«دنیای‌اقتصاد» از مسیر جدید سرمایه‌گذاری معدنی گزارش می‌دهد
مقاصد معدنکاری فراسرزمینی
دیوان محاسبات پیش‌تر این موضوع را در فروردین ۱۴۰۰ گوشزد کرده بود. حالا معادن سنگ آهن افغانستان، اولین، گام ایران برای ورود به معدن کاری فراسرزمینی است تا معضل کمبود مواد اولیه برای توسعه صنایع فولاد کشور از این طریق رفع شود. همین چند وقت پیش بود که رضا محتشمی پور، معاون امور معادن و صنایع معدنی وزارت صمت با تاکید بر اهمیت مساله معدنکاری فرا سرزمینی گفت: «موضوع معادن فرامرزی مثل هر همکاری بین‌المللی دیگری برای ما از اهمیت زیادی برخوردار است.» وی افزود: «مهم است که بتوانیم ظرفیتهای معدنی کشورمان را در اختیار دیگران قرار دهیم و به جذب سرمایه‌گذاری بپردازیم و در سایر کشورها در حوزه معدن ورود کنیم.» محتشمی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌پور با اشاره به وجود تقاضاهایی برای فعالیت در معادن دیگر کشورها، تصریح کرد: «این بخش بکر مانده و کار زیادی در این زمینه انجام نشده است؛ با این حال به معنای تامین سنگآهن از خارج از کشور نیست.» پیشرفت هر روزه فناوری‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها در جهان، به‌‌‌‌‌‌‌‌‌طور مرتب این اعداد و ارقام را تغییر می‌دهد و به آمارهای سنگ آهن کشورمان می‌افزاید. پرسشی که مطرح است اینکه آیا ایران با مساله کمبود برخی کامودیتیها و به‌‌‌ویژه سنگ آهن مواجه است؟ مهرداد اکبریان، رئیس هیات‌مدیره انجمن سنگ آهن ایران پیش‌تر که زمزمه‌‌‌های ورود شرکت ذوب‌‌‌آهن اصفهان به افغانستان را تایید کرده بود، تلویحا گفته بود، اگر شرکت‌های بزرگ را به کشورهای همسایه مانند افغانستان سوق دهیم، ظرفیتهای معدنی آن کشورها، می‌توانند پذیرای معدنکاران ایرانی باشند. سنگآهن افغانستان، کیفیت خوبی دارد و کمبودهایی را که صنایع و به‌خصوص شرکت ذوب‌‌‌آهن در این زمینه (سنگ آهن) دارد جبران می‌کند. بحث در این‌باره و پرسش از کم و کیف حضور ایران در بخش معدن افغانستان، دلیل گفت‌وگوی «دنیای‌اقتصاد» با ابراهیم جمیلی، رئیس کمیسیون معادن و صنایع معدنی اتاق بازرگانی ایران است. وی در این گفت‌وگو پاسخ‌‌‌های روشنی به سمت و سوی همکاری‌‌‌های معدنی ایران و افغانستان داده است. وی درباره رویکرد ایران در معدنکاری فراسرزمینی گفت: ما در ۲۰سال گذشته، در حوزه اکتشاف و فناوری تجربیات ارزنده‌‌‌‌‌‌ای به دست آورده‌‌‌ایم و مایل هستیم که از این تجربه در سایر کشورها نیز استفاده کنیم. در برهه کنونی، کشورهای خارجی سعی می‌کنند نیروهای متخصص معدنی کشور ما را به خود جذب و مهاجرت آنان را تسهیل کنند. اگر ما شرکت‌های بین‌المللی داشته باشیم و در سطح جهانی فعالیت کنیم، می‌توانیم باعث شویم انگیزه متخصصان گرانبهای ما برای کار بیشتر شود. در این صورت حتی می‌توانیم انگیزه‌‌‌های مالی آنان را افزایش دهیم؛ زیرا با همکاری شرکت‌های خارجی می‌توانیم میزان دستمزد و حقوق خود را به سطح بین‌المللی برسانیم. در وهله دوم، اگر به معدنکاری فراسرزمینی روی آوریم، می‌توانیم مقادیری از نیازهای داخلی خود را نیز از همین محل تامین کنیم. نکته قابل‌توجه دیگر در بحث معدنکاری فراسرزمینی آنجاست که ما می‌توانیم با انتقال تکنولوژی خود در کشور، هم منابع ارزآوری خود را متنوع‌‌‌تر کنیم و هم مقدار آن را افزایش دهیم. کشورهای همسایه ما در بخش معدنکاری از ما بسیار عقب‌‌‌تر هستند و تکنولوژی‌‌‌های ما برای آن کشورها پیشرفته به حساب می‌‌‌آید. شاید در برخی عرصه‌‌‌ها که شرکت‌های بین‌المللی اروپایی ورود کرده‌‌‌اند، تکنولوژی در این کشورها پیشرفته‌‌‌تر از ما باشد