پاکستان که با تورم‌های فزاینده و بحران‌های اقتصادی مواجه است، گسترش تجارت با متحدان خود را یکی از راه‌های برون‌رفت از این مشکلات می‌‌‌داند. شهباز شریف، نخست‌وزیر پاکستان در دومین سفر منطقه‌ای خود، به‌منظور افزایش روابط اقتصادی راهی ترکیه شد. او پیش از این نیز با سفری به ریاض در پی جلب همکاری با عربستان برآمده بود. شریف در سفر به ترکیه بر اهمیت افزایش حجم تجارت دوجانبه با این کشور به ۵میلیارد دلار طی سه‌سال آینده تاکید کرد و حجم تجارت فعلی را ۱/ ۱میلیارد دلار دانست.

در ۲۵سال گذشته، صادرات سالانه پاکستان به ترکیه از ۱۴۸میلیون دلار در سال ۱۹۹۵ به ۳۹۴میلیارد دلار در سال ۲۰۲۰ افزایش یافته و این امر نشانه‌ای کوچک از پتانسیل‌ صادرات پاکستان به ترکیه است و به‌‌‌رغم کوشش‌های فراوان در سال‌های اخیر، تجارت دوجانبه این دو کشور محدود به ۱/ ۱میلیارد دلار بوده است. به نظر می‌رسد پاکستان با چالش‌های فراوانی برای افزایش حجم تجارت با این وسعت روبه‌‌‌رو باشد. البته پاکستان برنامه دارد با ترغیب سرمایه‌گذاران ترکیه برای سرمایه‌گذاری در صنعت انرژی در حوزه‌های آبی، حرارتی، زغال‌سنگ، بادی و خورشیدی در این کشور و همچنین استفاده از توانمندی‌های ترکیه برای ساخت سد، موجب رشد تجارت دوجانبه شود. همچنین در سفر شریف، قراردادها و توافق‌هایی در حوزه‌های مالی، مسکن و فنی بین دو کشور امضا شد. از سوی دیگر، در غرب ایران، عراق به دنبال توسعه روابط تجاری با چین است. با اینکه در ۲۰۱۷ توافقی موسوم به همکاری راهبردی۲۰ساله میان چین و عراق به امضا رسید، ولی تاکنون عمده سرمایه‌گذاری‌های چین در این کشور به حوزه نفت محدود شده است. در دیدار اخیر نخست‌وزیر عراق با سفیر چین در بغداد، مجددا بر توسعه تجارت، به‌خصوص در حوزه‌های انرژی، اقتصادی و آموزشی، تاکید شد.

ارزیابی‌‌‌ آمارهای تجاری دو همسایه شرقی ایران نشان می‌دهد که برای نخستین‌بار تراز تجاری پاکستان با افغانستان به سود کابل تغییر کرده است. افزایش ناگهانی قیمت زغال‌سنگ به دنبال ممنوعیت صادراتی این کانی از طرف اندونزی و جنگ اوکراین باعث شد تا پاکستان واردات زغال‌سنگ موردنیاز خود از افغانستان را افزایش دهد، به طوری‌که واردات از این کشور از ۵۵۰میلیون دلار به بیش از ۷۰۰میلیون دلار رسید و برای نخستین بار تراز تجاری این کشور با افغانستان به نفع کابل تغییر پیدا کرد. طالبان اعلام کرد که در ۶ماه گذشته ۴۴میلیون دلار عواید گمرکی از طریق صادرات زغال‌سنگ جمع‌آوری کرده است. از طرفی صادرات پاکستان به افغانستان از بیش از ۹۰۰میلیون دلار در سال گذشته به حدود ۷۰۰میلیون دلار کاهش یافته است. کاهش صادرات پاکستان به تحریم‌های ایالات‌متحده علیه دولت موقت طالبان، نبود کانال‌های بانکی، در دسترس نبودن دلار در افغانستان و کاهش تقاضا برای برخی کالاهای پاکستانی نسبت داده می‌شود. با وجود این، صادرات پاکستان از طریق افغانستان به کشورهای آسیای مرکزی در ۱۱ماه گذشته ۷۰‌درصد افزایش یافته و از ۱۱۸میلیون دلار در مدت مشابه سال گذشته به ۲۰۲میلیون دلار رسیده است.

در حال حاضر، پنج‌گذرگاه مرزی فعال بین پاکستان و افغانستان وجود دارد، اما دولت پاکستان از شناسایی ۴۴سایت برای ایجاد گذرگاه‌های فعال به جهت تسهیل بیشتر فعالیت‌های تجاری و رفت و آمدهای مردم این دو کشور خبر داده است که این خود نشان‌دهنده تمایل این دو کشور برای افزایش روابط تجاری دوگانه است. از طرفی با وجود اختلاف‌های سیاسی عربستان و ترکیه در سال‌های اخیر، این دو دولت مصمم هستند موانع تجارت دوجانبه را رفع کنند. سفر اخیر رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه نیز با هدف بهبود روابط و گسترش تجارت صورت گرفت؛ زیرا عربستان در این سال‌ها نوعی تحریم غیررسمی بر مبادلات تجاری با ترکیه اعمال کرده بود.

ارزیابی‌ها حاکی از آن است که جنگ اوکراین و اعمال تحریم‌های ایالات‌متحده و اروپا فرصتی برای امارات به وجود آورده است تا روابط تجاری خود را با روسیه صمیمانه‌تر کند. روسیه نیز به‌عنوان بخشی از برنامه‌هایش برای مقابله با تحریم‌های غرب از این طرح استقبال می‌کند. در این راستا پوتین اخیرا اعلام کرد که مسکو علاوه بر امضای توافق‌نامه تجارت آزاد با مصر و اندونزی، امضای توافق‌نامه یکپارچگی اقتصادی با امارات متحده عربی را بررسی می‌کند.

از نظر سرمایه‌گذاری، امارات اولین مقصد عربی برای سرمایه‌گذاری روسیه است و ۹۰‌درصد سرمایه‌گذاری روسیه در کشورهای عربی را به خود اختصاص داده است. در مقابل، امارات متحده عربی بزرگ‌ترین سرمایه‌گذار عرب در روسیه است و بیش از ۸۰‌درصد کل سرمایه‌گذاری‌های جهان عرب در روسیه را صورت داده است. همچنین بحث داغ انرژی‌های تجدید‌پذیر، امارات متحده عربی را به خود جذب کرده و این کشور مشتاق است زمینه‌های همکاری با روسیه در این مساله را افزایش دهد و دو کشور توافق کردند کارگروهی برای همکاری در زمینه انرژی‌های نو تشکیل دهند و فرصت‌های شراکت و سرمایه‌گذاری در زمینه انرژی خورشیدی، انرژی بادی، هیدروژن سبز، مایع‌سازی کربن و توسعه انرژی تجدید‌پذیر را در دستور کار قرار دهند. از سوی دیگر، با توجه به بی‌‌‌طرفی این کشور در زمینه جنگ اوکراین و پشت‌کردن بخش خصوصی در غرب به روسیه و ممنوعیت فعالیت تجار و سرمایه‌گذاران روس در غرب، امارات این اتفاق را مجالی دانسته است تا ابوظبی را به پایگاهی برای فعالیت شرکت‌های روسی تبدیل کند.

اخبار مرتبط