برنامه فولاد نی‌ریز برای ۲سال آینده
ایجاد ظرفیت ۵/ ۳ میلیون تنی شمش فولاد و گندله
فولاد نی‌ریز بخشی از یک طرح بزرگ
موضوع ۸ طرح فولادی به دهه ۸۰ بازمی‌گردد که اجرای آن برای ایجاد اشتغال و محرومیت‌زدایی در استان‌های چهارمحال و بختیاری، فارس، خوزستان، استان آذربایجان‌شرقی، خراسان جنوبی، خراسان رضوی و کرمان هدف‌گذاری شد. اگرچه یکی از طرح‌های فولادی در سال ۹۰ به بخش خصوصی واگذار شد، اما به دلیل تحریم‌ها، تامین مالی این طرح‌های فولادی همیشه مشکل‌ساز بود، که با تلاش شرکت ملی فولاد و ایمیدرو در همان سال‌ها، هزینه‌های مالی این پروژه‌ها از طریق فاینانس تامین شد. طرح‌های استانی در اوج نقدینگی دولت کلنگ‌زنی شدند و قرار بر بهره‌برداری تمامی طرح‌ها در بازه ۴ تا ۵ ساله بود. ساخت طرح‌های فولادی بسیار کند پیش رفت و مهم‌ترین عامل در این میان نبود بودجه کافی بود که این مشکل تا حدی بعد از فاینانس‌شدن طرح‌ها از سوی چینی‌ها، روند ساخت این پروژه‌ها شتاب بیشتری گرفت. پس از روی کار آمدن دولت یازدهم و انتصاب مهدی کرباسیان به سمت مدیرعاملی سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران، موضوع ۸ طرح فولادی با جدیت بیشتری پیگیری شد و بعد از واگذاری یکی از این طرح‌ها به بخش خصوصی، ایمیدرو توانست منابع موردنیاز ۷ طرح باقی‌مانده را از طریق «فاینانس چینی» تامین کند و در نتیجه اولین طرح یعنی کارخانه فولاد سپیددشت در سال ۹۴ به بهره‌برداری رسید و به دنبال آن افتتاح فولاد میانه و شادگان نیز سبب شد امید برای راه‌اندازی کامل این ۷ طرح فولادی دوباره زنده شود. این پروژه‌ها در شرایطی یکی پس از دیگری به افتتاح رسیدند که طی سه سال منتهی به سال ۹۲ این طرح‌ها در اجرا به سکون رسیدند، اما در دولت یازدهم، مسیر ساخت و راه‌اندازی به سمت توسعه به حرکت درآمد. این طرح‌ها با مطالعات اولیه درستی آغاز نشد، اما به دلیل صرف سرمایه بزرگی از کشور به راحتی امکان تعطیلی آنها وجود نداشت. از طرفی در بین مردم مناطقی که کارخانه در آنها احداث شده، امید بالایی برای ایجاد شغل برای بومیان منطقه به وجود آمده بود، به همین دلیل با این ذهنیت که انتظار تولید در حجم بالا از این طرح‌ها نمی‌توان داشت و صرفا در راستای اشتغالزایی، مسیر پیش‌روی ۸ طرح فولادی ترسیم شد. تنها راهکار برای اینکه طرح‌ها ضمن رسیدن به سوددهی و برآورده‌کردن توقعات مردم استان‌هایی را که محل احداث کارخانه‌های فولاد، به تولید رساندن هرچه سریع‌تر پروژه‌های مزبور و تکمیل زنجیره تولید در بالادست و پایین‌دست بود. اگرچه در دو مرحله اوراق مشارکت برای طرح‌های هشتگانه فولاد هریک به میزان ۵۰۰میلیارد تومان در سال‌های ۸۹ و ۹۰ از طریق شبکه بانکی انتشار یافت، اما به دلیل طولانی‌شدن پروژه‌ها تاخیر در بهره‌برداری قاعدتا آنها را هر سال متحمل هزینه می‌کرد. این در حالی است که در ادامه راه ورق برگشت و این طرح‌ها یکی پس از دیگری قدرت گرفتند تا آنجا که امروز کار تولید در این مجموعه‌ها به جایی رسیده که برای صادرات محصولات خود برنامه‌های جدی در دستور کار قرار داده‌اند. به