راهکار روشن شدن چراغ نیروگاه‏‌های مقیاس کوچک

 بر این اساس و با توجه به سیاست‌‌های مثبت وزارت نیرو در بخش تجدیدپذیرها تابلویی به نام برق آزاد برای کوچک‌‌مقیاس‌‌ها نیز در بورس انرژی راه‌‌اندازی شد و وزارت نیرو برای توسعه معاملات برق در بورس انرژی و حمایت از سرمایه‌گذاران، نخستین معامله برق نیروگاه‌‌های تولید پراکنده را در بورس انرژی ثبت کرد. در این معامله یکی از نیروگاه‌‌ها ١٠ مگاوات برق پایه برای تحویل تیر ١٤٠٣ را به‌‌صورت دوجانبه و در تابلوی برق آزاد بورس عرضه کرد که توسط یکی از متقاضیان صنعتی خریداری شد. بر اساس مصوبه «مقررات عرضه برق نیروگاه‌‌های مقیاس کوچک» که توسط وزیر نیرو ابلاغ‌‌ شده است خریداران برق نیروگاه‌‌های مذکور در بورس انرژی از برنامه‌‌های مدیریت بار معاف هستند و شرکت توانیر و شرکت مدیریت شبکه برق ایران، تحویل برق مبادله شده در بازار برق آزاد را تضمین می‌کند.

در همین خصوص رئیس هیات‌‌مدیره انجمن تولیدکنندگان ترکیبی نیرو، حرارت و برودت ایران گفت: نداشتن متولی باعث شده که صندوق توسعه ملی به پروژه‌‌های مقیاس کوچک تسهیلات پرداخت نکند در حالی که درگذشته بانک صنعت و معدن به این موضوع خیلی کمک می‌‌کرد و امروز هم اگر مزایای مقیاس کوچک توسط وزارت نیرو درک شود و برای دریافت تسهیلات معرفی شوند، اقدامات موثری را شاهد خواهیم بود.

از طرفی بر اساس تفاهم‌‌نامه انجمن مقیاس کوچک با شرکت ملی گاز، گاز مقیاس کوچک‌‌ها که از آذر تا پایان اسفند قطع می‌‌شد، در صورت اینکه این نیروگاه‌‌ها CHP شده باشند یا بازیابی حرارتی داشته باشند، به‌‌هیچ‌‌وجه مشمول برنامه‌‌های قطعی گاز در زمستان نمی‌‌شوند. تفاهم‌‌نامه مذکور این نوید را می‌دهد که اگر کوچک‌‌مقیاس‌‌ها توسط صنایع احداث شوند، در تابستان در مدار مانده و در زمستان به‌‌شرط CHP شدن حتی گواهی صرفه‌‌جویی سوخت دریافت می‌کنند که در بورس قابلیت خریدوفروش داشته و بخشی از هزینه‌‌هایی را که برای CHP شدن داشته‌‌اند را جبران می‌کند. متن پیش‌رو ماحصل گفت‌‌وگوی «دنیای‌اقتصاد» با محمد بیات، رئیس هیات‌‌مدیره انجمن تولیدکنندگان ترکیبی نیرو، حرارت و برودت ایران است که در ادامه می‌‌خوانید.

شما در سال‌های اخیر بر احداث نیروگاه‌ها‌ی کوچک‌‌مقیاس با توجه به حجم سرمایه‌گذاری اندک و سرعت ‌‌بالای اجرا تاکید کردید، اما این اتفاق هیچ‌گاه محقق نشد.چرا؟

هرسال به صنایع هشدار می‌‌دادیم که چنانچه به فکر تامین برق هستند باید احداث یک نیروگاه کوچک‌‌مقیاس را در محل نیروگاه شروع کنند و برخی این راه را در پیش گرفتند؛ طبق آنچه در هشتم بهمن‌‌ماه سال گذشته وزیر نیرو در مورد قراردادهای برنامه هفتم توسعه ابلاغ کرد، پیشنهاد کردیم نیروگاه‌‌هایی که بر اساس برنامه ششم در پنج ساله دوم هستند و مجبور به خاموش کردن نیروگاه شده‌‌اند، بتوانند به صورت دوجانبه یا در بورس برق را به صنایع بفروشند و صنایع مشمول مدیریت بار در تابستان قرار نگیرند که موافقت مدیرعامل توانیر و معاونت برق‌‌ و انرژی وزارت نیرو را در پی داشت که قرار بود وزیر نیرو در اردیبهشت‌‌ماه امسال آن را امضا کند، اما هنوز هم دلیل امضا نکردن آن اعلام‌‌نشده و عملا کشور از برق تعداد زیادی از نیروگاه‌‌های کوچک‌‌مقیاس در شرایط کمبود و پیک برق محروم شده است.

