روند پنج ساله واردات محصولات کشاورزی به ایران بررسی شد
خودکفایی در تولید غذا روند افزایشی داشته است
خبرگزاری موج خبرگزاری موج
صنعت غذا همچنان از مولفه‌‌‌های اقتصاد سیاسی تاثیر می‌‌‌پذیرد
بررسی پنج ساله قیمت واردات محصولات کشاورزی نشان می‌دهد که حوادث سیاسی تا چه میزان می‌تواند در روند قیمت موادغذایی و امنیت غذایی در جهان تاثیر بگذارد. رشد ۳۲ درصدی متوسط قیمت واردات در سال ۱۴۰۱ نسبت به سال ۱۴۰۰ نشان می‌دهد که جنگ اوکراین و روسیه تاثیر زیادی بر این تورم داشته است، به دلیل اینکه این دو کشور مرجع اصلی غلات و نهاده دامی در جهان هستند و جنگ بین آنها باعث اختلال در تامین غلات و نهاده‌‌‌ها در جهان شده است. اما روند نزولی قیمت در سال ۱۴۰۲ حکایت از بهبود شرایط جهانی در قیمت مواد غذایی دارد و از طرفی حرکت ایران در مسیر خودکفایی دستاوردی ارزشمند برای کشور در شرایط متغیر جهانی محسوب می‌شود.
وضعیت تجارت محصولات کشاورزی از ابتدای سال تاکنون
میزان تجارت محصولات کشاورزی و مواد غذایی اعم از واردات و صادرات این محصولات از ابتدای سال‌جاری تاکنون ۲۴ میلیون و ۵۰۰هزار و ۱۶۲ تن و ۴۸۸ کیلوگرم به ارزش ۱۶ میلیارد و ۷۵۶ میلیون و ۲۸۵هزار و ۱۶۶ دلار بوده است.
آخرین وضعیت واردات کالاهای اساسی
در ۹ ماهه سال‌جاری ۱۸ میلیون و ۴۵۵هزار و ۱۶۲ تن و ۴۸۸ کیلوگرم کالای اساسی به ارزش ۱۲ میلیارد و ۴۴۳ میلیون و ۳۳۷هزار و ۳۳ دلار از گمرکات شمالی و جنوبی به کشورمان وارد شده، این در حالی است که در همین بازه زمانی در سال گذشته ۱۸ میلیون و ۳۷۴هزار و ۷۶۳ تن و ۵۶۳ کیلوگرم مواد غذایی و محصولات کشاورزی به ارزش ۱۳ میلیارد و ۱۰۰ میلیون و ۶۸۳هزار و ۸۹۰ دلار از طریق بنادر جنوبی و شمالی وارد کشور شده و محموله‌‌‌های این کشتی‌‌‌ها پس از تخلیه و بارگیری به مراکز جمعیتی سراسر کشور ارسال شده بود.
از طرف دیگر در ۹ ماهه سال ۱۴۰۰ نیز ۲۲ میلیون و ۸۱۱هزار و ۴۰۱ تن و ۶۷۷ کیلوگرم مواد غذایی و محصولات کشاورزی به ارزش ۱۲ میلیارد و ۱۹۱ میلیون و ۸۱۱هزار و ۷۶۱ دلار وارد کشور شده بود.
واردات کالاهای اساسی طی دو سال اخیر با کاهش روبه‌‌‌رو شده که این امر عمدتا به دلیل این است که با افزایش تولید و خودکفایی در بسیاری از محصولات همچون گندم این امر صورت گرفته به طوری که طبق اعلام گمرک در ۹ ماهه سال‌جاری ۲ میلیون و ۲۸۶هزار و ۷۴۴ تن و ۱۹۵ کیلوگرم گندم به ارزش ۹۲۳ میلیون و ۴۸۱هزار و ۲۰۴ دلار یا ۲۶هزار و ۳۱۹ میلیارد و ۲۱۴ میلیون و ۳۷۱هزار تومان، وارد کشور شده که کاهشی ۳۵ درصدی را نسبت به سال گذشته به ثبت رسانده است.