گفته علیرضا زاهدیان، مدیرعامل شرکت فولاد غدیر نی‌ریز، همراه با ارزآوری به کشور طرح‌های توسعه‌ای مربوط به این شرکت روی میز هیات‌مدیره مرحله به مرحله در حال برنامه‌ریزی است. تحولات صنعتی و تکنولوژی در ایران را می‌توان عامل موثر برای ایجاد موتور محرک برای طرح‌های یادشده دانست. طرح‌های هشتگانه تبدیل به دانشگاهی برای به کارگیری از توان و تخصص ایرانی شدند به گونه‌ای که تکنولوژی بومی‌سازی شده پِرِد (PERED) به عنوان یک روش ایرانی در احداث و راه‌اندازی طرح‌ها به‌کار گرفته شد. دستاورد این خودباوری در کارخانه تولید آهن اسفنجی فولاد غدیر نی‌ریز که از جمله کارخانه‌های فولاد استانی است و به عنوان سومین واحد تولید آهن‌اسفنجی با روش پرد است.تولید به روش پرد، مصرف آب و انرژی را کاهش می‌دهد و کیفیت محصول را ارتقا می‌بخشد. افتتاح این واحد فولادسازی استانی در سال ۹۶، در حالی محقق شد که ایران به عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده آهن‌اسفنجی دنیا معرفی شد و در واقع این مهم دستاورد بزرگی برای جامعه صنعتی کشور به‌شمار می‌رود.
این روزها مدیرعامل شرکت فولاد غدیر نی‌ریز نه‌تنها از اشتغالزایی فعلی به میزان ۹۰۰ نفر مستقیم و غیرمستقیم خبر می‌دهد، بلکه انتظار می‌رود با راه‌اندازی طرح‌های توسعه‌ای این مجموعه فولادی می‌توان شاهد ایجاد اشتغالزایی چندبرابری باشیم. این بدان معناست که غدیر نی‌ریز که پیش از این روزگاری را با مشکلات دست و پنجه نرم کرده است به مرحله‌ای از توان و پویایی دست یافته که علاوه بر رشد تولید، به طرح‌های توسعه‌ای جدید می‌اندیشد. تا جایی‌که مدیرعامل فولاد غدیر نی‌ریز می‌گوید: فولاد غدیر نی‌ریز از دو سال گذشته به سمت بومی‌سازی قطعات موردنیاز صنعت فولاد نیز حرکت کرده و نهضت ساخت داخلی را آغاز و آن را به یک نهضت جدی در دستور کار خود قرار داده است.
از تامین ارز تا محدودیت‌های صادراتی
اگرچه برنامه بومی‌سازی قطعات و فناوری فولادی در کشور چند سالی هست که کلید خورده، اما برای تامین برخی از قطعات نیاز است که واردات صورت گیرد. مدیرعامل فولاد غدیر نی‌ریز در این‌باره معتقد است که برای تامین ارز موردنیاز برای تامین قطعات در طرح‌های توسعه‌ای شرکت نیاز مبرم به صادرات وجود دارد.
وی می‌گوید: در حالی که نی‌ریز یک تولیدکننده آهن‌اسفنجی به روش احیای مستقیم است، بنابراین برای صادرات آهن‌اسفنجی ضروری است که سازوکاری متفاوت چیدمان شود. وی می‌افزاید: آهن اسفنجی محصولی است که اشتعال‌زاست و بیش از یک مدت معین نمی‌توان آن را انبار کرد، بنابراین باید ظرف مدتی محدود حمل شود و به دست مصرف‌کننده برسد. از طرفی در نیمه‌های سال ۹۷ با محدودیت‌های صادراتی مواجه شدیم در حالی که در صورت نبود این محدودیت با سرعت بیشتری می‌توانستیم ارز موردنیاز طرح‌های توسعه‌ای خود را تامین و سرعت بیشتری به اجرای آنها بدهیم. وی ادامه می‌دهد که اگرچه سهامداران عمده سود خود را برای حیات و ادامه فعالیت نی‌ریز در مجموعه گذاشته و برداشت نکرده‌اند اما برای خرید تجهیزات ما ناگزیر از تامین ارز هستیم.
