دلار طی دو روز ابتدایی هفته روند کاهشی به خود گرفته و در نهایت نیز روز یکشنبه به کانال ۱۲ هزار و ۹۰۰ تومانی رفته بود، ولی روز دوشنبه با افزایشی آرام خود را به کانال ۱۳ هزار تومانی رساند و حدود ساعت ۳ بعدازظهر به قیمت ۱۳ هزار و ۵۰ تومان رسید که ۷۰ تومان بیشتر از روز یکشنبه بود. به گفته فعالان، یک روز مانده به پایان فعالیت معامله‌گران ارزی در سال ۹۷، سه نوع تقاضا به بازار وارد شد تا مسیر قیمتی دلار تغییر کند. اولین تقاضا مسافرتی بود و موجب شده بود که در مقابل یکی دو صرافی دولتی صف تشکیل شود. دومین نوع تقاضا نیز بیشتر خرد بود و عمدتا مربوط به افراد حقوق‌بگیر که می‌خواستند آخرین خرید سال خود را انجام دهند. گروه سوم متقاضیان را برخی معامله‌گران حرفه‌ای تشکیل می‌دادند که تصور می‌کردند قیمت به کف خود نزدیک شده است و از این پایین‌تر نخواهد رفت. با رشد روز آخر بازدهی نقطه‌ای دلار (مقایسه آخرین روز کاری سال ۹۶ با ۹۷) به حدود ۱۶۷ درصد رسید. مقایسه میانگین قیمتی دلار در سال ۹۶ با سال ۹۷ نیز بیانگر نزدیک به ۱۶۰ درصد رشد دلار است.در روز افزایش قیمت دلار، سکه تمام بهار آزادی نیز یک کانال قیمتی صعود کرد و با افزایش ۴۵ هزار تومانی روی قیمت ۴ میلیون و ۶۱۵ هزار تومان به کار خود پایان داد. با رشد سکه در بیست و هفتمین روز اسفندماه، میزان بازدهی آن در سال ۹۷ به بالای ۱۸۰ درصد رسید. امری که سبقت فلز گرانبهای داخلی از دلار را نشان می‌دهد.

  بالاترین میزان رشد طی ۳۳ سال

بررسی بازدهی قیمت دلار از سال ۱۳۶۵ نشان می‌دهد که رشد این ارز در سال ۹۷ پیش‌تر سابقه نداشته است. براساس آمارهای بانک مرکزی، میانگین قیمتی دلار در سال ۹۶ حدود ۴ هزار و ۴۵ تومان بود. براساس داده‌های آماری «دنیای اقتصاد» متوسط قیمتی این ارز در سال ۹۷ به حدود ۱۰ هزار و ۵۱۵ تومان رسید. مقایسه این دو عدد نشانگر ۱۶۰ درصد رشد دلار است. این در حالی است که مقایسه سالانه میانگین قیمت دلار از سال ۱۳۶۵ نشان می‌دهد، این ارز تنها یک بار در اوایل دهه ۹۰(سال ۹۱) رشد بالای ۱۰۰ درصد را تجربه کرده بود و در آن مقطع زمانی نیز بازار تحت تاثیر تحریم‌ها قرار گرفته بود و شاخص ارزی طی یک سال براساس آمارهای بانک مرکزی افزایش ۱۱۶ درصدی را تجربه کرد و از قیمت هزار و ۲۰۴ تومان به قیمت ۲ هزار و ۶۰۷ تومان جهش کرد.  پیش از آن بازار ارز بین سال‌های ۱۳۷۳ و ۱۳۷۴ شوک‌های آرام‌تر ۴۸ و ۵۳ درصدی را تجربه کرده بود و طی یک دوره ۱۶ ساله یعنی از سال ۱۳۷۵ تا ۱۳۹۰ هرگز بازدهی بالای ۳۵درصد را به ثبت نرساند. حتی در بازه زمانی ۷۹ تا ۸۹ بازدهی سالانه  دلار در بیشترین حالت به بالای ۵ درصد نرسید و در سال‌هایی حتی با افت ۵ درصدی مواجه شد. با این حال، با ورود بازار به دهه ۹۰ بازار ارز در کمتر از ۱۰ سال با دو شوک سنگین مواجه شد.

