آزادسازی واردات بنزین سوپر می‌تواند زمینه‌‌ساز تحولات مثبتی در ساختار عرضه و تقاضای سوخت باشد
واردات بنزین گامی به سوی تعادل و توسعه
علی محمدی / دنیای اقتصاد
تصمیم دولت مبنی بر آزادسازی واردات و توزیع بنزین سوپر توسط اشخاص حقوقی دارای مجوز از وزارت نفت، آن هم بدون استفاده از ارز یارانه‌‌ای، اولین باری است که در تاریخ جمهوری اسلامی رخ می‌دهد و می‌توان آن را یکی از سیاست‌‌های آینده‌‌نگرانه در مدیریت منابع انرژی کشور دانست. این مصوبه که در هیات دولت به تصویب رسیده، نه‌‌تنها از منظر اقتصادی، بلکه از جنبه‌‌های اجتماعی و زیست‌‌محیطی نیز اهمیت دارد و می‌تواند زمینه‌‌ساز تحولات مثبتی در ساختار عرضه و تقاضای سوخت باشد. در این نوشته تلاش می‌‌کنیم به بررسی اثرات مثبت این رویکرد جدید بپردازیم و چشم‌‌انداز آن را برای خوانندگان به تصویر بکشیم.
کاهش فشار بر بنزین یارانه‌‌ای
یکی از مهم‌ترین اثرات این سیاست، کاهش مصرف بنزین یارانه‌‌ای هرچند محدود است. در حال حاضر، بخش قابل‌‌توجهی از بنزین یارانه‌‌ای توسط اقشار مرفه و خودروهای پرمصرف، مصرف می‌شود. با فراهم شدن امکان واردات و توزیع بنزین سوپر، قشر مرفه که توانایی مالی بیشتری دارند، به استفاده از این نوع بنزین با کیفیت بالاتر تمایل پیدا خواهند کرد. این انتظار وجود دارد که این تغییر رفتار مصرف‌کنندگان به کاهش فشار بر منابع یارانه‌‌ای و هدایت این منابع به سمت اقشار کم‌‌درآمد منجر شود. دولت می‌تواند از منابع مالی آزادشده برای تقویت زیرساخت‌‌های عمومی، بهبود خدمات درمانی، و ارتقای کیفیت آموزش استفاده کند. این تغییر نه‌‌تنها به نفع اقتصاد کلان کشور است، بلکه در راستای عدالت اجتماعی نیز محسوب می‌شود.
افزایش رفاه عمومی
یکی از مشکلات عمده شهروندان، صف‌‌های طولانی در پمپ‌‌بنزین‌‌هاست. این معضل، علاوه بر ایجاد ناراحتی برای مردم، هزینههای جانبی زیادی را نیز به همراه دارد؛ از اتلاف وقت گرفته تا افزایش ترافیک و مصرف اضافی سوخت. واردات بنزین سوپر و توزیع آن در جایگاه‌‌های مشخص، به کاهش تقاضا برای بنزین یارانه‌‌ای منجر می‌شود و در نتیجه، صف‌‌های طولانی در پمپ‌‌بنزین‌‌ها تا حدی کوتاه‌‌تر می‌شود. این تغییر ساده، می‌تواند تاثیرات مثبت زیادی در زندگی روزمره مردم داشته باشد. صرفه‌‌جویی در وقت، کاهش ازدحام در مناطق شهری، و بهبود رضایتمندی عمومی از جمله اثرات ملموس این سیاست خواهند بود.
بهبود کیفیت سوخت
بنزین سوپر به دلیل استانداردهای بالاتر و کیفیت برتر، نه‌‌تنها به عملکرد بهتر خودروها کمک می‌کند، بلکه آلودگی کمتری نیز تولید می‌کند. استفاده از این نوع سوخت در خودروهای جدید و پرمصرف، به کاهش انتشار گازهای گلخانه‌‌ای و بهبود کیفیت هوا در شهرهای بزرگ منجر خواهد شد. با کاهش آلودگی هوا، هزینههای مرتبط با سلامت عمومی نیز کاهش پیدا می‌کند. بیماری‌‌های ناشی از آلودگی هوا یکی از چالش‌‌های جدی در کلان‌شهرهاست و هر سیاستی که بتواند به کاهش این آلودگی کمک کند، گامی مثبت در راستای ارتقای سلامت عمومی جامعه است.
