«دنیای‌اقتصاد» عملکرد بزرگ‌ترین تولیدکننده اوره ایران را بررسی می‌کند
«شپدیس» در یک‌قدمی مجمع
کاربرد مهم دیگر اوره، استفاده به‌عنوان کاتالیزور برای کاهش آالایندگی ناشی از احتراق سوخت خودروهاست. با استفاده از روش کاهش کاتالیزوری انتخابی مبتنی بر اوره Urea SCR1، اکسیدهای نیتروژن که ترکیباتی خطرناک هستند، از جریان خروجی اگزوز موتور دیزل در وسایل نقلیه حذف می شوند. همه‌گیری کووید-19 در سال 2019 و محدودیت‌های اعمالی در بسیاری از کشورها، موجب کاهش چشمگیر استفاده از وسایل نقلیه و درنتیجه کاهش قابل‌ملاحظه مصرف سوخت شد که این عامل به‌نوبه خود موجب کاهش مصرف اوره در این حوزه شد. علاوه بر این، اوره در تولید ملامین و رزین‌های ملامین نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.
وزن بالای پردیس
شرکت پتروشیمی پردیس حدود 57درصد از کل ارزش بازاری صنعت اوره ایران را به خود اختصاص داده و بزرگ‌ترین شرکت در این صنعت از لحاظ ارزش بازار محسوب می‌شود. این شرکت با تولید محصولاتی همچون آمونیاک و اوره، بخشی از تقاضای کشاورزی و صنایع در بازار‌های داخل و خارج از کشور را تامین می‌کند. شرکت پتروشیمی پردیس، مالک بزرگ‌ترین مجتمع تولیدکننده آمونیاک و اوره در خاورمیانه و نیز یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان این محصولات در سطح جهان است. مجموع ظرفیت اسمی تولید اوره و آمونیاک شرکت در سه‌فاز برابر با 3.225 و 040، 2هزار تن در سال است. این شرکت ابتدا با نام پتروشیمی اوره و آمونیاک غدیر در تاریخ 23/ 05/ 1383 به صورت شرکت سهامی خاص تاسیس شد و در مهر 1383 در اداره ثبت شرکت‌ها و مالکیت صنعتی تهران به ثبت رسید. در مردادماه 1387 به موجب مصوبه مجمع عمومی فوق‌العاده صاحبان سهام، نام شرکت به پتروشیمی پردیس تغییر یافت و در اسفند سال 1389 نوع شرکت به سهامی‌عام تغییر کرد و در آبان 1390 در بورس اوراق بهادار پذیرفته شد.منطقه جغرافیایی کارخانه مجتمع پتروشیمی پردیس منطقه عسلویه انتخاب شده است. ظرفیت اسمی فازهای اول و دوم مجتمع، سالانه مجموعا حدود 2میلیون و 150هزار تن اوره کود شیمیایی و یک‌میلیون و 360هزار تن آمونیاک بوده که با بهره‌برداری از فاز سوم، این میزان سالانه به بیش از 3میلیون و 255هزار تن اوره و 2میلیون و 40هزار تن آمونیاک افزایش یافت. از مهم‌ترین مزیت‌های شرکت می‌توان به برخورداری از فناوری‌های برتر تولید، هماهنگی با استاندارد‌های فنی و زیست‌محیطی به‌روز، سهولت دسترسی به خوراک گاز طبیعی، خطوط حمل‌ونقل دریایی و برخورداری از تاسیسات ذخیره‌سازی محصولات و اسکله بارگیری اختصاصی برای صادرات محصولات و قرار گرفتن در کنار دریا اشاره کرد. خوراک هر فاز مجتمع، گاز طبیعی به میزان 670میلیون نرمال مترمکعب در سال است که از شرکت پتروشیمی مبین تامین می‌شود و مصرف عادی گاز در هر فاز مجتمع برابر با 80هزار مترمکعب گاز در ساعت است. مصارف آب، برق، سرویس‌های جانبی و پشتیبانی کارخانه نیز از شرکت پتروشیمی مبین تامین می‌شود و تامین بخار و آب بدون املاح برای فاز3 بر عهده این شرکت است.