با بررسی گزارش شاخص مدیران خرید تحلیل شد
نگرانی اصلی فصل اول تولید
با اینکه تورم فشار بالایی به رشتهفعالیتهای تولیدی در اردیبهشت وارد کرد، در بین ۱۲رشته‌فعالیت مختلف، سه صنعت کانی‌‌‌‌های غیرفلزی، مواد غذایی و پوشاک و چرم بودند که با شدیدترین شکل گرانی در خرید مواد اولیه روبه‌رو شدند. البته همه صنایع گزارش دادند که بهای خرید مواد اولیه در اردیبهشت برای آنها به‌شدت بالا رفته و این موضوع از نمره بالاتر از ۷۵ در همه صنایع برای شاخص «قیمت خرید مواد اولیه» قابل لمس است. در عین حال در بین همه صنایع این بخش، پوشاک و چرم بود که بیشترین رشد هزینه تولید را در اردیبهشت ۱۴۰۱ تجربه کرد. این وضعیت گویای دو چیز است: نخست اینکه نشان می‌دهد، بدون توجه به اینکه مواد اولیه صنایع، داخلی یا خارجی باشد، تورم بخش‌‌‌‌های پایین زنجیره تامین صنایع کشور را در برگرفته است؛ در عین حال، این وضعیت گویای گران‌‌‌‌تر شدن تولیدات داخلی است که در ماه‌‌‌‌های آینده به بازار می‌آیند. ترکیب این موضوعات با افت قدرت خرید مصرف‌کنندگان خرد که در ماه‌‌‌‌های پایانی سال بارها در گزارش‌‌‌‌های شامخ منعکس شد، می‌‌‌‌تواند وضعیت تقاضا برای محصولات مختلف صنایع را پیچیده‌‌‌‌تر و نگرانی تولیدکنندگان را دوچندان کند.
موضوع دیگری که درباره عموم صنایع در اردیبهشت شایع بود و مدیران خرید صنایع، آن را گزارش کردند، میزان نه‌چندان بالای صادرات بود. در واقع در بین ۱۲رشته‌فعالیت صنعتی، تنها صنایع نساجی، خودرو و قطعات وابسته و نیز صنایع فلزی بودند که نرخ صادرات گزارش‌شده بالاتر از عدد ۵۰ داشتند. این اعداد نه‌چندان بالا در حالی برای صنایع کشور به ثبت رسیده که در بازارهای جهانی عطش بسیاری برای کالاهای مختلف، به‌ویژه مواد اولیه، فلزات و مواد و محصولات شیمیایی وجود دارد. به نظر می‌رسد بخشی از این وضعیت به اثر بخشنامه عوارض پلکانی بر صنایع مختلف، به‌ویژه صنعت غذا، صنایع فلزی و نیز حوزه شیمیایی مربوط است. مدتی است اجرای این بخشنامه ملغی شده؛ اما در اردیبهشتماه اثری جدی بر فروش خارجی صنایع مختلف کشور گذاشت.
به‌جز صنعت چرم و پوشاک، در اکثر قریب به اتفاق رشتهفعالیتهای صنعتی میزان اشتغال مناسب و در سطحی بالاتر از ۵۵ بوده که گویای نیاز بالای صنایع ایران به نیروی کار است. در اردیبهشتماه در حالی فضا برای استخدام نیروی انسانی مناسب بوده که این وضعیت در پایان سال کاملا برعکس بود و صنایع تمایل چندانی به استخدام نیروی انسانی نداشتند. صنعت لاستیک و پلاستیک ضعیف‌ترین بخش در بین ۱۲رشته‌فعالیت صنعتی است که در اردیبهشت ۱۴۰۱ از سوی مرکز پژوهش‌‌‌‌های اتاق بازرگانی ایران مورد ارزیابی قرار گرفته است. با اینکه در اغلب بخش‌‌‌‌های شامخ صنعت لاستیک و پلاستیک، اوضاع نامناسب است؛ اما نکته جالب، امیدی است که مدیران خرید این صنعت به افزایش تولید در ماه آینده دارند و آن را با عدد ۸۱ نمایش داده‌‌‌‌اند. در هیچ صنعت دیگری امید به تولید خرداد در این سطح بالا پیش‌بینی نشده است. از آنجا که موجودی مواد اولیه این صنعت در گزارش اردیبهشتماه با عدد نازل ۵/ ۳۷ نشان داده شده؛ سفارش‌های دریافتی اندک است و موجودی انبار نیز چندان بالا نیست؛ دستیابی به سطح بالای تولید اما و اگرهای بسیاری دارد. موجودی مواد اولیه این صنعت آن‌قدر کم است که عدد گزارش‌شده برای آن تنها از عدد گزارش‌شده برای بخش سایر صنایع (۵/ ۱۲) بالاتر است. بدتر از موجودی مواد اولیه نرخ ۸/ ۹۳واحدی هزینه تامین مواد اولیه در این صنعت است که از تنگنای تامین مواد اولیه برای تولید در ماه‌‌‌‌های آتی حکایت دارد.
