ریزگردهای مزاحم و پروژه‌های بیابان‌زدایی در کانون‌های بحرانی اصفهان

ریزگردها را باید مضر، مزاحم و یکی از چالش‌های اصلی کشور و به ویژه استان اصفهان دانست که در بسیاری از روزهای سال شرایط ناگواری را برای منطقه پدید می‌آورد و حتی اعلام تعطیلی مدارس و دستگاه‌های اجرایی را به مسوولان تحمیل می‌کند. این پدیده در روزهای اخیر نیز شدت یافته و در بسیاری از نواحی کشور مشکلات عدیده‌ای را رقم زده تا جایی که باز هم اهمیت پروزه‌های مرتبط با مقابله با ریزگرد و گرد و غبار را به میان آورده است.

بر مبنای گزارش‌های سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی، ایران وارد یک دوره خشکسالی ۳۰ ساله شده است که از حدود ۲۰ سال پیش و اکنون ایران با چالش ریزگردها و گرد و غبار به عنوان یکی از آثار این دوره خشکسالی روبرو است. ایران بالغ بر ۲.۴ درصد از مجموع کل بیابان‌های جهان را در خود جای داده با این حال بر پایه تحقیقات، ۳۰ درصد گرد و غبار کشور دارای منشا خارجی و ۷۰ درصد دیگر داخلی است.

به غیر پهنه‌های بیابانی موجود از گذشته، کاهش توان مراتع و کمبود پوشش گیاهی در آنها موجب شده سطح اراضی بیابانی از حدود ۱۳ تا ۱۴ میلیون به ۳۰ میلیون هکتار افزایش پیدا کند که متاسفانه ۱۴ میلیون هکتار از آن کانون فرسایش بادی متشکل از ریزگردها و گرد و غبار است.

به گفته رییس سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور، کاهش ۲۰ درصدی فرسایش خاک، اجرای عملیات آبخیزداری در ۲۰ میلیون هکتار، کاهش ۲۰ درصدی کانون‌های بحرانی ریزگرد، و افزایش ۲۰ درصدی ضریب حفاظت از جنگل‌ها و مراتع از جمله تکالیف و اهداف اصلی سازمان در برنامه هفتم توسعه است.

۱۵ میلیون هکتار بیابان منشا ریزگردهای بحرانی در ایران

علی تیموری اضافه کرد: جنگل‌های کشور حدود ۱۵ میلیون هکتار، مراتع ۸۳ میلیون هکتار، درختچه و بیشه‌زار ۲.۵ میلیون هکتار و بیابان‌ها ۲۹ میلیون هکتار وسعت دارند و از این میزان، ۱۵ میلیون هکتار بیابان منشا ریزگردهای بحرانی هستند که در اولویت برنامه‌های سازمان قرار دارند.

بیابان‌زایی در استان به‌ویژه در شرق اصفهان، سالانه در کنار به خطر انداختن سلامت مردم و تخریب محیط زیست، به امکانات زیربنایی و منابع طبیعی این استان خسارت وارد می‌کند که عمده آن به فرودگاه شهید بهشتی اصفهان، اراضی کشاورزی، محورهای مواصلاتی و شهرک‌های صنعتی، راه‌آهن و شهرهای پیرامون وارد می‌شود.

بیابانزایی و ریزگرد می‌تواند بر اثر پدیده‌های طبیعی زمین شناسی مانند تغییرات اقلیمی و کاهش بارندگی یا ناشی از فعالیت‌های انسانی مانند بوته‌کنی، چرای بی‌رویه دام در مرتع، تبدیل مراتع به دیم‌زارها، معدن‌کاوی، جاده‌سازی و توسعه غیر اصولی شهرها و روستاها بدون توجه به آمایش سرزمینی ایجاد شود، اما به گفته کارشناسان، کاهش شدید سطح آب‌های زیرزمینی بر اثر برداشت بی‌رویه از این منابع، مهمترین دلیل تشدید این پدیده در استان اصفهان و جای جای ایران است. جدای از اینکه هر ساله صدها میلیارد به دلیل انتشار ریزگرد به زیرساخت‌های استان خسارت وارد می‌شود، این ریزگردها تهدیدی جدی برای سلامتی انسان به شمار می‌رود و باید توجه داشت که وجود کانون‌های بحرانی تنها به مردم همان خطه آسیب نمی‌زند بلکه استان‌های همجوار را نیز تحت الشعاع قرار می‌دهد.

اصفهان درگیر ۱.۵ میلیون هکتار کانون‌های‌های بحرانی فرسایش بادی

۳.۲ میلیون هکتار معادل ۳۰ درصد مساحت استان اصفهان در بخش‌های شمالی و شرقی را اراضی بیابانی و شن‌زار تشکیل داده که ۲ میلیون و ۸۳۰ هزار هکتار از این مناطق تحت تاثیر فرسایش بادی و بالغ بر یک میلیون و ۵۰۰ هزار هکتار از آن کانون‌های‌های بحرانی فرسایش بادی است.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری اصفهان در این ارتباط گفت: اجرای پروژه‌های مرتبط با بیابان زدایی همواره جزو جدایی ناپذیر از اقدامات ما بوده است اما کمبود اعتبارات چالش اساسی در افزایش آن‌ها به شمار می‌رود.