رشد اقتصادی بهبود می‌یابد
خوش‌بینی بانک جهانی به «رشد» ایران
بانک جهانی در تازه‌ترین بروزرسانی خود از چشم‌انداز اقتصادی منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا (منا)، رشد اقتصادی ایران در سال 2023 را 4.1 درصد پیش‌بینی کرده است که حاکی از روند افزایشی نسبت به رشد 3.8درصد سال قبل است. این نهاد همچنین رشد اقتصادی کشور در سال آینده میلادی را با کاهش نسبت به سال جاری، 3.5درصد پیش‌بینی کرده است. براساس این گزارش، تورم ایران در سال 2023 معادل 42.6درصد و در سال آینده با روند کاهشی 35.8درصد پیش‌بینی شده است.
بررسی‌های این گزارش نشان‌دهنده بازنگری افزایشی بانک جهانی در رشد اقتصادی ایران است، چراکه این نهاد در گزارش قبلی خود از چشم‌انداز اقتصادی منطقه منا در ماه آوریل، رشد اقتصادی کشور در سال 2022 را 2.7درصد برآورد و پیش‌بینی کرده بود در سال جاری و سال آینده رشد تولید ناخالص داخلی به ترتیب به 2 و 1.8درصد برسد. به نظر می‌رسد با افزایش درآمدهای نفتی ایران و انعکاس آن در رشد اقتصادی، نهادهای بین‌المللی نیز پیش‌بینی‌های خود را نسبت به آینده اقتصاد ایران تعدیل کردند.
افت رشد اقتصادی خاورمیانه
براساس این گزارش، انتظار می‌رود رشد اقتصادی در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا در سال جاری با افت شدیدی همراه باشد. بانک جهانی پیش‌بینی می‌کند به دنبال کاهش تولید نفت در بحبوحه کاهش قیمت نفت، شرایط انقباضی مالی و تورم بالا، رشد تولید ناخالص داخلی این منطقه از 6درصد در سال 2022 به 9/1درصد در 2023 سقوط خواهد کرد. محققان بانک جهانی همچنین انتظار دارند کاهش رشد در سال جاری در «کشورهای صادرکننده نفت شورای همکاری خلیج فارس» (GCC) بارزتر باشد، به طوری که رشد تولید ناخالص داخلی در این کشورها در 2023 به دنبال کاهش تولید و کاهش قیمت نفت، به یک‌درصد خواهد رسید. این در حالی است که رشد تولید ناخالص داخلی این کشورها در سال گذشته حدود 3/7درصد بوده است.
براساس پیش‌بینی بانک جهانی، رشد اقتصادی «کشورهای در حال توسعه صادرکننده نفت» نیز از 4.3درصد در 2022 به 2.4درصد در 2023 کاهش خواهد یافت. اما در صورتی که رشد این منطقه این‌طور آهسته است، 300میلیون جوانی که تا سال 2050 در بازار کار خواهند بود چگونه شغل آبرومندانه‌ای پیدا خواهند کرد؟ معاون بانک جهانی در منطقه منا معتقد است «بدون اصلاحات در سیاست‌ها، چالش‌های ساختاری بازارهای کار در این منطقه بدتر خواهد شد، بنابراین اکنون زمان اصلاح فرارسیده است».
بخش دوم این گزارش بر جنبه‌های انسانی سه شوک کووید 19، کاهش‌های بزرگ ارزش پول و شوک منفی رابطه مبادله تجاری پرداخته است که بازارهای کار در منطقه منا را با بازارهای کار دیگر در سایر بازارهای نوظهور و اقتصادهای درحال توسعه مقایسه می‌کند. یافته‌های این بخش گویای آن است که در زمان کاهش تولید ناخالص داخلی، پاسخ بیکاری در کشورهای منا تقریبا دو برابر سایر اقتصادهای نوظهور و درحال‌توسعه است. بین سال‌های 2020 و 2022 شوک‌های اقتصاد جهانی به‌شدت به سطوح اشتغال این منطقه ضربه زده است، به‌طوری‌که این آشفتگی کلان اقتصادی می‌تواند 5.1میلیون نفر دیگر را به جمع بیکاران قبل از همه‌گیری کرونا در این منطقه بیفزاید.
یافته‌های این بخش گویای آن است که تاثیر شوک‌های تجاری ممکن است تا حد زیادی به کانال‌هایی وابسته باشد که از طریق آنها تغییرات قیمت کالاها بر قیمت‌های مصرف‌کننده و تورم تاثیر می‌گذارد. طی کاهش جهانی قیمت نفت در سال‌های 15-2014 شاخص رابطه مبادله تجاری ایران 23درصد کاهش یافته است. مقایسه شوک قیمت نفت با انطباق‌های بازار کار پس از شوک کووید 19 (که هر دوی این شوک‌ها رکودی بودند) نشان می‌دهد شوک قیمت نفت با کاهش تقاضای کل همراه بوده و منجر به کاهش تورم نسبت به دوران همه‌گیری شده است. پس از شوک قیمت نفت که تقاضای کل را کاهش داد و بر قیمت‌ها فشار نزولی وارد کرد، بازار کار ایران از طریق افزایش بیکاری تعدیل شده است؛ به‌طوری‌که نرخ بیکاری در سه‌ماهه بعد از شوک 5درصد و سه فصل بعد از آن 15درصد افزایش داشته است؛ درحالی‌که دستمزدهای واقعی همچنان درحال افزایش بوده‌اند. بیکاری در ایران نسبت به شوک همه‌گیری حساسیت کمتری داشته است، که در طول آن با تعدیل کاهشی دستمزدهای واقعی، تورم افزایش داشته است.