آیا پیگیری از طرف انجمن شما انجام ‌‌شده است؟

مساله اصلی این بود که در نامه آمده بود که نیروگاه‌‌های تهران و مازندران می‌توانند 70‌درصد برق تولیدی و سایر شهرها 50‌درصد برق خود را ترانزیت کنند که به دنبال اعتراض برخی نیروگاه‌‌ها و ورود مجلس به این موضوع به‌‌طورکلی تصمیم گرفتند که این طرح اجرایی نشود.

این روزها موضوع تابلو آزاد ‌‌مانند تابلو سبز در خصوص مقیاس کوچک‌‌ها مطرح می‌شود. تا چه اندازه این طرح اجرایی شده است؟

از سال گذشته با پیگیری‌‌های انجمن و بورس انرژی، توانیر و مدیریت شبکه نمادی با عنوان «تابلو برق آزاد» ایجاد شد که نیروگاه‌‌های مقیاس کوچک جدیدالاحداث یا آنهایی که 10 سال است قرارداد قبلی آنها به اتمام رسیده، می‌توانند با هر قراردادی با برق‌‌های منطقه‌‌ای طبق دستورالعمل مورخ هشتم بهمن‌‌ماه 1402 در بورس انرژی با نماد برق آزاد تا 70‌درصد برق خود را بفروشند. از همین‌رو یکی از نیروگاه‌‌های مقیاس کوچک مازندران برق تولیدی خود را عرضه و یکی از صنایع باقیمت بالایی این برق را خریداری کرد، البته قرار است نیروگاه‌‌های بزرگی که قرارداد ECA ندارند و جدیدالاحداث هستند از طریق این تابلو برق تولیدی خود را بفروشند. از سویی اگر در بخش تابلو آزاد قراردادهای پنج‌‌ساله دوم را نیز وارد کنند، انگیزه‌‌ای مضاعف برای افزایش توان نیروگاه‌‌ها ایجاد خواهد شد.

یکی از مباحثی که همواره مورد انتقاد قرار می‌گیرد این است که هر دولت به بخشی از سبد نیرو توجه می‌کند. دولت دوازدهم و سیزدهم تا چه اندازه به مقیاس کوچک‌‌ها توجه داشته‌‌اند؟

در اواخر دولت سیزدهم وزارت نیرو دستورالعملی به امضا رساند و قراردادها را از 10 ساله به 15 ساله تغییر داد و امکان ترانزیت برق و فروش در بورس را فراهم کرد که بسیار موثر بود، اما به‌‌طورکلی تمرکز عمدتا روی تجدیدپذیرها بوده و با هدف‌‌گذاری که دولت سیزدهم داشت، کوچک‌‌مقیاس‌‌ها نتوانستند به اهداف موردنظر برسند و در مورد حرارتی‌‌ها هم که فعالیت خاصی در بحث توسعه انجام‌‌نشده است.

یکی از موضوعات مهم در مورد مقیاس کوچک‌‌ها نبود متولی است. بخشی که به‌‌عنوان مسوول در معاونت توانیر مشخص‌‌شده را برای راه‌‌اندازی روند فعالیت کوچک‌‌مقیاس‌‌ها کافی می‌‌دانید؟

سازمان یا نهادی که متولی مقیاس کوچک‌‌ها باشد، وجود ندارند و این موضوع می‌‌طلبد که سازمان یا یک اداره کل متولی این موضوع باشد و امید است که در وزارت نیرو دولت چهاردهم شاهد متولی مشخصی برای این بخش باشیم.