مهم‌ترین کالاها و مهم‌ترین مبادی وارداتی کالاهای اساسی در ۹ ماهه سال‌جاری
طی این بازه زمانی نهاده‌‌‌های دامی (ذرت دامی، جو، کنجاله، سویا و دانه سویا) بیشترین میزان واردات را به خود اختصاص داده‌‌‌اند به طوری که حدود ۱۰ میلیون تن از این محصولات به ارزش حدود ۶ میلیارد دلار وارد کشورمان شده است تا شاهد نوسان قیمت مرغ، تخم‌مرغ، لبنیات و گوشت قرمز نباشیم.
از طرف دیگر برنج، روغن خام، قند و شکر بیشترین واردات محصولات کشاورزی در این بازه زمانی هستند که عمده‌‌‌ترین مقاصد وارداتی نیز امارات و ترکیه بوده است به طوری که به عنوان نمونه ۸۱۸ هزار و۴۸تن و۹۸۷کیلوگرم برنج به ارزش ۹۶۰ میلیون و۹۶۱هزار و ۷۵۵دلار یا ۲۷هزار و ۴۲۶ میلیارد و ۷۱۰ میلیون و ۳۶۵هزار تومان از مبادی کشورهای هندوستان، پاکستان، امارات، تایوان و مناطق آزاد و ویژه وارد کشور شده است.
سهم کالاهای اساسی از واردات کل کالاهای وارداتی به کشور
در مجموع می‌توان گفت واردات کالاهای اساسی در ۹ ماهه سال‌جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل به لحاظ وزن 0.84درصد افزایش و از حیث ارزش 7.43درصد کاهش نشان می‌دهد، از طرف دیگر می‌توان گفت ۶۷درصد از وزن و ۲۵درصد از ارزش کل واردات کشور در ۹ ماهه سال‌جاری به واردات ۲۰ قلم کالاهای اساسی اختصاص داشت.
بیشترین افزایش وزنی واردات کالاهای اساسی در این مدت مربوط به گوشت قرمز سبک گرم، کود شیمیایی، گوشت قرمز سرد، جو و کنجاله سویا بوده و بیشترین کاهش وزنی مربوط به چای خشک، شکر خام، گوشت مرغ، برنج و حبوبات بوده است. از طرف دیگر ذرت، روغن‌‌‌های خوراکی نیمه‌جامد، مایع و خام، انواع دانه‌‌‌های روغنی، برنج و گندم پنج قلم اول کالاهای اساسی از حیث ارزش بوده‌‌‌اند.
مبادی وارداتی اصلی
بر اساس آمارهای سازمان توسعه تجارت، عمده واردات کشاورزی کشور از مبدأ امارات است. نزدیک به 34درصد از ارزش واردات محصولات کشاورزی مربوط به واردات از امارات است. پس از امارات، روسیه و هند مهم‌ترین مبادی وارداتی محصولات کشاورزی برای ایران هستند. نزدیک به 11درصد محصولات کشاورزی از روسیه و همین مقدار از مبدأ هند وارد کشور می‌شود. ترکیه نیز یکی از مبادی اصلی واردات کشاورزی ایران است. 8درصد از ارزش واردات کشاورزی از مبدأ این همسایه وارد می‌شود.
انگلستان تنها کشور اروپایی لیست مبادی واردات کشاورزی ایران است. نزدیک به 6درصد واردات ایران نیز از این کشور انجام شده است. در نهایت 5درصد ارزش واردات کشاورزی ایران مربوط به محصولات کشاورزی واردشده از پاکستان است. همچنین 25درصد دیگر نیز از دیگر کشورها تامین می‌شود. نکته قابل‌‌‌توجه در این آمارها سهم بالای امارات در واردات محصولات کشاورزی ایران است.