در سطح صنعت فرآورده‌‌‌‌های نفتی هم موجودی مواد اولیه پایین و در سطح عدد ۹/ ۳۸ است. ترکیب این وضعیت با میزان بالای سفارش‌ها، سطح نازل موجودی انبار و نیز فشار بالای تورم از ناحیه خرید مواد اولیه به این بخش، از فشار بالای فضای فعالیت به این صنعت در ماه‌‌‌‌های آتی حکایت دارد. امید این صنعت به تولید در ماه خرداد در حالی در سطح ۴/ ۶۹واحد گزارش شده که از سوی مدیران خرید، سرعت انجام و تحویل سفارش‌های این صنعت بسیار پایین و معادل ۴/ ۴۴ گزارش شده است. در صنعت نساجی فضا کاملا متفاوت است. فروش بسیار بالا در کنار میزان سفارش‌های جدید که هردو با عدد ۹۰ گزارش شده، از رونق تولید در این صنعت خبر می‌دهد. طبق گزارش شامخ، این صنعت برای تداوم رونق مشکلات چندانی ندارد و فضا برای پاسخگویی به سفارش‌ها و تداوم تولید با تیراژ بالا مهیاست. موجودی بالای مواد اولیه این صنعت که معادل ۶۵واحد گزارش شده، در کنار سطح بالای موجودی انبار که مدیران خرید، سطح آن را با عدد ۵۵ گزارش کرده‌‌‌‌اند، دیگر چارچوبی است که به این بخش امکان مانور بالا در ماه خرداد را می‌دهد.
با توجه به اینکه سطح صادرات این صنعت با عدد ۶۵ به نمایش درآمده است و شاخص‌‌‌‌های دیگر نیز سطح مطلوبی دارند، باید وضعیت تولیدکنندگان فعال در این صنعت را بسیار خوب ارزیابی کرد. در صنعت ماشینآلات و لوازم‌خانگی شرایط مانند بخش نساجی است؛ با این تفاوت که موجودی مواد اولیه در این صنعت بسیار کم است و صادرات نیز چندان بالا نیست. با این حال، امید این صنعت به رونق تولید در ماه خرداد بیش از هر بخش دیگری بوده و با عدد ۸۴ گزارش شده است. برخلاف وضعیت این دو صنعت، شرایط بخش کانی‌‌‌‌های غیرفلزی چندان پررونق گزارش نشده است. با اینکه عدد شامخ کل این صنعت معادل ۸/ ۵۵واحد گزارش شده؛ اما سطح پایین موجودی مواد اولیه (۴/ ۴۴)، سطح نه‌چندان بالای سفارش‌ها (۵۰)، سطح پایین موجودی مواد اولیه و سطح بالای هزینه خرید مواد اولیه از شرایطی نه‌چندان استوار در این بخش خبر می‌دهد؛ موضوعی که خود را با نرخ امید به تولید خرداد (۱/ ۶۱) نمایش داده است.
شرایط در صنایع فلزی مناسب است و نرخ شامخ کل این صنعت (۳/ ۶۵) گویای همین موضع است. سطح مناسب فروش داخلی و صادرات به‌طور توامان نشانه مهمی در تایید همین وضعیت است. از آن سو، سطح سفارش‌های بالا و موجود انبار گسترده به این صنعت در تحویل به‌موقع سفارش‌ها کمک خواهد کرد. با وجود موجودی مواد اولیه اندک و اثر بالای تورم بر تامین مواد اولیه صنعت، امید به تولید این بخش با نمره ۶/ ۶۴ گزارش شده که گویای شرایط نسبتا مناسب این بخش در خردادماه است. در صنایع غذایی به‌عنوان یکی از بخش‌‌‌‌های بزرگ اقتصاد ایران، وضعیت چندان مناسب نیست و نمره شامخ کل که در سطح ۸/ ۵۲ به دست آمده، به‌خوبی گویای این موضوع است. نرخ امید این بخش به تولید در ماه آینده با نمره ۲/ ۵۱ گزارش شده که این موضوع منبعث از وضعیت نه‌چندان خوب فروش داخلی و صادرات این بخش است که برخلاف روند معمول این سال‌ها که معمولا بالاتر از عدد ۵۰ بود، به محدوده ۴۰ تنزل پیدا کرده است. در صنایع شیمیایی هم که شرایط معمولی دارد، نکته جالب توجه، اثر بسیار بالای تورم بر هزینه تامین مواد اولیه است که همچون صنایع غذایی، احتمالا روی میزان تولید این بخش و سطح فروش آن در ماه‌‌‌‌های آتی اثر منفی خواهد گذاشت. در صنعت خودرو و قطعات وابسته نیز که طبق اعلام مدیران خرید فروش داخلی و صادرات همزمان رشد مناسبی پیدا کرده، شامخ کل بالا رفته و امید به تولید در خردادماه هم به ورای ۶۵واحد رسیده است.
در صنعت پوشاک و چرم هم که به‌رغم شرایط نامناسب در بسیاری از زیربخش‌‌‌‌ها، کماکان نمره شامخ کل ورای عدد ۵۷ است، دو موضوع به‌شدت آزاردهنده است؛ نخست نمره ۹۵واحدی هزینه تامین مواد اولیه که گویای سختی دسترسی به مایحتاج تولید در این بخش است و دیگری موجودی انبار و موجودی مواد اولیه اندک که توان این بخش را برای پاسخگویی به سفارش‌های این صنعت به‌شدت کاهش داده است.