تقویت بخش خصوصی
یکی از جنبه‌‌های مهم این مصوبه، ایجاد فرصت‌‌های جدید برای بخش خصوصی است. با آزادسازی واردات و توزیع بنزین سوپر، اشخاص حقوقی دارای مجوز می‌توانند وارد این بازار شوند و نقش فعالی در تامین و توزیع سوخت ایفا کنند. این سیاست، علاوه بر افزایش رقابت، به ارتقای کیفیت خدمات در جایگاه‌‌های عرضه سوخت نیز منجر می‌شود. بخش خصوصی با سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌‌های لازم برای واردات و توزیع بنزین سوپر، می‌تواند اشتغال‌زایی کند و به رشد اقتصادی کشور کمک کند. همچنین، این رقابت سالم می‌تواند به کاهش هزینه‌‌ها و بهبود بهره‌‌وری منجر شود. خبرگزاری تسنیم نوشته است: «پیش‌بینی می‌شود بنزین سوپر وارداتی توسط بخش خصوصی با قیمت نزدیک به قیمت‌های جهانی عرضه شود.»
قیمت جهانی بنزین معمولی با کیفیت حدود ۵۵ سنت در هر لیتراست که قیمت پایه آن با احتساب دلار مبادله‌ای (۵۰هزار تومان)، برابر با ۲۷۵۰۰ تومان و با احتساب دلار آزاد (۶۷هزار تومان قیمت روز) برابر با ۳۶۸۵۰ تومان خواهد شد. حال با اضافه شدن ۶درصد هزینه ترخیص، ۱۵درصد هزینه سود بازرگانی، هزینه حمل (۱۰۰۰ تومان در هر لیتر) و کارمزد جایگاه (۲۵۰ تومان در هر لیتر)، بهای هر لیتر بنزین با احتساب دلار مبادله‌ای، ۲۸هزار و ۳۵۰ تومان و با احتساب دلار آزاد و اضافه شدن هزینههای مذکور، قیمت هر لیتر بنزین معمولی با کیفیت حدود ۴۶هزار و ۱۰۰ تومان خواهد شد. حال اگر بنزین با‌کیفیت خارجی را بنزین سوپر در نظر بگیریم، عدد ۴۶ هزار تومان با نرخ آزاد منطقی خواهد بود اما این بنزین برای خودروهای لوکس وارداتی به عنوان یک سوخت مطلوب کفایت نمی‌کند یعنی با بهترین راندمان خود فعالیت نخواهد کرد. بنزین سوپر با کیفیت مطلوب در طبقه‌بندی جهانی برای خودروهای اروپایی و آمریکایی هر لیتر ۱ دلار و ۲۰ سنت قیمت می‌خورد آن هم بدون هزینههای جانبی. بنابراین می‌توان به سادگی نتیجه گرفت قیمت تمام شده بنزین سوپر آزاد، برای مصرف‌کننده نهایی از جذابیت لازم برخوردار نباشد.
با یک محاسبه ساده قیمت جهانی بنزین سوپر حدود ۱۲۰ سنت در هر لیتر است که قیمت پایه آن با احتساب دلار مبادله‌ای (۵۰ هزار تومان)، برابر با ۶۰ هزار تومان و با احتساب دلار آزاد (۶۷ هزار تومان قیمت روز) برابر با ۸۰۵۰۰ تومان خواهد شد. حال با اضافه شدن ۶ درصد هزینه ترخیص، ۱۵ درصد هزینه سود بازرگانی، هزینه حمل (۱۰۰۰ تومان در هر لیتر) و کارمزد جایگاه (۲۵۰ تومان در هر لیتر)، بهای هر لیتر بنزین سوپر با احتساب دلار مبادله‌ای، ۷۶ هزار و ۷۵۰ تومان و با احتساب دلار آزاد و اضافه شدن هزینههای مذکور، قیمت هر لیتر بنزین سوپر حدود ۹۹ هزار و ۳۰۰ تومان خواهد شد.
کاهش وابستگی به ذخایر داخلی
واردات بنزین سوپر این امکان را فراهم می‌کند که ذخایر داخلی برای مواقع ضروری و بحران‌های احتمالی حفظ شوند. این سیاست، به متنوع‌‌سازی منابع تامین انرژی کشور کمک می‌کند و تاب‌‌آوری اقتصادی ایران را در مواجهه با نوسانات بازار جهانی انرژی افزایش می‌دهد. در دنیای امروز، تنوع‌‌بخشی به منابع انرژی یکی از اصول کلیدی در مدیریت کلان اقتصادی است. با اجرای این سیاست، ایران می‌تواند به‌‌عنوان یک بازیگر هوشمند در بازار جهانی انرژی نقش‌‌آفرینی کند.