با توجه به اینکه امارات تولید محصولات کشاورزی قابل‌‌‌توجهی ندارد، بیشتر این رقم مربوط به صادرات مجدد امارات است؛ در واقع امارات کالاهای کشاورزی را از دیگر کشورها وارد کرده و آن را به ایران صادر می‌کند. این روند ممکن است باعث افزایش قیمت تمام‌‌‌شده کالاهای کشاورزی وارداتی شود، بنابراین لازم است تا امکان واردات مستقیم محصولات کشاورزی بررسی شده و به این وسیله محصولات با قیمت کمتری وارد کشور شود.
در نهایت می‌توان گفت که با توجه به آمارهای تجارت در نیمه نخست سال‌جاری، کشاورزی موفق‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ترین بخش در مقایسه با دیگر بخش‌‌‌های اقتصاد است. در حالی که در سایر بخش‌‌‌های صادرات، کالاهای ایرانی به قیمت پایین‌‌‌تری به‌‌‌فروش می‌‌‌رسند و واردات گران‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تر شده، در بخش کشاورزی وضعیت وارونه است. صادرات کشاورزی ایران با افزایش ارزش هر تن، به قیمت‌های جهانی نزدیک شده و واردات به‌‌‌رغم عدم تغییر در وزن، کاهش یافته است، در نتیجه می‌توان گفت نمره تجارت در این بخش در 6 ماه نخست امسال نمره قابل‌‌‌قبولی بوده است.
وضعیت صادرات محصولات کشاورزی
در ۹ ماهه امسال بیش از ۶ میلیون تن محصولات شیلاتی، دامی، زراعی، باغی و غذایی به ارزش 4 میلیارد و ۳۱۲ میلیون و ۹۴۸هزار دلار به ۱۳۰ کشور صادر شده که این میزان نسبت به مدت مشابه سال قبل رشد 7.2درصدی در وزن و رشد ۲۲ درصدی در ارزش داشته است. از این میزان 4 میلیون و ۳۶۰هزار تن کالا به ارزش ۲ میلیارد و ۵۶۲ میلیون و ۴۴۷هزار دلار محصولات زراعی، سبزی و صیفی و محصولات باغی بوده که نسبت به مدت مشابه با وجود کاهش 1.6 درصدی در وزن، اما ارزش صادرات با رشد 25.4 درصدی همراه بوده است. ۶۲۷هزار تن نیز محصولات لبنی، شیلاتی و دامی به ارزش ۹۱۴ میلیون دلار صادر شد که رشد ۲۷ درصدی در وزن و 13.3 درصدی در ارزش داشته و یک میلیون و ۱۹هزار تن هم مواد غذایی آماده و صنعتی به ارزش ۸۳۶ میلیون دلار بود که با رشد ۲۶ درصدی در وزن و ۲۱ درصدی در ارزش همراه بوده است.
مشتریان محصولات کشاورزی ایران
آمارها نشان می‌دهد که 30درصد از صادرات محصولات کشاورزی در نیم‌‌‌سال 1402، به مقصد عراق ارسال شده است. امارات و روسیه با تقاضای 16درصد و 12درصد از محصولات کشاورزی، دیگر مشتریان مهم ایران در این بخش هستند. همچنین چین 6درصد و افغانستان و پاکستان هرکدام 5درصد از محصولات کشاورزی ایران را خریداری می‌کنند.
تمام این آمارها نشان می‌دهد که صادرکنندگان کالاهای کشاورزی با شناخت درست از بازارهای هدف موفق شده‌‌‌اند محصولات کشاورزی ایرانی را با قیمت مناسب‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌تری به‌‌‌فروش برسانند؛ این در حالی است که عمده مشتریان اصلی را کشورهای با درآمد سرانه پایین تشکیل می‌دهند و کشورهای ثروتمند همسایه (به‌‌‌جز امارات) سهم قابل‌‌‌توجهی در واردات محصولات ایرانی ندارند. این مساله بیانگر آن است که در صورتی‌‌‌که بازرگانان ایرانی بتوانند فرصت‌‌‌ها در بازار کشورهای متمول را شناسایی کنند، این امکان وجود دارد تا محصولات کشاورزی به قیمتی بالاتر در این بازارها به‌‌‌فروش برسد.
