کسب‌و‌کارپایدار
قارچ‌‌‌ها و زیست‌‌‌ماده‌‌‌ها؛ تحولی در صنعت پارچه و لباس
این شرکت که دو سرمایه‌گذار و یک تولیدکننده (شرکت آلمانی تولید کفش دسما) از حامیانش هستند، می‌‌‌خواهد امسال از نسخه آزمایشی به نمایش عمومی برسد و در سال۲۰۲۴ هم تولید در مقیاس صنعتی را شروع کند و در فرآیندی که ضایعات را از مرحله برش و دوخت لباس به حداقل می‌‌‌رساند، موادی تولید کند که دوستدار محیط‌زیست هستند. این شرکت در این مسیر تنها نیست. اندیشکده Material Innovation Initiative، ارزیابی کرده که بازار عمده‌فروشی جهانی نسل جدید مواد اولیه، در سال ۲۰۲۱ به ۹۸۰ میلیون دلار رسید که دو برابر ارزش بازار سال قبل از آن است و در سال ۲۰۲۶ به حدود ۲/ ۲ میلیارد دلار می‌‌‌رسد. این رقم هنوز فقط ۳درصد بازار ۷۰ میلیارد دلاری مواد اولیه را تشکیل می‌دهد و باز هم آنقدر بزرگ است که سرمایه‌گذاری‌‌‌هایی برای نام‌‌‌های معروف مثل آدیداس، پوما، هرمس، نایک و همچنین خودروسازانی مثل جنرال‌موتورز، مرسدس بنز و BMW را جذب می‌کند.
صنعت منسوجات در طول سال‌ها شاهد تحولات تکنولوژیک زیادی بوده که با معرفی ماشین نخ‌‌‌ریسی در انقلاب صنعتی شروع شد. در دوران بعد از جنگ جهانی، مواد مصنوعی روغنی، انقلابی در مواد اولیه ایجاد کرد - در ۶۰درصد مواد اولیه امروزی از پلی‌‌‌استر استفاده می‌شود. این نوآوری هزینه‌‌‌های تولید پارچه را پایین آورد و دوام آن را بالا برد؛ اما حالا یک منبع نامناسب انتشار ناخواسته گازهای گلخانه‌‌‌ای محسوب می‌شود. چالش بزرگی که وجود دارد، صرفا این نیست که مواد پایداری پیدا کنیم که مصرف‌کننده آن را بپذیرد و بعد در مقیاس گسترده تولید کنیم. این روزها باید به دنبال راه‌‌‌های خلاقانه برای استفاده مجدد از این مواد باشیم - چالشی که به تفکر سیستمی در مورد بده بستان‌‌‌ها و آثار فست فشن نیاز دارد. طبق اعلام سازمان ملل، صنعت مد و لباس، به تنهایی عامل حدود ۲۰درصد هدررفت آب و عامل بین ۲ تا ۸درصد انتشار گازهای گلخانه‌‌‌ای در دنیاست.
الیاف‌‌‌های طبیعی مثل پنبه و پشم، به زمین و آب زیادی نیاز دارند و الیاف‌‌‌های مصنوعی مثل نایلون در یک فرآیند شیمیایی انرژی‌‌‌بر، از نفت و گاز و زغال‌سنگ استخراج می‌‌‌شوند. تولید یک شلوار جین به حدود ۲هزار گالن آب نیاز دارد که معادل بیش از هشت فنجان آبی است که یک انسان روزانه به مدت هشت سال می‌‌‌نوشد. اگر هیچ کاری صورت نگیرد، صنعت مد عامل بیش از یک‌چهارم رد پای کربن دنیا تا سال ۲۰۵۰ خواهد بود.
