جریمه‌های مالیاتی و بخشودگی آنها به زبان ساده
۱- جریمه مالیاتی چیست
قوانین اصلی مالیاتی از جمله قانون مالیات‌های مستقیم و قانون مالیات ارزش افزوده، تکالیف مالیاتی متعددی را برای مؤدیان ایجاد کرده است. انجام ندادن این تکالیف مالیاتی توسط مودی، عمدتا با جریمه‌های مالی همراه است و اداره مالیاتی می‌تواند این جریمه‌ها را همراه با اصل مالیات از طریق صدور اجراییه مالیاتی وصول کند. در واقع جریمه مالیاتی، جریمه‌ای مالی است که بر اساس قانون، بابت تخلف مؤدی از انجام تکلیف قانونی بر وی تحمیل می‌شود. رایج‌ترین تخلفات و جریمه‌های مالیاتی عبارتند از: ۱- تسلیم نکردن به موقع اظهارنامه مالیاتی یا کتمان درآمد در اظهارنامه که موجب جریمه سنگینی معادل ۳۰درصد مالیات متعلقه خواهد بود، ۲- پرداخت نکردن به موقع مالیات عملکرد که موجب جریمه‌ای معادل دو و نیم‌درصد اصل مالیات، به ازای هر ماه، از زمان تعلق مالیات تا زمان پرداخت آن خواهد بود. در مورد مالیات ارزش افزوده این جریمه ۲ درصد است، ۳- عدم‌ارائه فهرست معاملات به سازمان امور مالیاتی موضوع ماده ۱۶۹ قانون که موجب جریمه‌ای معادل یک‌درصد مبلغ آن معاملات خواهد بود.
۲-بخشودگی مالیاتی شامل همه بدهی‌ها و جریمه‌های مالیاتی نمی‌شود
بدهی مالیاتی اشخاص می‌تواند شامل دو جزء جداگانه باشد؛ ۱- اصل مالیات و ۲- جریمه مالیاتی. اصل مالیات به هیچ وجه قابل بخشودگی نیست و پرداخت آن مشمول مرور زمان هم نمی‌شود و در صورت عدم‌پرداخت مالیات قطعی شده، اداره مالیاتی با صدور اجرائیه، مالیات را از اموال مؤدی وصول می‌کند. ولی بخش عمده جریمه‌های مالیاتی، به جز برخی موارد استثنایی، قابل بخشودگی است. تخلفاتی که جریمه آنها قابل بخشودن نیستند عمدتا عبارتند‌از: ۱- جریمه عدم‌تسلیم اظهارنامه مالیاتی ( غیر از اظهارنامه مالیات ارزش افزوده که جریمه عدم‌تسلیم آن با شرایطی قابل بخشودگی است) و ۲- جریمه کتمان درآمد در اظهارنامه یا اعلام هزینه‌های غیر‌واقعی در اظهارنامه.
۳-شرایط و نحوه استفاده از حق بخشودگی جریمه مالیاتی
بر اساس ماده ۱۹۱ قانون مالیات‌های مستقیم، تمام یا قسمتی از جریمه‌های مالیاتی با درخواست مؤدی و با موافقت سازمان امور مالیاتی قابل بخشودگی است. سازمان امور مالیاتی همه‌ساله با ابلاغ بخشنامه، شرایط و نحوه این بخشودگی جریمه‌ها را اعلام می‌کند. بخشودگی جریمه‌های مالیاتی برحسب هر پرونده مالیاتی، منوط به درخواست مؤدی و موافقت رئیس اداره امور مالیاتی است. معیار قانونی برای پذیرش درخواست بخشودگی شامل مواردی همچون اختیار نداشتن مؤدی در عدم‌انجام تکلیف و نیز سابقه خوش‌حسابی مؤدی است. به علاوه جریمه‌ها در صورتی قابل بخشودگی است که مؤدی اصل مالیات و نیز سایر بدهی‌های مالیاتی مربوط به آن را که مشمول بخشودگی نیستند پرداخت کند یا ترتیب پرداخت آنها را بدهد مثلا با تقسیط آنها. چنانچه مؤدی بدهی مالیاتی خود را تقسیط کرده باشد، بخشودگی‌هایی که برای جریمه‌ها صورت گرفته، در صورتی اعمال می‌شود که مؤدی اقساط را در سررسید مقرر پرداخت کند.