اما به طور کلی ما در بخش معدن، جزو کشورهای فعال هستیم. در ضمن دولت باید کمک کند که معدنکاری فراسرزمینی بالاخره پس از چند سال به سرانجام برسد؛ زیرا مزیتهای آن برای ما بسیار زیاد است. جمیلی درباره مقاصد ایران در معدنکاری فراسرزمینی تاکید کرد: مذاکراتی در حال انجام است و امیدوارم در چهار کشور افغانستان، ارمنستان، جمهوری‌آذربایجان و قزاقستان شاهد اتفاقات خوبی باشیم. درست است که ما در بحث ماشین‌آلات تکنولوژی خاصی نداریم اما در بخش فرآوری و اکتشاف، تجربیات مفید و کاربردی داریم. مزیتهای ما در معدنکاری طی سالیان طولانی و به مرور با تلاش متخصصان و فعالان این حوزه به دست آمده است. ما متخصصانی داریم که به‌خصوص در بحث اکتشاف توانسته‌‌‌اند به دستاوردهای مفیدی برسند و می‌توانند این تجربیات را به کشورهای دیگر به‌خصوص کشورهای همسایه، انتقال دهند. جمیلی در رابطه با اهداف معدنی ایران در این رویکرد جدید گفت: ما باید بررسی کنیم و منتظر بمانیم تا متوجه شویم می‌توانیم نسبت به اخذ کدام معادن اقدام کنیم. کار کردن در معادن به این صورت نیست که آن را گلچین کنیم و در هر یک که به نظر بهتر آمد، شروع به کار کنیم. هر معدن شرایط مخصوص به همان معدن را دارد و هر شرکت هم توانمندی‌‌‌های خاصی دارد. به همین دلیل باید معادن را ارزیابی کنیم و بعد به طور دقیق تصمیم بگیریم که کدام شرکت در کدام معدن خارج از کشور، ورود کند. اگر بتوانیم چند شرکت بزرگ را دور هم جمع و یک‌شرکت بین‌المللی تاسیس کنیم، می‌توانیم گام‌‌‌های بزرگی در بخش معدن کاری دیجیتال برداریم. البته باید شرکت‌هایی برای این فعالیت داوطلب شوند که توان رقابت در سطح بین‌المللی را داشته باشند.
وی در پاسخ به پرسشی پیرامون مزیتهای معدنکاری ایران در کشورهای دیگر نیز گفت: قطعا هیچ جای جهان گاز و برقی به ارزانی گاز و برق در ایران وجود ندارد. بنابراین این گونه نیست که فکر کنیم معدنکاری فراسرزمینی بهشت موعودی است که تمام مشکلات ما را حل می‌کند. باید به زیرساخت‌ها توجه و دقیق و کارشناسانه مساله معدنکاری فراسرزمینی را بررسی کنیم.
رئیس کمیسیون معادن اتاق بازرگانی ایران در پاسخ به نحوه حمایت دولت از معدنکاری دیجیتال گفت: همه اینها یک عزم جمعی و سیاستگذاری حاکمیتی نیاز دارد. همان‌طور که وقتی کشورهای خارجی در ایران سرمایه‌گذاری می‌کنند، دستگاه دیپلماسی، از آنها حمایت می‌کنند، کشور باید از اتباع و سرمایه‌گذاران خود در خارج از کشور حمایت کند. اگر دولت نیز تصمیم به حمایت بگیرد، پروژه موفق خواهد شد. هدف ما این است که یک‌پروژه بزرگ معدنکاری فراسرزمینی را جلو ببریم. چند شرکت هم مزایده‌هایی داشتند.
معدنکاری در افغانستان جدی است
به موازات گفته‌‌‌های ابراهیم جمیلی، زمزمه‌‌‌های ورود ذوب آهن به معادن افغانستان بسیار جدی است. مهرداد اکبریان، رئیس انجمن سنگ آهن درباره معدنکاری فراسرزمینی گفت: افغانستان حالا روی معادن سنگ آهن حساب کرده است. این کشور می‌تواند سالانه حدود ۵۴میلیارد دلار درآمد و ۵۰۰هزار فرصت شغلی فراهم کند. حکومت طالبان نوپاست و مسائل خاص خود را دارد. با این حال، طالبان شرایط خاصی دارند و محتاج به حضور ایرانی‌‌‌‌ها در بخش معدن و مواد سوختی هستند. چند هفته پیش هم سخنگوی وزارت معادن طالبان اعلام کرد که یک شرکت ایرانی، آماده سرمایه‌گذاری در معادن افغانستان است ولی از افشای نام این شرکت خودداری کرد. مفتی عصمت الله برهان، سخنگوی وزارت معادن طالبان نیز در اولین روزهای تیر ماه گفت: یک شرکت ایرانی علاقه‌‌‌مندی خود را به سرمایه‌گذاری در بخش استخراج سنگ معدن بزرگ غوریان اعلام کرده است.
