گزارش «دنیای‌اقتصاد» از سقوط مسافرتهای عید ۱۴۰۳ با «قطار و اتوبوس»؛ علت چیست؟
رشد خودرویی سفرهای نوروزی
«بومگردیها» در ایام نوروز به «تورم بالا و توان پایین» باختند
صدیقه نژادقربان / دنیای‌اقتصاد
فاطمه باباخانی : آمارهای اعلام شده توسط وزارت راه و شهرسازی نشان می‌‌‌دهد که سهم سفرهای نوروزی انجام شده با حمل‌ونقل عمومی جاده‌‌‌ای 5 میلیون بوده، در حالی که گردشگرانی که سال گذشته در همین بازه زمانی از این طریق سفر کردند بیش از شش و نیم میلیون نفر بودند. این موضوع درباره حمل‌ونقل ریلی هم صدق می‌‌‌کند. در نوروز 1403، یک میلیون و 440هزار نفر با قطار سفر کردند، در حالی که این رقم برای سال گذشته یک میلیون و 740هزار توریست بود و کاهش 12درصدی را نشان می‌‌‌دهد. تنها در حوزه حمل‌ونقل هوایی 8درصد رشد اتفاق افتاده است. به طوری که اگر نوروز سال گذشته 2میلیون و 362هزار سفر داشتیم این رقم در سال‌جاری به دو نیم میلیون سفر رسیده است. با این حال گروهی از توریستها که از هواپیما برای سفر به مقاصد گردشگری استفاده می‌‌‌کنند معمولا از طبقه بالای جامعه هستند، ضمن آنکه میزان تردد در این بخش نیز محدود است. «دنیای اقتصاد» در سال گذشته بارها به موضوع چالش‌‌‌های صنعت حمل‌ونقل در صنعت توریسم در قالب انتشار گزارش‌‌‌های متعدد از نگاه کارشناسان مختلف پرداخت.
برآیند این گزارش‌‌‌ها نشان می‌‌‌داد که این صنعت با چند مشکل مواجه است؛ یکی از اصلی‌‌‌‌‌‌ترین موارد به قیمت‌های دستوری برمی‌‌‌گردد که باعث شده هزینه تردد بین استانی گاه پایین‌تر از جابه‌جایی درون شهری یا سیستم‌‌‌های جابه‌جایی به‌وسیله پیک در کلان‌شهری مانند تهران باشد. همین موضوع به کاهش انگیزه فعالان حوزه حمل‌ونقل تمایلی به حضور در این حوزه منجر شده است، به طوری که برخی از آنها در گفتوگو با خبرنگار «دنیای اقتصاد» اعلام کردند به فکر جایگزینی کامیون به جای فعالیت در حوزه حمل‌ونقل جاده‌‌‌ای هستند.
فرسوده بودن شبکه حمل‌ونقل جاده‌‌‌ای نیز مزید بر علت شده تا خرید بلیت اتوبوس به مصائب گردشگران بدل شود و بسیاری ناامید از یافتن بلیت، سفر با وسیله نقلیه شخصی را انتخاب کنند. در حوزه حمل‌ونقل ریلی نیز شرایط مشابه است و بسیاری از توریستها نتوانستند بلیت قطار تهیه کنند، این گروه نیز به جمع حمل‌ونقل شخصی اضافه و باعث شدند آمار تردد در این بخش روند کاهشی داشته باشد. نتیجه چنین وضعیتی است که سبب شده ما در نوروز امسال با رشد 26درصدی تردد وسایل حمل‌ونقل شخصی در کشور مواجه باشیم. آمار جالب توجه دیگری نیز که در نوروز 1403 اعلام شد به ضریب اشغال اقامتگاههای بومگردی برمی گردد.
یاور عبیری رئیس جامعه اقامتگاههای بوم گردی ایران در گفتوگو با «دنیای اقتصاد» اعلام کرد که تا نیمه تعطیلات نوروز ضریب اشغال اقامتگاههای بومگردی تنها 47درصد بود. او افزود: استان‌‌‌های بوشهر، گیلان و فارس نسبت به سایر استانها شرایط بهتری داشتند، این در حالی است که در خراسان رضوی، چهار محال و بختیاری و همدان شرایط نامساعد بود، به طوری که ضریب اشغال اقامتگاهها در استان خراسان رضوی تا نیمه تعطیلات پایین‌‌‌ترین ضریب اشغال در کشور را داشت و به عدد 8درصد رسید. چرا اقامتگاههای بومگردی که قرار بود طبقه متوسط را هدف قرار دهند با این شرایط مواجهند؟ عبیری در این باره گفت: تورم و پایین آمدن توان اقتصادی طبقه متوسط باعث شده آنها نتوانند هزینه‌‌‌های اقامتگاهها را بپردازند.