در حال حاضر، 78/ 67درصد سهام شرکت متعلق به گروه گسترش نفت و گاز پارسیان زیرمجموعه هلدینگ غدیر و 13درصد متعلق به شرکت بازرگانی پتروشیمی است. شرکت‌های توسعه و مدیریت صبا و سرمایه‌گذاری سپه، هریک نزدیک به یک‌درصد سهام را در اختیار دارند. 16درصد مالکیت نیز به سایر سهامداران خرد تعلق دارد. شرکت پتروشیمی پردیس مشتمل بر 6میلیارد برگه سهم دارای ارزشی بالغ بر 112هزار میلیارد تومان است. محصول اصلی تولیدی شرکت اوره بوده و مصرف عمده آن به عنوان کود شیمیایی در کشاورزی است. آمونیاک نیز به‌عنوان محصول میانی تولید می‌شود و بخش کمی از آن به فروش می‌رود. فروش داخلی شرکت به جهاد کشاورزی و اتحادیه‌های تابعه است و قیمت آن برابر با حداقل قیمت ثبت‌شده اوره در بورس‌کالا در دوره 6ماهه است. بخشی از این نرخ توسط جهاد کشاورزی نرخ تکلیفی پرداخت می‌شود و سازمان برنامه و بودجه موظف است مابهالتفاوت نرخ تکلیفی و حداقل قیمت کشف‌شده اوره در بورس‌کالا را به شرکت‌های اوره‌ساز پرداخت کند که تاکنون پرداخت نشده است. اوره صادراتی عمدتا با قراردادهای آتی به فروش می‌رود، به همین دلیل تغییرات قیمت‌های جهانی با تاخیر چندماهه در گزارش‌های ماهانه نمایان می‌شود.
فرآیند تولید
آمونیاک، ماده اولیه تولید اوره، با دریافت گاز طبیعی آغاز می‌شود. در واحد تولید آمونیاک، گاز طبیعی پس از طی‌کردن فرآیند‌های لازم با عبور از کوره‌های مخصوص و بستر کاتالیست، به گاز سنتز (مخلوطی از هیدروژن و مونوکسیدکربن) تبدیل می‌شود که با جداسازی دی‌اکسیدکربن از این ترکیب و ارسال آن به واحد تولید اوره، نهایتا محصول آمونیاک به‌عنوان محصول واحد آمونیاک و خوراک واحد اوره حاصل می‌شود. با ورود دو ترکیب آمونیاک و گاز دی‌اکسیدکربن به واحد سنتز اوره به‌عنوان خوراک این واحد و انتقال این دو ترکیب به محفظه واکنش در دما و فشار معین در حضور کاتالیست، فرآیند تولید اوره آغاز می‌شود. در پایان اوره تولیدی در این واحد به‌منظور آماده‌سازی برای بسته‌بندی به واحد دانه‌بندی و سپس واحد بسته‌بندی ارسال می‌شود تا محصول نهایی به‌صورت جامد و بسته‌بندی‌شده آماده شود. مجتمع فعال تولیدکننده اوره کشور در سال 1399، در مجموع ظرفیت تولید 17/ 5میلیون تن آمونیاک و 54/ 6میلیون تن اوره را داشتند. با بهره‌برداری از طرح‌های اوره لردگان و مسجدسلیمان در سال 1400 ظرفیت تولید اوره کشور به 69/ 8میلیون تن در سال رسیده است. پتروشیمی پردیس با سهم 1/ 37درصدی از مجموع ظرفیت اسمی تولید اوره کشور، بزرگ‌ترین تولیدکننده اوره کشور است.
چالش‌ها و ریسک‌ها
تحریم‌های آمریکا علیه ایران: این امر بر بازار فروش، قیمت فروش، جابه‌جایی وجه فروش، مشکلات حمل، بیمه‌حمل، تامین قطعه یدکی و مواد شیمایی اثر منفی می‌گذارد. مهم‌ترین اثری که شرکت‌های اوره‌ای به‌خصوص «شپدیس» از تحریم‌های بین‌المللی پذیرفته‌اند، فروش اوره به قیمتی کمتر از قیمت اوره صادراتی منطقه است.
ریسک‌های تامین خوراک: از مهم‌ترین ریسک‌های عملیاتی که شرکت‌های اوره‌ساز با آن روبه‌رو هستند، قطعی گاز خوراک در فصل زمستان است. کاهش یا قطع گاز خوراک و سوخت و یوتیلیتی باعث کاهش یا قطع تولید محصول می‌شود. از آنجا که عمده‌ترین مواد اولیه شرکت، گاز خوراک است. افزایش نرخ گاز به‌خصوص در فصل‌های سرد سال، اثرات مهمی بر بهای تمام‌شده محصولات دارد.