زاهدیان با اشاره به این مطلب که به دلیل وجود تحریم‌ها کشور با مشکل تامین ارز مواجه است، اظهار می‌کند: داشتن یک سیاست واحد و مشخص در بحث صادرات محصولات کشور در حال حاضر امری حیاتی به شمار می‌رود. اینکه بخواهیم رونق تولید محقق شود در سایه یک سیاست‌گذاری کلان پیش‌روی تولیدکنندگان اتفاق خواهد افتاد.
وی چندگانگی در تصمیمات و عدم یکپارچگی و تداوم سیاست‌های دولت در صادرات را عاملی اثرگذار بر رشد صنعت فولاد می‌داند و می‌افزاید: «در سال ۹۷ که روند تولید در نی‌ریز با موفقیت همراه بود مشتریان هندی و عمانی محصولات ما را به عنوان محصولی با کیفیت شناسایی کردند و تمامی مراحل توافق تا عقد قرارداد پیش رفت. در ابتدای امر مشتری‌یابی انجام شد، اما به محض رسیدن زمان ارسال از داخل کشور با مشکل قانونی محدودیت صادراتی مواجه شدیم. این اتفاق سبب از دست دادن مشتریان بین‌المللی و تحمیل هزینه‌های بازاریابی به شرکت شد.» وی بر این باور است که برای دستیابی به بازار مستمر در بخش بین‌الملل باید قوانین در داخل کشور از ثبات برخوردار باشد و حداقل برای یک دوره دو ساله این ثبات ادامه یابد. ما در سال ۹۷ درست در زمانی که با مشتری به توافق رسیدیم و هیچ ممنوعیتی برای صادرات نبود اقدام به مذاکره کردیم، اما هنگام اجرای مفاد قرارداد به بن‌بست ممنوعیت صادرات آهن اسفنجی برخوردیم.
تولیدکنندگان آهن اسفنجی، گندله و کنسانتره درست مثل تولیدکنندگان شمش، برای واردات قطعات یدکی و برای اجرای طرح‌های توسعه خود نیازمند ارز هستند و مخارج ارزی دارند. با این حال، وضع عوارض، مانع دسترسی این شرکت‌ها به ارز مورد نیاز آنها می‌شود.
اینکه صنعت به دنبال ارز مورد نیاز برای خرید قطعات ضروری از خارج کشور است، تنها به فولاد نی‌ریز بازنمی‌گردد و بسیاری از توسعه‌دهنده‌ها در زنجیره ارزش فولاد درگیر این مساله هستند و بدیهی است که تنها راه آن ارزآوری از طریق صادرات است.
این در حالی است که فعالان بخش معدن و صنایع معدنی بر این باورند که «در کل، محدود کردن صادرات در شرایط تحریم نفت، اقدام درستی نیست. کشور در شرایط فعلی به صادرات غیرنفتی نیاز دارد و باید به صادرات تسهیلات داده شود، نه اینکه برای صادرات، محدودیت ایجاد شود. عوارض ۱۰ درصدی بر صادرات آهن اسفنجی باعث از دست رفتن بازارهای صادراتی می‌شود و در سال‌های آتی با راه‌اندازی واحدهای جدید آهن اسفنجی، تولید این محصول افزایش می‌یابد، از آنجا که تصاحب مجددِ بازارهای صادراتی از دست‌رفته کار ساده‌ای نیست با مازاد آهن اسفنجی در داخل مواجه می‌شویم؛ همان‌طور که در سال گذشته، وضعیت این‌چنین بود.»