به علاوه ما با رشد قارچی اقامتگاههای غیرمجاز و خانه‌‌‌های اجارهای مواجهیم. در این اماکن گردشگران ملزم نیستند کدهای رفتاری را رعایت کنند و البته همین موضوع هم سبب نارضایتی در جامعه میزبان می‌شود و دودش به چشم اقامتگاههای بومگردی رسمی دارای مجوز می‌رود، چون اغلب مردم نمی‌توانند بین اقامتگاه مجاز و غیرمجاز تفکیک قائل شوند. او به عامل سومی هم اشاره کرد که اقامت گردشگران در خوابگاه‌ها و اماکن متعلق به سایر وزارتخانه‌‌‌هاست. عبیری اضافه کرد: به عنوان مثال آموزش و پرورش با قیمت بسیار پایین اسکان گردشگران را به عهده می‌گیرد و باعث می‌شود بخش بزرگی از توریستها ترجیح دهند از این گزینه استفاده کنند. آمارهای محدود اعلام شده توسط مراجع ذی‌ربط درباره درصد انتخاب اقامتگاههای رسمی و غیررسمی نیز تاییدکننده گفته‌های عبیری است.
به عنوان مثال در استان خوزستان که امسال با استقبال خوب گردشگران مواجه بود، 86درصد از اقامت‌‌‌ها به شکل غیررسمی یعنی در کمپ و چادر، مدرسه، اردوگاه‌‌‌ها، قرارگاه‌‌‌های راهیان نور، مهمانسراهای دولتی، سالن ورزشی، خوابگاه دانشجویی و... بود. در استان هرمزگان به عنوان دیگر مقصد محبوب توریستها نیز از 5میلیون اقامت، 3میلیون در دسته غیررسمی قرار می‌گرفت. در تعطیلات نوروز 1403 برخلاف تعطیلات سال نو 1402 شاهد حجم انبوه چادرها در استان گیلان نبودیم، البته این به آن معنا نیست که توریست‌‌‌هایی که به این استان سفر کردند تصمیم به اقامت در اقامتگاهها گرفته‌اند، در واقع گروه بزرگی از این گردشگران به واسطه شرایط آب و هوایی نتوانستند از این گزینه استفاده کنند و همین موضوع سبب شد آنها گزینه خانواده اقوام و آشنایان یا خانه‌‌‌های اجارهای و ... را در دستور کار قرار دهند.
همچنان که این موضوع درباره خوزستان هم صدق می‌‌‌کند و بارش‌‌‌های سنگین به افزایش نرخ اقامت در اقامتگاههای رسمی منجر نشده است. موضوع قابل‌توجه دیگر به آمارهای اعلام شده در ایام تعطیلات سال از سوی متولی گردشگری برمی‌‌‌گردد. نگاهی به این آمار و ارقام و اعداد نشان می‌‌‌دهد سیستم یکپارچه‌‌‌ای از سوی ادارات کل گردشگری و میراث فرهنگی استانها وجود ندارد. در غیاب این سیستم، هر کدام از ادارات به اشکال مختلف آمارها را به رسانه‌‌‌ها اعلام کرده‌‌‌اند. برخی از آنها تعداد گردشگرانی که به استان محل خدمت آنها سفر کرده‌‌‌اند را بیان کرده و گروه دیگری ترجیح داده‌‌‌اند سراغ تعداد بازدیدکنندگان بروند.
آمار اقامت رسمی و غیررسمی تنها توسط چند استان ذکر شده و برخی نیز تنها به ارائه اطلاعات درباره چند سایت گردشگری بسنده کرده و آمار کلی را بیان نکرده‌‌‌اند، همین موضوع در مواردی قیاس میان مقاصد گردشگری و تجزیه و تحلیل را دشوار می‌‌‌کند. به علاوه در حالی که کشورهای موفق در حوزه توریسم، برای جذب توریستها اطلاعات لحظه به لحظه از مقاصد گردشگری و جاذبه‌‌‌ها را ارائه می‌‌‌دهد در نوروز امسال هم مشابه سال‌های پیش شاهد بودیم که تنها هشدارهای هواشناسی اکتفا شد و تلاشی جز بیان ارائه اطلاعات کلی درباره یک سایت گردشگری برای جذب توریستها صورت نگرفت.