افزایش مطالبات از نهاد‌های حمایت از کشاورزی دولتی: با توجه به سیاست‌های حمایتی دولت، قیمت اوره در داخل کشور پایین‌تر از قیمت‌های جهانی است و سازمان برنامه و بودجه موظف است مابهالتفاوت حداقل قیمت کشف‌شده در بورس‌کالا طی 6ماه گذشته را با قیمت فروش شرکت‌های پتروشیمی به بخش کشاورزی پس از حسابرسی یارانه‌ای در بودجه سنواتی پیش‌بینی کند تا پس از تصویب و تخصیص اعتبار توسط وزارت جهاد کشاورزی در اختیار شرکت‌های مذکور قرار گیرد.
افزایش نرخ مواد اولیه: با ریسک افزایش نرخ مواد اولیه با توجه به دستوری شدن قیمت گاز و احتمال آزادسازی مجدد قیمت گاز خوراک، بهای تمام‌شده تولید در این صنعت همواره در معرض تغییر است.
لغو معافیت مالیاتی: همچنین با توجه به اینکه شرکت به دلیل فعالیت در مناطق کمتر توسعه‌یافته از معافیت مالیاتی برخوردار است، لغو شدن این معافیت نیز می‌تواند سود خالص شرکت را تحت‌تاثیر قرار دهد.
نوسان‌های قیمت اوره جهانی: نوسان‌های قیمت اوره جهانی که بخشی از آن ناشی از تغییرات قیمت گاز بوده و بخش دیگر ناشی از عدم‌توازن عرضه و تقاضای جهانی است، می‌تواند حاشیه سود شرکت را تغییر دهد.
قیمت فروش محصولات
با توجه به سیاست‌های‌های حمایتی دولت، قیمت اوره در داخل کشور پایین‌تر از قیمت‌های جهانی است. فروش اوره به شرکت خدمات حمایتی کشاورزی و اتحادیه‌های تعاونی و روستایی کشور به حداقل نرخ اوره فروش‌رفته در بورس‌کالا صورت می‌پذیرد. از منظر قیمت صادراتی هم، با توجه به شرایط تحریمی شرکت به دلیل مقابله با از دست دادن بازار‌های صادراتی خود مجبور به ارائه تخفیف‌هایی بر قیمت فروش محصولات خود است. میانگین نرخ فروش اوره داخلی 9میلیون و 900هزار تومان و نرخ فروش صادراتی 13میلیون و 700هزار تومان به ازای هر تن برآورد می‌شود. برای سال مالی 1401 افزایش قیمت جهانی گاز، افزایش تقاضای محصول مصرف‌کننده، خشکسالی و تورم جهانی اقتصاد‌های پیشرفته با هدف مقابله با کرونا سبب افزایش چشمگیر قیمت جهانی اوره شده و برآیند تاثیرات باعث افزایش چشمگیر سود عملیاتی و سود خالص این شرکت در یک‌سال اخیر بوده است. این امر باعث شده است تا با وجود شرایط رکودی و نزولی در بازار سرمایه این سهم مورد اقبال بازار باشد.
بهای تمام‌شده
ماده اولیه گاز خوراک بخش اعظم بهای تمام‌شده اوره را به خود اختصاص می‌دهد. در سال‌های گذشته گاز خوراک و سوخت به صورت ارزی قیمت‌گذاری می‌شد؛ اما در آخرین مصوبه، سقف ریالی برای آن مقرر شده است. با توجه به قرارگرفتن پتروشیمی پردیس در منطقه عسلویه، شرکت پتروشیمی مبین توانایی تامین‌کردن مواد مصرفی شرکت را دارد. از این جهت پتروشیمی پردیس طی قرارداد بلندمدت 25ساله با پتروشیمی مبین مواد اولیه موردنیاز خود را برای تولید آمونیاک و اوره تامین می‌کند. مواد اولیه‌ای که در تولید آمونیا ک و اوره شرکت مورد استفاده قرار می‌گیرد، شامل گاز، خوراک، آب خنک‌کننده، بخار برق UF و کیسه است. بهای تمام‌شده محصولات شرکت «شپدیس» در سال مالی 1401شامل 60درصد مواد مستقیم مصرفی، 39درصد سربار تولید و یک‌درصد هزینه حقوق و دستمزد است. برآورد می‌شود که کل بهای تمام‌شده شرکت 14500میلیارد تومان باشد. همان‌طور که مشخص است، از این میزان عمده بهای تمام‌شده را مواد مستقیم مصرفی تشکیل می‌دهد.