  طلایه‌دار بازار ارز

افزایش دلار در سال ۹۷ نه تنها در یک بازه تاریخی برای خود این ارز یک رکورد محسوب می‌شد، بلکه این ارز در مقایسه با سایر ارزها نیز در سال‌جاری رشد بیشتری را تجربه کرد. در واقع، دلار طلایه‌دار بازار ارزهای سال ۹۷ بود و پس از آن نیز درهم امارات قرار داشت. طلایه‌دار بازار ارز در سال ۹۶ پوند انگلیس بود که در سال‌جاری در رده پنجم قرار گرفت.  کمترین میزان رشد یک ارز در سال ۹۷ نیز به لیر ترکیه تعلق گرفت که تنها ارزی بود که رشد زیر ۱۰۰ درصد را به ثبت رساند. وضعیت نامطلوب لیر در بازارهای جهانی در سالی که گذشت، مهم‌ترین عاملی بود که مانع از افزایش همسان آن با سایر ارزها در بازار داخلی شد. در مقابل سه عامل مهم نیز وجود داشت که موجب شد دلار آمریکا در سال ۹۷ رکوردهای تاریخی را به ثبت برساند.  به گفته فعالان، یکی از مهم‌ترین عوامل رشد دلار در بازار داخلی ورود تقاضای احتیاطی به بازار بود که معمولا در شرایط نااطمینانی به دلار به‌عنوان یک ارز مطمئن می‌نگرد. این حالت در بازارهای جهانی بیشتر برای ین ژاپن و فرانک سوئیس وجود دارد که به‌عنوان ارزهای پناهگاه شناخته می‌شوند؛ ولی در بازار داخلی به‌طور سنتی بیشتر دلار و سکه مکان‌های امن برای متقاضیان به‌شمار می‌روند. در کنار این عامل، تقویت دلار در بازارهای جهانی دیگر متغیر مهمی بود که به این ارز کمک کرد در بازار داخلی نسبت به ارزهای دیگر رشد بیشتری را تجربه کند. شاخص دلار یک سال پیش در بازارهای جهانی در حوالی کانال ۹۰ واحدی در حال نوسان بود و اکنون بالای سطح ۹۶ واحدی در نوسان است.

افزون بر این، به گفته فعالان، در سال ۹۶ بازارساز ارزی با عرضه زیاد ارز مانع از رشد متناسب دلار در مقایسه با سایر ارزها شد؛ به‌طوری‌که بررسی بازدهی ارزهای مختلف در سال ۹۶ نشان می‌دهد که دلار آمریکا کمترین رشد را به ثبت رسانده بود. به باور این دسته از فعالان، علت رشد کم دلار در مقایسه با سایر ارزها آن بود که بازارساز دلار زیادی را در اسفند ۹۶ روانه بازار نقدی کرد و همین عامل موجب شد که در سال‌جاری در سمت عرضه بخشی از توان خود برای مداخله در بازار را از دست بدهد. البته بیشتر کارشناسان باور دارند میخکوب کردن دلار به عدد ۴ هزار و ۲۰۰ تومانی در ابتدای سال ۹۷، مهم‌ترین عامل محدودکننده بازارساز برای مداخله قیمتی در ۶ ماه ابتدایی سال ۹۷ بود و هدررفت منابع ارزی برای حمایت از این عدد زمینه‌ساز جهش‌های بی‌سابقه در نرخ ارز شد. به این ترتیب، در کنار نااطمینانی‌های اقتصادی و سیاسی، تصمیمات سیاست‌گذار نیز نقش پررنگی در نوسانات ۹۷ و رکورد دلار داشتند. جالب آنکه پس از دلار، درهم امارات بیشترین رشد را در سال‌جاری تجربه کرد و پس از آن ارز دیگر کشور همسایه یعنی دینار عراق که به فاصله کمی از دلار کانادا در رده سوم قرار گرفت. با اینکه در سالی که گذشت، رشد دلار در بازار ارز چشمگیر بود، ولی میزان بازدهی در بازار سکه و طلا بسیار قابل‌توجه‌تر بود.  سکه در حالی روز انتهایی اسفندماه را روی عدد ۴ میلیون و ۶۱۵ هزار تومان به پایان برد که بررسی‌ها نشان‌دهنده افزایش بیش از ۱۸۰ درصدی این فلز گرانبها طی سال‌جاری است. حتی سکه‌های کوچک‌تر در سالی که گذشت رشد بیشتر و بالای ۲۰۰ درصد را به ثبت رسانده‌اند. به‌نظر می‌رسد همین تقاضای سکه به تنهایی نشان‌دهنده جنس تقاضای سال ۹۷ باشد؛ چراکه معامله‌گران و افراد عادی حتی در بازارهای جهانی در وقت‌های نااطمینانی برای حفظ ارزش دارایی خود به بازار سکه و طلا مراجعه می‌کنند.  رشد قابل توجه سکه تمام و سایر سکه‌ها در شرایطی به ثبت رسید که در مقاطع زمانی مختلف نیز سکه‌های پیش‌فروش مختلفی تحویل خریداران شد و چندین تن از ذخایر طلای بانک مرکزی برای تحویل این سکه‌های پیش‌‌فروش مصرف شد.

13