۴-حداکثر مقدار بخشودگی جریمه مالیاتی
بر اساس بخشنامه سازمان امور مالیاتی، حداکثر میزان بخشودگی جریمه‌های مالیاتی، برحسب اینکه جریمه مربوط به کدام سال مالیاتی باشد و نیز برحسب اینکه بخشودگی در نیمه اول سال ۱۴۰۱ یا در نیمه دوم سال صورت گیرد متفاوت خواهد بود؛ برای بخشودگی‌هایی که از تاریخ ۱/ ۱/ ۱۴۰۱ تا تاریخ ۳۱/ ۶/ ۱۴۰۱ انجام شود جریمه‌های مالیاتی مربوط به سال‌های ۱۳۹۸ و بعد آن، حداکثر به میزان صد‌درصد قابل بخشودگی است. برای مالیات سال‌های قبل از سال ۹۸، حداکثر بخشودگی جریمه مالیات سال ۱۳۹۷ به میزان ۹۵درصد از جریمه، سال ۱۳۹۶ به میزان ۸۵درصد از جریمه، برای سال ۱۳۹۵ به میزان ۸۰درصد از جریمه و برای مالیات سال‌های ۱۳۹۴ و قبل از آن حداکثر به میزان ۷۰درصد از جریمه قانونی قابل بخشودگی خواهد بود. ولی چنانچه بخشودگی بعد از تاریخ ۱/ ۷/ ۱۴۰۱ باشد میزان بخشودگی حداکثر ۸۵درصد از جریمه خواهد بود. ضمنا در همه موارد بخشودگی‌های یاد شده، چنانچه مؤدی با گذشت یک‌ماه از ابلاغ برگ مالیات قطعی، در پرداخت مالیات تاخیر کند، در ازای هر ماه تاخیر بیشتر از یک ماه، به میزان ۲ واحد درصد، از‌درصد بخشودگی‌های یاد شده محروم خواهد شد.
۵-بخشودگی جریمه‌های مربوط به ماده ۱۶۹ قانون
ماده ۱۶۹ قانون مالیات‌های مستقیم دربردارنده تکالیف و جریمه‌های رایجی بابت عدم‌صدور صورتحساب معاملات یا عدم‌ارسال فهرست معاملات مؤدیان به سازمان امور مالیاتی است. براساس بخشنامه‌های سازمان امور مالیاتی، امکانات بخشودگی جریمه‌های مالیاتی، شامل جریمه‌های موضوع ماده ۱۶۹ قانون نیز می‌شود و در صورت عدم‌ارائه تمام یا بخشی از فهرست معاملات، حداکثر میزان بخشودگی جریمه مالیاتی موضوع این ماده تا میزان ۴۰درصد از کل جریمه است.
۶-کسر طلب مؤدی از اداره مالیات بابت خسارت اضافه پرداختی از جریمه‌های مالیاتی
بر اساس ماده ۲۴۲ قانون مالیات‌های مستقیم، اداره مالیاتی در موارد دریافت مالیات اضافی از مودی، علاوه بر تکلیف به استرداد اصل مبلغ اضافی، مکلف است به ازای هر ماه تاخیر در استرداد این مبلغ اضافی، معادل یک و نیم‌درصد آن را نیز به عنوان خسارت تاخیر به مؤدی پرداخت کند. در چنین مواردی که مؤدی مستحق دریافت خسارت تاخیر موضوع تبصره ماده ۲۴۲ قانون مالیات‌های مستقیم است و در همان حال خود وی نیز به مناسبت تخلف مالیاتی مستوجب جریمه مالیاتی شده باشد، قبل از بخشودگی جریمه‌های مودی، ابتدا مبلغ مطالبات استحقاقی وی بابت خسارت تاخیر در دریافت مبلغ اضافی، از مبلغ جریمه‌های برعهده وی کسر می‌شود سپس باقی‌مانده مشمول بخشودگی جریمه مالیاتی طبق مقررات خواهد شد.
