برای جهان، منطقه و ایران
بایدن چه در سر دارد؟
پنج رویکرد اقتصادی جو بایدن
برداشت بازارهای جهانی از نگاه اقتصادی بایدن
آینده جنگ تجاری آمریکا با چین
گمانهزنی از وزیر خارجه آینده آمریکا
عکس: AFP
او پس از اینکه اعلام شد پیروز انتخابات شد، در توییتر «بیوی» خود را عوض کرد و نوشت: رئیس‌جمهور منتخب. کامالا هریس نیز در ویدئویی که به شدت در شبکه‌های اجتماعی دست به دست شد، به بایدن زنگ می‌زند و با خنده‌های از ته دل به بایدن می‌گوید: «ما انجامش دادیم. ما انجامش دادیم.» اگرچه عروسی به کوچه دموکرات‌ها رسیده است اما ترامپ و کاخ سفید هنوز به نتیجه انتخابات تن نداده‌اند و او در یک توییت سراسر عصبانی خود را پیروز انتخابات معرفی کرد و گفت که او با آرای قانونی فاصله بسیاری از بایدن داشته است. دونالد ترامپ در چند توئیت که ساعاتی پس از اعلام پیروزی جو بایدن، نامزد حزب دموکرات، در انتخابات منتشر شد نوشت: «با اختلاف زیاد برنده انتخابات شده‌ام. ناظران اجازه حضور در اتاق‌های شمارش رای را پیدا نکردند. من انتخابات را بردم. ۷۱ میلیون رای قانونی کسب کردم.» بایدن اما بی‌توجه به اظهارات خشمگینانه ترامپ، پیروزی خود را اعلام کرد. به نوشته روزنامه نیویورک‌تایمز او در سخنرانی‌اش گفت: «الان زمان التیام آمریکا است.» او تصریح کرد: «مردم حرف خود را زدند و یک پیروزی روشن، یک پیروزی قانع‌کننده برای ما به ارمغان آوردند. عهد می‌کنم رئیس‌جمهوری باشم که نفاق ایجاد نکند، بلکه یکپارچگی ایجاد کند.» رئیس‌جمهور منتخب آمریکا همچنین خطاب به حامیان دونالد ترامپ گفت: «من احساس تاسف کنونی شما را درک می‌کنم ولی بگذارید به هم یک شانس بدهیم. ما دشمن هم نیستیم. همه شهروند آمریکا هستیم. اکنون زمان التیام است.» جو بایدن بر ضرورت مهار ویروس کرونا تاکید و تصریح کرد، برای مقابله با شیوع این ویروس از هیچ تلاشی فروگذار نمی‌کند.
کامالا هریس، معاون جو بایدن هم در سخنانی تاکید کرد رئیس‌جمهوری منتخب یک التیام‌بخشنده است. هریس گفت: در حالی که جهان نظاره‌گر است، یک روز جدید برای آمریکا آغاز شده است. کامالا هریس در ادامه گفت ممکن است او اولین زن معاون رئیس‌جمهور باشد، اما آخرین آن نخواهد بود. کامالا هریس اولین زن، اولین رنگین‌پوست و اولین آسیایی-آمریکایی است که توانسته در این جایگاه قرار گیرد.حالا این دو قرار است پس از مدت‌ها سیاست‌های تفرقه‌افکنانه ترامپ در عرصه داخلی و یکجانبه‌گرایی در دنیا به قول خود بایدن دست به ترمیم بزنند. دردهایی که به گفته نیویورک‌تایمز در سیاست خارجی تبدیل به یک فهرست بلندبالا شده است.
