9

مصرف شیشه به طور کلی در پنج صنعت شامل صنایع ساختمان‌‌‌سازی، غذایی، لوازم‌خانگی، خودروسازی و داروسازی و آزمایشگاه است. انواع مختلف شیشه وجود دارد که از جمله آنها می‌‌‌توان شیشه جام (تخت)، انواع بطری‌‌‌ها، شیشه‌‌‌های ایمنی بدون طلق، شیشه ضدگلوله، الیاف شیشه‌‌‌ای، شیشه‌‌‌های نشکن نظیر پیرکس و ینا و کیماکس، شیشه‌‌‌های بلور، سرب‌‌‌دار، ضدپرتوها، جاذب نوترون، شفاف در مقابل IR، ضد اسیدفلوئوربدریک و شیشه‌‌‌های رنگی را نام برد.

صنعت شیشه در ایران به‌طور کامل در اختیار بخش خصوصی است و تقریبا 60تولیدکننده شیشه در کشور وجود دارد که این تولیدکنندگان برای تامین مواد اولیه از داخل کشور و همچنین تامین انرژی موردنیاز خود با مشکل خاصی روبه‌رو نیستند. ظرفیت اسمی تولید شیشه در ایران طی سال 1401، 850/ 2 تا 3میلیون تن انواع محصول است که این عدد در سال 1400 به میزان 5/ 2میلیون تن بوده است. در سال 1401 به ظرفیت تولید کشور سه‌واحد تولیدکننده شیشه تخت و دو واحد ظروف اضافه شده است. با توجه به اینکه تولید شیشه جار و بطری به سرمایه‌‌‌گذاری اولیه کمتری نیاز دارد، تعداد شرکت‌های تولیدکننده این دو نوع شیشه بیشتر است. در زمینه تولید شیشه در کشور 40درصد مازاد تقاضا معادل 2/ 1میلیون تن وجود دارد که به کشورهای همسایه به‌خصوص عراق صادر می‌شود. ارزش صادرات شیشه کشور سالانه 300میلیون دلار است که با توجه به تقاضای موجود در منطقه تا 500 میلیون دلار نیز قابل ارتقاست که معادل 5/ 1میلیون تن محصول است؛ اما با توجه به تقاضای داخل کشور به صادرات 300میلیون دلاری اکتفا می‌شود. از 3میلیون تن تولید شیشه، 5/ 1میلیون تن مربوط به شیشه تخت است که 85درصد آن در صنعت ساختمان و 10درصد معادل 150هزار تن در صنعت خودرو‌ استفاده می‌شود و در شرایط غیر‌تحریمی تا 15درصد می‌‌‌تواند افزایش داشته باشد و مابقی در موارد دیگر مصرف می‌شود.

عوامل اصلی تاثیرگذار بر تولید شیشه انرژی، مواد اولیه و تکنولوژی است که کشور ما صرفا به علت هزینه انرژی کمتر در حوزه تولید شیشه مزیت رقابتی دارد. همچنین در زمینه مواد اولیه در گذشته مشکل تامین کربنات‌سدیم وجود داشت؛ اما امروزه کشور به صادر‌کننده این ماده تبدیل شده است و به طور کلی سیلیس و کربنات‌سدیم عمده بهای تمام‌شده را شامل می‌‌‌شوند. در ایران، ناحیه زاگرس مرکزی و البرز از سیلیس بسیار غنی هستند و کارخانه‌‌‌های بزرگ تولیدکننده شیشه در همین مناطق واقع شده‌‌‌اند. قیمت سیلیس در گذشته در داخل کشور بسیار پایین بود که با اجرای پروژه‌‌‌ها و طرح‌‌‌های مختلف با تقاضا همراه شد و با افزایش قیمتی که به همراه داشت تا حدودی باعث افت حاشیه سود شرکت‌ها شد. البته شرکت‌هایی که خود معدن سیلیس دارند، از این موضوع مستثنی بوده‌‌‌اند.

شرکت‌های تولیدکننده بطری و جار در این سال‌ها، هم افزایش یافته و هم طرح توسعه‌‌‌های متعددی را اجرا کرده‌‌‌اند، به طوری که حدودا 600هزار تن طرح توسعه‌‌‌ای در این سال‌ها اجرا کرده‌‌‌اند که عموما هم با اعتبارات ارزی انجام شده‌‌‌اند. عمده صادرات این شرکت‌ها به مقصد عراق است که مصرف 200هزار تنی دارد. در حال حاضر، با توجه به جنگ در کشور اوکراین و افزایش قیمت انرژی در جهان برای صنعت شیشه ما مزیت رقابتی ایجاد شده است؛ اما در بلندمدت با تعدیل قیمت انرژی، این مزیت از بین می‌رود. البته ظرفیت مازاد تولید شیشه در کشور که حدود 5/ 1میلیون تن است که قابلیت صادرات دارد و در صورت رفع تحریم‌‌‌ها به‌راحتی قابل فروش بیشتر در بازارهای جهانی خواهد بود.

یکی از ریسک‌‌‌هایی که صنایع مختلف از جمله شیشه را در کشور تهدید می‌کند، این موضوع است که عراق قصد دارد فروش نفت خود را به 8میلیون بشکه در روز برساند و در این سال‌ها نیز بیش از ما فروش نفت داشته است. این کشور در آینده نزدیک قصد دارد در بسیاری از صنایع سرمایه‌گذاری کند که این اقدام می‌‌‌تواند به از دست رفتن بازار بسیاری از محصولات ما منجر شود. ما در حوزه تولید شیشه تخت، تقاضای صادراتی بسیار خوبی داریم و کشورهای عربی حوزه خلیج‌فارس با توجه به ساخت‌وسازهای فراوان و تقاضا برای شیشه تخت ایران موجب رشد فروش صادراتی و افزایش سود این شرکت‌ها می‌شوند. همچنین کیفیت شیشه فلوت ایران بسیار بالا بوده و حتی قابلیت صادرات به بسیاری از کشورها را دارد.

تولیدکنندگان بورسی شیشه

از میان 60شرکت تولیدکننده شیشه در کشور، 7شرکت بورسی شامل شیشه همدان با نماد «کهمدا»، کارخانه‌ها تولیدی شیشه رازی با نماد «کرازی»، شیشه و گاز با نماد «کگاز»، شیشه قزوین با نماد «کقزوی»، سایپا شیشه با نماد «کساپا»، شیشه‌سازی مینا با نماد «کمینا» و تولیدی و صنعتی آبگینه با نماد «کابگن» در بازار سرمایه پذیرفته شده‌‌‌اند که نمادهای «کقزوی»، «کمینا» و «کابگن» در بازار پایه ‌‌‌فرابورس معامله شده‌اند و شرکت «کابگن» عملیات تولیدی ندارد. در جدول گزارش، عملیات تولیدی این شرکت‌ها در سال مالی 1401 مورد بررسی قرار گرفته است و شرکت شیشه قزوین پایین‌‌‌ترین نسبت قیمت به درآمد پیشرو را به خود اختصاص داده است.