او همچنین افزود: در صورت توافق، کار استخراج بخشی بزرگی از این معدن و دو معدن دیگر در ولایت غور به شرکت‌های ایرانی واگذار می‌شود. این دو کشور حتی در عرصه حمل‌ونقل و لجستیک نیز تدابیری برای حمل کامودیتی و معدنکاری فراسرزمینی اندیشیده‌اند. مقام‌‌‌‌های افغان و ایرانی می‌گویند که کار ساخت بخش سوم راه‌آهن هرات - خواف تکمیل شده و به بهره‌برداری نیز رسیده است.
رئیس اداره خط آهن کشور در همین باره توضیح داده بود: با افتتاح این خط، افغانستان مستقیما می‌تواند اموال تجارتی خود را به تمام کشورهایی که در این خط وصل است، برساند. اما آیا ایران یکه تاز عرصه معدن کاری فراسرزمینی در کشوری مانند افغانستان است و با احداث خط راه‌آهن همه مشکلات معدن کاری فراسرزمینی در این کشور نیز حل می‌شود؟ ایران تنها خواهان سرمایه‌گذاری در این بخش نیست. طالبان گفته‌‌‌‌اند یک شرکت آمریکایی هم به دنبال سرمایه‌گذاری۵/ ۱میلیاردی در بخش معدن است و حتی با طالبان مذاکراتی هم انجام داده است؛ البته طالبان نام هیچ یک از این دو شرکت ایرانی و آمریکایی را فاش نکردند. به جز این، آن‌‌‌گونه که روزنامه وال‌‌‌استریت ژورنال به نقل از منابع چینی و طالبان گزارش می‌دهد، این دو کشور مذاکراتی برای همکاری در بخش معدن افغانستان داشته‌اند. بنا بر اطلاعات و گزارش این روزنامه، چین برای آغاز استخراج معدن مس عینک و ذخایر نفت و گاز حوضه دریای آمو با طالبان مذاکره کرده است. این کشور می‌‌‌خواهد امتیازات بیشتری برای شرکت‌های خود در کابل به دست بیاورد. آن گونه که این روزنامه بین‌المللی نوشته است، ایران در تلاش برای به دست آوردن امتیاز و قرارداد یک معدن سنگ آهن در غرب افغانستان است که احتمالا همان معدنی است که سخنگوی وزارت معادن طالبان نیز گفته است.
ردپای معدنکاری در آمریکای جنوبی
یکی دیگر از کشورهایی که از جمله مقاصد معدنکاری فراسرزمینی ایران است و مانند افغانستان بازتاب خبری نداشته است، کوباست. رئیس هیات عامل ایمیدرو چندی پیش یک نشست مشترک با وزیر انرژی و معادن کوبا داشت و بعد از آن جلسه قرار شد کارگروهی برای بررسی زمینه‌های همکاری مشترک معدنی و صنایع معدنی با کوبا تشکیل شود. پس از تشکیل کارگروه مشترک، مطالعات دو کشور در بخش معدن و صنایع معدنی آغاز می‌شود و گروهی از کارشناسان ایرانی به کوبا اعزام می‌شوند تا براساس نیازمندی‌‌‌های دو کشور، تفاهم نامه نحوه همکاری امضا و نقشه راهی برای همکاری مشترک متناسب با قوانین دو کشور تدوین شود.
وجیه‌‌‌الله جعفری خبر داده بود که ایران می‌تواند خدمات دانش فنی- مهندسی و فناوری موجود در برخی صنایع معدنی را به کوبا صادر و نیز نسبت به اکتشاف و استخراج مواد معدنی در این کشور اقدام کند. از صحبت‌‌‌های جعفری می‌توان نتیجه گرفت که ایران در تامین برخی کامودیتیها و به‌خصوص سنگ آهن کمبود جدی دارد و به احتمالا به همین دلیل هم هست که دولتی‌ها و بخش خصوصی، در این مدت به طور جدی سعی در ورود به معادن سنگ آهن کشورهای مختلف داشته‌اند.
جعفری گفته بود برنامه کشور این است که متناسب با سرمایه‌گذاری در زنجیره، امکان تامین مواد معدنی موردنیاز کشور فراهم شود؛ زیرا با توجه به نیاز ایران به واردات برخی مواد معدنی نظیر سنگ آهن، بوکسیت، سنگ روی و... و در عین حال، صادرات این مواد معدنی کوبا به دیگر کشورها، این آمادگی برای واردات بخشی از این اقلام در مقابل صادرات محصولاتی همچون شمش و محصولات فولادی، مس و محصولات وابسته وجود دارد.