لیست بلندبالای چالش‌های «جو»
میراثی که به بایدن از دموکرات‌های پیشین و دونالد ترامپ رسیده است، روزگار خوشی را برای او چه در عرصه داخل، چه خارج باقی نخواهد گذاشت. بایدن مردی از عصر کلاسیک سیاست خارجی ایالات‌متحده است اما باید دید او با میراث ترامپ به‌عنوان یک فرد کلاسیک برخورد خواهد کرد؟
روزنامه نیویورک‌تایمز در گزارشی از فهرست بلندبالای مشکلات در سیاست خارجی بایدن پرده برمی‌دارد که در راس آنها چین قرار دارد. چین و آمریکا در دوران ترامپ در بدترین دوران خود از زمان عادی‌سازی روابطشان به سر می‌برند. بعد از آن متحدان اروپایی آمریکا قرار دارند که در دوران ترامپ از واشنگتن فاصله گرفتند و حالا باید به ترمیم آن بپردازند. افزون بر این آمریکا باید فکری به حال قرارداد منع توسعه سلاح‌های هسته‌ای خود با روسیه بکند. ایران نیز پس از خروج آمریکا از برجام در حال انباشت اورانیوم غنی‌شده است. گرم شدن زمین و مشکلات پناهجویان و قحطی‌های پیاپی از مشکلات دیگر بایدن در عرصه سیاست خارجی است.
رئیس‌جمهور منتخب آمریکا میراثش انباشتی از مشکلات سیاست خارجی بوده که از گذشته به وی رسیده است. شعار « اول آمریکای ترامپ» موجب شد ترامپ به سمت رهبران اتوکراتیک سوق پیدا کند و از معاهدات بین‌المللی خارج شود. بایدن همچنین باید با رژیم‌هایی مانند عربستان سعودی و اسرائیل دست و پنجه نرم کند که امیدوار بودند ترامپ به کاخ سفید مجددا بازگردد. از نظر آنها ترامپ رئیس‌جمهوری بود که فاصله خودش را با ایران به شدت افزایش داده بود. البته بایدن به‌عنوان کسی که در سنا سالیان سال در کمیته روابط خارجی بود و سپس نیز در دولت باراک اوباما نقش معاون وی را داشت با این مسائل به خوبی آشنا است و می‌داند که سیاست خارجی چگونه کار می‌کند.
رابرت مالی مدیر اجرایی گروه بین‌المللی بحران و مشاور سابق کاخ سفید در دوران باراک اوباما به نیویورک‌تایمز می‌گوید: «ترامپ به قدری خط را پایین آورده است که جایی برای تغییرات دراماتیک باقی نگذاشته است. اما بایدن چیزهایی را خواهد گفت که ترامپ از آن سخن نگفته است، مانند تغییرات آب و هوایی، همکاری‌های چندجانبه و حقوق بشر.»
با این حال فوری‌ترین مشکل بایدن پرداختن به رابطه چین با آمریکا است. افزون بر موضوع تجارت، هنگ‌کنگ و تایوان که به گفته منتقدان ترامپ، رابطه سرطانی دو کشور در دوران وی متاستاز کرده است؛ به‌ویژه اینکه ترامپ ویروس کرونا را چینی خواند و این کشور را مسوول گسترش این بیماری در دنیا اعلام کرد.
اورویل شل، مدیر مرکز جامعه آسیایی آمریکا و متخصص روابط چین و آمریکا می‌گوید: «چین به نوعی هسته رادیواکتیو مباحث سیاست خارجی ایالات‌متحده است. اگر مسائل مربوط به سخنان بایدن در کارزار انتخاباتی را در نظر نگیریم، بایدن در دوران ریاست‌جمهوری باراک اوباما، به‌عنوان معاون وی ارتباط دوستانه‌ای با شی‌جین پینگ، رئیس‌جمهوری چین داشته است. شاید موضع سرسخت بایدن در برابر چین در دوران کارزارهای انتخاباتی به اتهاماتی برمی‌گردد که ترامپ علیه وی مطرح کرد و او را متمایل به چین خواند.
بایدن اما در خاورمیانه نیز مشکلات عدیده‌ای دارد. بایدن سوگند خورده است که سیاست ورشکسته ترامپ در قبال ایران را معکوس کند. ترامپ برجامی را که در سال ۲۰۱۵ با ایران منعقد شده بود کنار گذاشت و سخت‌ترین تحریم‌ها را علیه ایران به کار گرفت اما درخصوص برجام این آمریکا بود که منزوی شد. بایدن گفته است در صورت متعهد بودن ایران به مفاد برجام و تعهد به مذاکرات بیشتر به آن بازخواهد گشت.