ادامه دادن با زیست ماده
راه حل این است که موادی تولید کنیم که پایدار و تجزیه‌‌‌پذیرند و برای تولید آنها به مواد خام کمتری نیاز داریم. لیست زیست ماده‌‌‌های موجود در بازار یا در دست تولید، بسیار طولانی است و از گیاهانی مثل کاکتوس و جلبک دریایی، تا آناناس و چوب پنبه و انواع گل‌‌‌ها را در برمی‌گیرد. خیلی از تولیدکنندگان بر انواع قارچ‌‌‌ها متمرکز شده‌‌‌اند. در شرکتNEFFA، میسیلیوم (تجمع توده‌‌‌ای قارچ‌‌‌ها) در ترکیبی از آب، شکر و مواد معدنی پرورش می‌‌‌یابد تا نوعی خمیر ایجاد شود که در مرحله بعد طبق یک مدل سه‌‌‌بعدی شکل می‌گیرد. نتیجه چیست؟ تولید لباسی سفارشی و بدون درز که به تن می‌‌‌نشیند و هیچ آسیبی به محیط‌زیست نمی‌‌‌زند. هویتینک می‌‌‌گوید: «این لباس همه چیز را تغییر می‌دهد. درست کردن یک کفش با چرم طبیعی یا مصنوعی، ده‌‌‌ها مرحله دارد. ما آن را در دو مرحله انجام می‌‌‌دهیم و تقریبا بدون هیچ‌گونه رد پای کربن.»
شرکت بیوتکنولوژی Bolt Threads در کالیفرنیا، در اکتبر ۲۰۲۰ کنسرسیومی با چهار برند معروف مد - آدیداس، کرینگ، لولولیمون و استلا مک‌‌‌کارتنی - تشکیل داد تا ماده میسیلیوم خودش به نام «مایلو» (Mylo) را وارد بازار کند. این مشارکت به تولید مت یوگا، کیف دستی و کفش آدیداس (که هنوز برای فروش موجود نیست) منجر شد. از آن زمان، برند دانمارکی گانی و برند ژاپنی سوشیا کابان، تولید انواع کیف با مایلو را در تعداد محدود شروع کردند. کیف دوشی تولید شده با مواد مایلو، با قیمت ۳۵۰۰ دلار، با کیف‌‌‌های لوکسی که از مواد معمولی ساخته می‌‌‌شوند، قابل مقایسه است. برندها در حال تست کردن، نمونه‌‌‌سازی و سنجش چیزهایی هستند که می‌توانند وارد زنجیره تامین شوند. دن ویدمایر، مدیرعامل شرکتBolt Threads می‌‌‌گوید: «نوآوری مداوم و مقیاس‌‌‌پذیر در حال حاضر بزرگ‌ترین اولویت ماست تا بتوانیم مایلو را در اختیار مصرف‌کنندگان بیشتری قرار دهیم.»
فقط بحث مواد جدید مطرح نیست، بلکه فرآیند تولید آنها هم مورد توجه قرار گرفته است. شرکت‌های فابر فیوچرز انگلستان، TextileLab و Kukka هلند هم از باکتری‌‌‌هایی با رنگدانه‌‌‌های طبیعی برای رنگ کردن بدون مواد شیمیایی استفاده می‌کنند. شرکت‌های دیگر روی زیست مهندسی قمار کرده‌‌‌اند تا بافت، ساختار و حتی رنگ پارچه‌‌‌ها را از طریق دستکاری DNA سلول‌‌‌های میکروارگانیسم تغییر دهند. قانون‌گذاران هم به دنبال استانداردهای بالاتری از طرف تولیدکنندگان هستند. در مارس ۲۰۲۲، اتحادیه اروپا که یکی از بزرگ‌ترین بازارهای پارچه دنیا را دارد و وارداتش معادل ۸۰ میلیارد دلار است، یک سند استراتژی منتشر کرد که الزاماتی را برای دوام، قابلیت بازیافت و مواد تشکیل‌‌‌دهنده الیاف‌‌‌ها مطرح می‌کند.
همچنین کمیسیون اروپا که این سند را منتشر کرده است، بر لیبل‌‌‌هایی که میزان دوستدار محیط‌زیست بودن پارچه را توصیف می‌کنند و پلیمرهای پلاستیک استفاده‌شده در پارچه، نظارت خواهد داشت. این اقدامات در نتیجه تحقیقاتی انجام می‌‌‌شوند که در سال ۲۰۲۰ علنی شدند و نشان می‌دهند که ۳۹درصد ادعاهای شرکت‌ها در صنایع پوشاک، منسوجات و کفش، اشتباه یا فریبنده هستند. چیزی که واضح است، این است که حرکت به سمت سرمایه‌گذاری در تولید مواد پایدار در مقیاس بزرگ ادامه دارد. بیسمارک، نخستین صدر اعظم آلمان، زمانی گفته بود: «تولیدات زیستی آینده روشنی دارند. موانع در حال رفع و رجوع هستند و فقط مساله زمان و پول مطرح است.»