برخی از صنایع عنوان می‌کنند که با چالش کنونی باید سراغ احداث نیروگاه‌‌های مقیاس کوچک برویم. اما سوال این است که چه راهی برای تامین سرمایه صنایع وجود دارد و از طرفی چه تضمینی وجود دارد که با احداث این نیروگاه‌‌ها مشمول قطعی برق نشوند؟

نداشتن متولی باعث شده که صندوق توسعه ملی به پروژه‌‌های مقیاس کوچک تسهیلات پرداخت نکند در حالی که درگذشته بانک صنعت و معدن به این موضوع خیلی کمک می‌‌کرد و امروز هم اگر مزایای مقیاس کوچک توسط وزارت نیرو درک شود و برای دریافت تسهیلات معرفی شوند، اقدامات موثری را شاهد خواهیم بود. از طرفی بر اساس تفاهم‌‌نامه اخیر انجمن مقیاس کوچک با شرکت ملی گاز، گاز مقیاس کوچک‌‌ها که از آذر تا پایان اسفند قطع می‌‌شد، در صورت اینکه این نیروگاه‌‌ها CHP شده باشند یا بازیابی حرارتی داشته باشند، به‌‌هیچ‌‌وجه مشمول برنامه‌‌های قطعی گاز در زمستان نخواهند شد. تفاهم‌‌نامه مذکور این نوید را می‌دهد که اگر کوچک‌‌مقیاس‌‌ها توسط صنایع احداث شوند، در تابستان در مدار هستند و در زمستان به‌‌شرط CHP شدن حتی گواهی صرفه‌‌جویی سوخت دریافت می‌کنند که در بورس قابلیت خریدوفروش داشته و بخشی از هزینه‌‌هایی را که برای CHP شدن داشته‌‌اند، را جبران می‌کند.

قیمت برق کوچک‌‌مقیاس‌‌ها غیر از تابلوی آزاد آیا امسال اعلام‌‌شده است؟

ما سه نوع قیمت در بخش مقیاس کوچک‌‌ها داریم؛ یک بخش مربوط به نیروگاه‌‌های پنج‌‌ساله اول برنامه ششم هستند که هر کیلووات ساعت آنها تقریبا 1300 تومان است؛ گروه دوم که جزو 10ساله اول برنامه هفتم هستند، با نرخ هر کیلووات 1100 تومان و گروه سوم پنج‌‌ساله دوم برنامه ششم با نرخ هر کیلووات 689 تومان برقشان خریداری می‌شود و به همین علت (نرخ پایین) بسیاری از این گروه خاموش هستند.

بهای سوخت مقیاس کوچک‌‌ها به نرخ نیروگاهی محاسبه می‌شود. اگر صنایع اقدام به احداث نیروگاه مقیاس کوچک کنند، باید گاز را به چه نرخی خریداری کنند؟

بر اساس دستورالعمل‌‌ها اگر صنایع خود تامین باشند، به نرخ سوخت نیروگاهی محاسبه نمی‌شود و برای صنایع «انرژی‌‌بر» 1600 تومان برای هر مترمکعب در نظر گرفته‌‌شده که البته اگر این نیروگاه‌‌ها تبدیل بهCHP شوند امکان اینکه به نرخ گاز نیروگاهی محاسبه شود، وجود دارد.

صدور مجوزها برای احداث نیروگاه مقیاس کوچک به‌‌عنوان یکی از چالش‌‌ها مطرح می‌شود. نظر شما در این خصوص چیست؟

این مساله به خاطر مشکلات سایت بود و در حال حاضر مشکل تا حدودی برطرف شده است، مشکل دیگر تعیین نقاط اولویت دار در برق‌‌های منطقه‌ای است که هنوز به صورت عملی اجرایی نشده است. همچنین مشکلاتی در خصوص ارائه تضامین جهت عقد قرارداد با برق‌‌های منطقه‌ای وجود دارد که انجمن با رایزنی با توانیر و ارائه راهکار‌‌های جایگزین درصدد حل مشکل است.

مطالبات کوچک‌‌مقیاس‌‌ها به چه میزان است؟

مطالبات از 5 همت گذشته بود اما در اردیبهشت‌‌ماه از طریق اوراق خزانه 3 همت آن پرداخت شد، اما در یک ماه اخیر پرداخت مطالبات مجدد روند کاهشی دارد.

صحبت دیگری دارید؟

با توجه به راندمان بالای نیروگاه‌‌های مقیاس کوچک به‌‌ویژه CHP امیدواریم همچون تجدیدپذیر‌‌ها بر اساس ماده 16 قانون جهش تولید دانش‌‌بنیان، صنایع سالانه یک‌درصد برقشان را تولید یا از منابع کوچک‌‌مقیاس خریداری کنند. نکته دیگر اینکه در بودجه سالانه برق‌‌های منطقه‌‌ای پرداخت مطالبات دیده شود، کما اینکه برای پرداخت مطالبات تجدید‌‌پذیرها این موضوع دیده‌‌شده است.