افزون بر این جو بایدن، رئیس‌جمهوری منتخب پس از آنکه در ۲۰ ژانویه مراسم تحلیف را برگزار کند، بلافاصله با صدور فرمان‌های اجرایی سیاست‌ها در کشور را بر مبنای اولویت‌های تازه تغییر خواهد داد. او مجددا به معاهده اقلیمی پاریس ملحق خواهد شد و تصمیم دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری کنونی آمریکا درخصوص خروج از سازمان جهانی بهداشت را لغو خواهد کرد. جو بایدن همچنین فرمان دونالد ترامپ را که به «ممنوعیت ورود مسلمانان» معروف شده است، لغو خواهد کرد. آخرین نسخه فرمان ممنوعیت ورود دولت ترامپ، مسافران پنج کشور عمدتا مسلمان شامل ایران، سومالی، یمن، سوریه و لیبی را در بر می‌گیرد.
افزون بر این رئیس‌جمهوری منتخب بار دیگر برنامه «رویاپردازان یا Dreamers» را به جریان می‌اندازد. این طرح اجازه می‌دهد کسانی که در کودکی به آمریکا آورده شده‌اند، در آمریکا بمانند.
واکنش رهبران دنیا به انتخاب بایدن
نیویورک‌تایمز در مطلبی که روز یکشنبه منتشر کرد، نوشت: پیروزی بایدن در انتخابات موجب شد تا رهبران خارجی در دنیا یک نفس راحتی بکشند. در حالی که دنیا نفس‌ها را در سینه حبس کرده و منتظر نتیجه انتخابات آمریکا بود، حالا با اعلام پیروزی بایدن نفس راحت می‌کشد. وقتی اخبار پیروزی جو بایدن از اروپا و خاورمیانه تا آسیا و آمریکای لاتین طنین‌انداز شد، رهبران خارجی بلافاصله به وی تبریک گفتند. دیپلمات‌ها و مفسران سیاست خارجی، رضایت و حتی سرخوشی خود را از انتخاب بایدن اعلام کردند و آن را نوید بخش روزهای بازگشت به عادی‌سازی خواندند- چیزی که از روز روی کار آمدن دونالد ترامپ به‌طرز نگران‌کننده‌ای از بین رفته بود. در این راستا آنه هیدالگو، شهردار پاریس در حساب کاربری توییتر خود با تبریک به انتخاب بایدن و هریس نوشت: «خوش برگشتی آمریکا». جاستین ترودو، نخست‌وزیر کانادا که با ترامپ بر سر معاهده جدید نفتا درگیری بسیاری داشت، نیز از حضور بایدن در کاخ سفید استقبال کرد و پیروزی وی را تبریک گفت. او تصریح کرد که رابطه آمریکا و کانادا دوستانه و تاریخی بوده است. امانوئل مکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه نیز گفت: «من واقعا به‌دنبال یک همکاری جانانه هستم. ما کارهای زیادی داریم که باید با یکدیگر انجام دهیم. بیایید با یکدیگر همکاری داشته باشیم.»
آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان نیز گفت: «دوستی ترنس‌آتلانتیکی ما بدون جایگزین است.» برای بسیاری از رهبران جهان برکناری ترامپ بسیار مهم بوده است. معاون سابق ریاست‌جمهوری آمریکا بلد است تا مشکلات را حل‌و‌فصل کند. او در صحنه جهانی سیاسی بوده و یک دموکرات اصیل است و تمایل دارد تا عادت‌های سنتی آمریکا و شیوه‌های قدرت آمریکا در خارج از کشور را به سر جای اول خود بازگرداند.
سیمون فریزر، رئیس سابق اداره سیاست خارجی بریتانیا به نیویورک‌تایمز گفت:«امیدها در من بعد از مدت‌های طولانی شکوفا شده است. من انتظار تغییرات رادیکال در سیاست خارجی ایالات‌متحده را ندارم اما انتظار دارم که آمریکا زبان بدن و لحن خود را تغییر دهد و از یکجانبه‌گرایی به سمت همکاری با متحدان خود سوق پیدا کند.» نیکلا استراجن، وزیر اول اسکاتلند حتی منتظر اعلام نتیجه نهایی نیز نشد و عصر جمعه به بایدن تبریک گفت. او در توییت خود نوشت: «در حال حاضر دنیا جای تاریکی است اما ما نور کوچکی می‌بینیم که از لابه‌لای ابرها تابیده می‌شود.