مدیرعامل فولاد غدیر نی‌ریز بر این باور است که دولت و مجلس به ویژه مجلس جدید می‌تواند به اصلاح قوانین کمک کند و با این رویکرد هر قانونی را که وضع می‌کنند مشخصا منافع کشور و صنایع را در بر داشته باشد. برای پیدا کردن مشتری خارجی شرکت‌ها متحمل هزینه زیادی می‌شوند و از دست دادن آنها باعث می‌شود هزینه روی دست شرکت بماند و همه متضرر می‌شوند و در نهایت این کشور است که متضرر خواهد شد.
زاهدیان می‌افزاید: از بابت این گونه سیاست‌گذاری‌ها، غدیر سال گذشته ۱۲۰ هزار تن از برنامه تولید به دلیل کمبود گندله در کشور عقب ماند. اگرچه در فروردین و اردیبهشت‌ماه رکورد تولید را در سال جهش تولید در دو سقف ۶۶ هزار و ۷۴ هزار تن ماهانه شکست.
رویکرد توسعه‌ای غدیر
فولاد غدیر نی‌ریز در ابتدای راه طرح اولیه کندی را پیش رو داشت، اما پس از افتتاح آن به عنوان طرح تولید ۸۰۰ هزار تنی آهن‌اسفنجی در سال ۹۶، از توسعه خود باز نماند.
این بنگاه اقتصادی که محصول میانی زنجیره ارزش را تولید می‌کند در دو بخش بالادست و پایین‌دست زنجیره ارزش ورود کرده است.
به گفته مدیرعامل فولاد غدیر نی‌ریز، این شرکت در دو سمت زنجیره حرکت می‌کند و آینده وجودی نی‌ریز را در توسعه معادن می‌بیند. وی معتقد است توسعه فعالیت غدیر در معادن جزو برنامه جدی این شرکت تلقی می‌شود. از طرفی از حرکت به سمت بخش نهایی زنجیره نیز غافل نیستیم.
وی می‌گوید: تامین و تدارک مواد اولیه در بخش اکتشاف در کنار دو طرح توسعه کارخانه گندله‌سازی و فولاد در غدیر برنامه‌ریزی شده است.
زاهدیان درباره طرح‌های توسعه شرکت خاطرنشان می‌کند که فولاد غدیر با وجودی که در طرح‌های هشتگانه تعریف شده بود، اما به گونه‌ای در مسیر توسعه عمل کردیم که امروز به دنبال تولید فولاد با ارزش افزوده بالاتر هستیم تا بتوانیم سودآوری بالاتری را برای مجموعه غدیر و برای صنعت فولاد کشور داشته باشیم.
مدیرعامل فولاد غدیر نی‌ریز معتقد است: معمولا آسیب‌پذیری ما در تولید همین محصولات فولادی معمولی است، اما با ورود به تولید محصولات فولادی «های‌تک» مانند فولادآلیاژی و سوپر آلیاژها حرف بیشتری در میان تولیدکنندگان فولاد دنیا خواهیم داشت.
وی درباره تکنولوژی به کار گرفته شده در طرح توسعه فولاد تصریح می‌کند که تکنولوژی عموما به کار گرفته شده در ریخته‌گری و ذوب‌‌غدیر برگرفته از تکنولوژی دانیلی چین است و شرکت فولاد تکنیک لیدر کنسرسیوم به عنوان پیمانکار اصلی نقش دارد، ولی مهندسی ذوب بر عهده خود دانیلی است و ام‌سی‌سی نیز فاینانسور طرح است. وی یادآور می‌شود فعلا طرح تولید فولاد با ارزش افزوده بالاتر در دست مطالعه است و در آینده با مودیفای کردن خط تولید فعلی می توانیم شمشی را تولید کنیم که در بازارهای جهانی مورد اقبال بسیاری است.
زاهدیان در این باره می‌گوید: مطالعات برکیفیت و نوع آلیاژ بیشتر متمرکز است و تا دوماه آینده وضعیت نهایی مشخص خواهد شد و در مصاحبه بعدی اطلاعات دقیق‌تری را اعلام خواهم کرد.
