خطر تحصیل طبقاتی
حالا که به‌تدریج آموزش عالی رونق دهه۷۰و۸۰خود را ازدست‌داده و دهک‌های پایین درآمدی از آن روگردان شده‌اند باید در انتظار چرخش قابل‌توجه وضعیت نیروهای کار هم بود؛ چرخشی که چشم‌انداز بازار اشتغال کشور را متاثر کرده و شاید چندان خوشایند هم نباشد. فرای موضوع اختصاص رتبه‌های طلایی کنکور به پولداران جامعه، شکاف‌های منطقه‌ای هم در ورودی‌های دانشگاه‌ها دیده می‌شود به‌طوری‌که حدود ۳۰ درصد رتبه‌های زیر ۳ هزار کنکور از مناطق آموزشی شهر تهران هستند. سهم اصفهان ۵ درصد، مشهد کمتر از ۵ درصد، یزد ۲.۲ درصد و شیراز کمتر از ۲ درصد است و حدود نیمی از مناطق آموزشی کشور به‌طور تقریبی سهمی از رتبه‌های زیر ۳ هزار ندارند. شکاف جنسیتی هم در پذیرفته‌شدگان کنکور پررنگ شده است. در رتبه‌های زیر ۳ هزار گروه ریاضی سهم دختران حدود یک‌سوم پسران و در گروه انسانی حدود نصف پسران است اما در رشتۀ تجربی سهم داوطلبان دختر ۱.۴ برابر پسران است. این شکاف جنسیتی در بین رشته‌های برتر، در بازار کار هم وجود دارد.
وزارت رفاه
در سال ۱۳۹۶ در یک نمونۀ ۷ هزارنفری از دانشجویان و فارغ‌التحصیلان دو دانشگاه علامه طباطبایی و شهید بهشتی پژوهشی را انجام داد. سطح اقتصادی و درآمدی این افراد با استفاده از پایگاه اطلاعات رفاه ایرانیان، ارزیابی شد. بر اساس یافته‌های مطالعه، حدود ۶۳ درصد دانشجویان شهید بهشتی و ۶۱ درصد دانشجویان علامه از سه دهک پردرآمد کشور هستند و سهم سه دهک پایین در این دو دانشگاه کمتر از ۱۱ درصد برآورد شده است. بیش از ۴۰ درصد دانشجویان پردرآمدترین دهک در سال اولِ پس از دانش‌آموختگی شاغل شده‌اند، درحالی‌که این سهم برای دانشجویان دو دهک کم‌درآمد معادل صفر و برای دهک سوم حدود ۲ درصد بوده است. این شکاف به میزان شدیدتری در میزان درآمد شاغلان دهک‌های بالا به پایین وجود دارد. در نمونۀ موردبررسی سهم دانشجویان زن ۵۸ درصد و سهم دانشجویان مرد ۴۲ درصد است، اما در بین شاغلان این نسبت ۵۱ به ۴۹ درصد به نفع مردان است.شکاف جنسیتی دریافتن شغل در بین دانش‌آموختگان دانشگاه علامه بیش از دانشگاه شهید بهشتی و سطح درآمد شاغلان مرد تقریباً دو برابر شاغلان زن بوده است. شکاف درآمدی بین زنان و مردان در رشته‌های حقوق، حسابداری، علوم اجتماعی و اقتصاد شدیدتر از سایر رشته‌های تحصیلی است و رشتۀ مدیریت فناوری اطلاعات متوازن‌ترین وضعیت درآمدی را از منظر جنسیتی دارد. وزارت آموزش‌وپرورش هم بر اساس داده‌های کنکور سال ۱۳۹۹ تحلیلی از وضعیت رتبه‌های زیر ۳ هزار را در گروه‌های مختلف آموزشی و به تفکیک منطقۀ آموزشی و نوع مدرسه منتشر کرد. در سال یادشده مدارس استعداد درخشان و نمونۀ دولتی که حدود ۱۲.۵ درصد دانش‌آموزان پایۀ دوازدهم را تحت پوشش داشته‌اند، حدود ۶۴ درصد رتبه‌های زیر ۳ هزار را به خود اختصاص داده‌اند. مدارس عادی دولتی هم که ۵۴ درصد جمعیت دانش‌آموزی پایۀ دوازدهم را پوشش می‌دادند، تنها ۱۰ درصد رتبه‌های زیر ۳ هزار را از آن خودکرده بودند. در لایحۀ برنامۀ هفتم توسعه مواردی دربارۀ پذیرش در دانشگاه‌ها آمده که احتمال تحصیل طبقاتی را تشدید می‌کند. بر اساس این بندها ۵۰ درصد رتبه‌های برتر کنکور که در رشته‌های اولویت‌دار روزانۀ دانشگاه‌های دولتی پذیرفته می‌شوند تحت آموزش رایگان هستند و ۵۰ درصد دوم بعد از فارغ‌التحصیلی باید هزینۀ آموزش خود را به‌صورت قسطی بازپرداخت کنند. درحال‌حاضر کمتر از۲۰ درصد از کل دانشجویانی که در دانشگاه‌های دولتی پذیرفته می‌شوند، تحت پوشش آموزش رایگان قرار دارند که در صورت تصویب این بندها، این نرخ به ۵۰درصد می‌رسد.