بایدن چگونه انتخاب شد؟
در یکی از روزهای سرد ژانویه در سال ۲۰۱۹، بایدن به دوست و متحد سیاسی خود اریک گارستی که شهردار لس‌آنجلس است، زنگ می‌زند و می‌گوید که شاید او دنبال نامزدی حزب دموکرات‌ها نباشد. گارستی در حین مکالمه این مطلب را به خاطر دارد که او گفته بود شاید کارزار خود را وسعت ندهد. بایدن ترس این را داشت که ترامپ در یک انتخابات زشت و کریه خانواده او را به دردسر بیندازد. اما این را هم در آن مکالمه گفته بود که سنگینی اخلاقی نیز اجازه رها شدن کامل از نامزدی را هم نمی‌دهد. او در آن مکالمه به گارستی گفته بود:«من واقعا نگران روح این کشور هستم.» اما درست ۲۱ ماه و چند هفته بعد از آن بایدن در جایی ایستاد که بگوید وی فاتح انتخابات شده است. او توانست در یکی ازپرمناقشه‌ترین انتخابات آمریکا پیروز شود.
کارزار انتخاباتی او چندان شوق‌انگیز و الهام‌بخش مانند باراک اوباما نبود که لشکری از جوانان را پشت سر خود داشت و حتی او نتوانست مانند ترامپ هیجان ایجاد کند. از نظر شخصیتی او با به راه انداختن هیجان فاصله داشت. برای همین کسی ندید جوانانی پیدا شوند که روی بازوهای خود نام «جو» را تتو کنند یا اینکه حتی در کشتی‌های تفریحی برنامه‌ای به سود او ترتیب دهند. به‌طور خلاصه کارزار انتخاباتی او از نظر خلاقیت چندان برجسته نبود اما یک مطالعه موردی مهم از منظر انضباط و برنامه به حساب می‌آید. در پایان، رای‌دهندگان همان کاری را کردند که جو بایدن از آنها خواسته بود: چیز زیادی نبود، ترامپ را طرد کنند. در این میان نیز یک جایزه بزرگ به تیم بایدن رسید: کلید ورود به کاخ سفید به همراه کامالا هریس.
در مسیر پیروزی
چند روز التهاب تا نتیجه انتخابات در نهایت به سود دموکرات‌ها تمام شد. تقریبا با احیای دیوار آبی، یعنی ایالت‌های پنسیلوانیا، میشیگان و ویسکانسین احتمال پیروزی بایدن بالاتر به نظر می‌رسید و در نهایت شنبه‌شب با پایان شمارش آرا در پنسیلوانیا وی توانست ۲۰ رای الکترال را به دست آورد و با به دست آوردن ۲۷۳ رای الکترال پیروز انتخابات شود. از این به بعد هر رای الکترالی که بایدن به دست آورد، تنها به افزایش فاصله‌اش با ترامپ منجر خواهد شد.
بایدن پیش‌تر دوبار برای این پست اقدام کرده بود: ۱۹۸۸ و ۲۰۰۸ اما نتوانسته بود موفقیت قابل توجهی به دست آورد. در سال ۲۰۱۶ وقتی از او دعوت شد برای مبارزه با ترامپ وارد صحنه رقابت‌ها شود، او نپذیرفت اما در سال ۲۰۲۰ با بیان اینکه قصد دارد وحدت را به آمریکا بازگرداند، وارد کارزار انتخاباتی شد.
او حالا مسوولیت ریاست‌جمهوری در کشوری را بر عهده گرفته است که کاملا دوپاره شده است. رای ۷۱ میلیونی به ترامپ نشان می‌دهد که وی برای ۴ سال آتی کار راحتی ندارد و افزون بر مبارزه با بیماری پاندمی باید با طرفداران ترامپ نیز کلنجار برود. او اما در این دوره از انتخابات با ائتلاف بخش بزرگی از گروه‌های مختلف دموکرات‌ها توانست ترامپ را پشت سر بگذارد، ائتلافی از جوانان، رای‌دهندگان پیر، سیاهان آمریکایی، سفیدپوستان تحصیل‌کرده و در نهایت زنان.