کاهش هزینههای ارزی
یکی از نکات کلیدی در این مصوبه، عدم‌استفاده از ارز یارانه‌‌ای برای واردات بنزین سوپر است. این امر به دولت اجازه می‌دهد منابع ارزی خود را برای اولویت‌‌های مهم‌تری همچون واردات کالاهای اساسی و توسعه زیرساخت‌‌های ملی اختصاص دهد. مدیریت هوشمندانه منابع مالی، یکی از مهم‌ترین عوامل موفقیت در اقتصادهای نوظهور است. این سیاست، علاوه بر کاهش فشار بر خزانه ارزی کشور، به کاهش تورم و افزایش ثبات اقتصادی کمک می‌کند.
پاسخی به ناترازی بنزین
افزایش ناترازی عاملی است که دولت را به تکاپوی افزایش قیمت بنزین انداخته تا بتواند منابع و مصارف ارزی خود را مدیریت کند. به باور کارشناسان با تداوم روند فعلی میزان واردات بنزین در سال‌جاری به ۱۰ میلیارد دلار هم می‌‌رسد.
رئیس جمهور مسعود پزشکیان ابتدای مرداد ماه سال‌جاری در گفت‌‌وگو با وب‌سایت دفتر حفظ و نشر آثار رهبر انقلاب حضرت آیت‌الله خامنه‌‌ای گفت: «ما در کشور ناترازی انرژی داریم و در حال حاضر برای خرید بنزین، ۸ میلیارد دلار پول می‌‌دهیم، یعنی بنزین را مثلا حدودا ۳۰ یا ۴۰هزار تومان می‌‌خریم و ۱۵۰۰ تومان می‌‌فروشیم، خب تا کجا می‌توانیم این کار را بکنیم؟» سخنگوی دولت به صراحت اعلام کرده که این مصوبه، پاسخی به ناترازی موجود در حوزه بنزین است. افزایش مصرف داخلی و محدودیت‌های تولید، کشور را به واردات بنزین مجبور کرده است. با این حال، سیاست جدید دولت نشان‌‌دهنده رویکردی برنامه‌‌ریزی‌‌شده برای مدیریت این چالش است. طراحی بودجه سال آینده بدون افزایش قیمت بنزین، نشان‌‌دهنده حساسیت دولت به معیشت مردم است. این رویکرد متعادل، همراه با آماده‌‌سازی برای سناریوهای مختلف، اطمینان می‌دهد که کشور می‌تواند با انعطاف‌‌پذیری بیشتری به تغییرات بازار جهانی انرژی پاسخ دهد. یکی از مزایای جانبی اما بسیار مهم این سیاست، افزایش اعتماد عمومی به تصمیمات دولت است. وقتی مردم ببینند که سیاست‌‌ها به‌‌طور مستقیم بر بهبود زندگی روزمره آنها تاثیر می‌‌گذارد، اعتماد بیشتری به عملکرد دولت پیدا می‌کنند. اعتماد عمومی، یکی از مهم‌ترین سرمایه‌‌های اجتماعی است که دولت‌‌ها می‌توانند از آن برای پیشبرد اهداف کلان خود استفاده کنند. سیاست واردات بنزین سوپر، با کاهش فشار بر مصرف‌کنندگان و بهبود خدمات، می‌تواند به تقویت این اعتماد کمک کند.
آزادسازی واردات و توزیع بنزین سوپر، سیاستی است که با نگاه به آینده و درک واقعیت‌‌های موجود اتخاذ شده است. این تصمیم، نه‌‌تنها به مدیریت بهتر منابع انرژی کمک می‌کند، بلکه مزایای اقتصادی، اجتماعی و زیست‌‌محیطی زیادی نیز به همراه دارد. کاهش مصرف بنزین یارانه‌‌ای، کاهش صف‌‌های طولانی در پمپ‌‌بنزین‌‌ها، بهبود کیفیت هوا، تقویت بخش خصوصی، و افزایش تاب‌‌آوری اقتصادی، تنها بخشی از مزایای این سیاست هستند. دولت با اجرای این سیاست می‌تواند گام‌‌های موثری در جهت توسعه پایدار و عدالت اجتماعی بردارد. در نهایت، این سیاست نشان‌‌دهنده رویکردی مسوولانه و آینده‌‌نگر در مدیریت منابع ملی است. با اجرای موفقیت‌‌آمیز آن، ایران می‌تواند در مسیر توسعه‌‌ای پایدار و متوازن حرکت کند و آینده‌‌ای روشن‌‌تر برای اقتصاد و جامعه خود رقم بزند.