انتخاب بایدن دو رکورد را نیز جابه‌جا کرد: ابتدا رای زودهنگام و پستی که به ۱۰۰ میلیون رسید، سپس رای مردمی که بایدن توانست رکورد باراک اوباما را در سال۲۰۱۲ بشکند و ۷۴ میلیون رای به دست آورد. باراک اوباما در سال ۲۰۱۲ توانسته بود نزدیک به ۶۵ میلیون رای آورد که در این سال خود یک رکوردشکنی بود.
ترامپ نیز البته توانست جایگاه رای مردمی خود را بهبود ببخشد و نزدیک به ۷۱ میلیون رای کسب کند. او در سال ۲۰۱۶ تنها توانسته بود ۶۳ میلیون رای به دست آورد و آرای مردمی او کمتر از هیلاری کلینتون بود، اما این آرای الکترال بود که توانست وی را از صحنه‌های رئالیتی شوها به صحنه سیاست و کاخ سفید وارد کند.
آرای انتخابات در آمریکا در شرایطی رکوردشکن شد که این کشور در بدترین دوره خود از نظر بیماری همه‌گیری به سر می‌برد و افزون بر ۲۴۰ هزار کشته داده است. حالا اما با پیروزی بایدن، ترامپ نیز به باشگاه‌های رئیس‌جمهوری تک‌دوره وارد شد. در واقع دموکرات‌ها با بیل کلینتون نیز چنین بلایی سر بوش پدر آوردند و در سال ۱۹۹۲ بوش را از کاخ سفید بیرون کردند و بیل کلینتون را به اتاق بیضی شکل فرستادند. البته این پیروزی برای دموکرات‌ها شیرین بوده اما زنگ خطر را برای آنها به صدا در آورده است. بایدن در برخی ایالت‌های کلیدی بسیار ضعیف ظاهر شد: مهم‌ترین آن ایالت‌ها، فلوریدا است که بایدن با رای لاتین‌تبارها در این ایالت از ترامپ شکست خورد. البته شکست او نتیجه میراث باراک اوبامایی است که در برابر کوبا کوتاه آمد و با این کشور ارتباط دیپلماتیک برقرار کرد. تقریبا در این ایالت بیشتر کوبایی‌ها به ترامپ رای دادند که مخالف عادی‌سازی ارتباط آمریکا با کوبای کمونیست هستند.
پرونده‌ها به جایی می‌رسند؟
تیم انتخاباتی دونالد ترامپ در ایالت‌های چرخشی به‌منظور ابطال بخشی از آرای دموکرات‌ها پرونده‌های متعددی به راه انداخته‌اند. حتی رودی جولیانی وکیل ترامپ گفته است که چهار شاهد معتبر دارد که شهادت خواهند داد در انتخابات آمریکا تقلب شده است، اما برخی می‌گویند که در کاخ سفید کم‌کم ترامپ را آماده می‌کنند تا شکست را پذیرا شود و این دعواهای حقوقی به جایی نخواهد رسید. به احتمال زیاد در بیستم ژانویه مستاجر فعلی کاخ سفید به برج ترامپ در نیویورک بازخواهد گشت؛ شاید هم دوباره به رئالیتی شوها. او از مردم آمریکا پیام «شما اخراجید» دریافت کرد؛ همان پیامی که وی در برنامه رئالیتی شوی «کارآموز» به افراد حاضر در آن می‌داد. این در حالی است که پس از اعلام نتایج در آمریکا در چندین نقطه این کشور طرفداران ترامپ دست به اعتراض‌های خشونت‌آمیز زدند و خواستار ابطال آرای پستی بایدن شدند.
ترامپ و طرفدارانش می‌گویند که آرای پستی که روز سه‌شنبه گذشته، یعنی روز انتخابات پست شدند و چند روز بعد به دست ستادهای شمارش آرا رسیده است، باید ابطال شوند.
