بحران اقتصادی برای رئیس‌جمهور ترکیه گران تمام می‌شود؟

جنگ انتخاباتی اردوغان با «لیر» و «اپوزیسیون»

دنیای اقتصاد : رجب طیب اردوغان چند ماه پیش اعلام کرد که ترکیه در ۲۴ ژوئن انتخابات ریاست‌جمهوری برگزار خواهد کرد. این زمان زودتر از موعدی است که قبلا پیش‌بینی شده بود. او به این دلیل این زمان را انتخاب کرده، زیرا می‌داند که اقتصاد نابسامانش همچون گلوله برفی غلت‌زنان مدام درحال بزرگ شدن است. اما روز چهارشنبه گذشته لیر چنان دچار سقوط شد که حتی ممکن است موقعیت اردوغان را در انتخابات پیش‌رو نیز متزلزل کند.

به نوشته نیویورک‌تایمز، لیر روز چهارشنبه با سقوط ۲۰ درصدی به نرخ برابری  ۹/ ۴ در برابر هر دلار رسید. این ریزش درست پیش از این بود که بانک مرکزی ترکیه مداخله کند و نرخ بهره پنجره تنزیل شبانه وام را از ۵/ ۱۳ درصد به ۵/ ۱۶ درصد برساند. آشفتگی اقتصادی ترکیه نه تنها نشانه‌ای از مشکلات سرمایه‌گذاری خارجی در این کشور است، بلکه حتی با سقوط لیر تجارت‌های بزرگ این کشور نیز تحت فشار شدید قرار گرفته‌اند. با در نظر گرفتن این موضوع برگزاری انتخابات زودهنگام برای رجب طیب اردوغان می‌تواند مشکلات فراوانی را به‌بار آورد، زیرا او اصلی‌ترین سلاح خود را در این انتخابات از دست داده و آن نیز رونق اقتصادی در این کشور بوده است. اردوغان به مدت ۱۵ سال از این سلاح برای جلب رای مردم ترکیه استفاده کرد. با وجود این رکورد، رهبران کسب‌وکارهای بزرگ از ادامه حکومت اردوغان نگرانی بیشتری دارند و انتخاب مجدد او ممکن است تنش‌های بیشتری برای اقتصاد ترکیه به‌وجود آورد. تحلیلگران مالی و مخالفان سیاسی می‌گویند اردوغان خود عامل سقوط لیر در ترکیه بوده است. اردوغان خود شخصا بر بازار مالی این کشور حکمرانی می‌کند و او مخالف هر نوع افزایش نرخ بهره است. او اخیرا در سخنرانی‌هایش نیز تاکید کرده است که اگر مجددا در انتخابات برنده شود، اقداماتی را در این زمینه انجام خواهد داد. نرخ تورم هم‌اینک در ترکیه ۸۵/ ۱۰ درصد است، اما به‌رغم نرخ رشد بالایی که اردوغان می‌خواهد، مخالف هرگونه افزایش نرخ بهره است.

اردوغان دوشنبه قبل نیز با شبکه خبری بلومبرگ به گفت‌وگو نشست و گفت در صورت انتخاب مجدد، بیشتر از حالا کنترل بانک مرکزی را در دست خواهد گرفت. او گفت: از زمانی که ما وارد سیستم جدید ریاست‌جمهوری شویم، تاثیرات ما در آنجا بسیار متفاوت خواهد بود. او در این ارتباط از بانک مرکزی مثال زد و گفت: ما این کار را خواهیم کرد و مسوولیت کاری را که انجام خواهیم داد بر عهده گرفته‌ایم. او گفت: زمانی که مردم به‌دلیل سیاست‌های پولی به مشکل برخورده‌اند، چه کسی پاسخگو خواهد بود. آنها رئیس‌جمهور را پاسخگو می‌دانند. ما پس باید نشان دهیم که چه کسی در سیاست‌های پولی تاثیرگذار خواهد بود. ما باید چهره رئیس‌جمهوری را نشان دهیم که بر سیاست‌های پولی تاثیرگذار است. مخالفان اردوغان هشدار می‌دهند که یک بحران اقتصادی نزدیک است. دورموش ییلماز، یکی از مدیران سابق بانک مرکزی و کسی که هم‌اینک خود را برای انتخابات پارلمانی آماده می‌کند، می‌گوید: این‌گونه سخن گفتن بسیار خطرناک است و ترکیه را به بن‌بست می‌کشاند. ییلماز با اشاره به سخنان اردوغان در لندن تصریح کرد: ترکیه درست مانند سال ۱۹۹۴ عمل می‌کند و ما دیدیم که انتهای آن به چه بحرانی ختم شد.

مقامات و اطرافیان اردوغان هیچ‌گونه مسوولیتی را متوجه رئیس‌جمهوری نمی‌دانند. بکیر بوزداغ، سقوط ارزش لیر را ناشی از توطئه کشورهای خارجی برای ضربه زدن به اردوغان می‌داند. او که با خبرگزاری آنادلو گفت‌وگو کرده به این خبرگزاری دولتی گفته است: آنهایی که در دلار دستکاری می‌کنند تا به نتیجه دلخواه خودشان برسند، در واقع به ملت ضربه می‌زنند. آنها به این طریق می‌خواهند نام خودشان از صندوق‌های رای بیرون بیاید.  نیهات زیبکچی، وزیر اقتصاد این کشور هم در گفت‌وگو با شبکه خبری «NTV» دیگران را مورد شماتت قرار می‌دهد. او گفت: ما ابزاری داریم که اگر لازم باشد برای سیاست‌های پولی از آنها استفاده می‌کنیم. موسسات مربوطه ابزارهای بسیاری قوی در اختیار دارند. یکی از دلایل فشار بر لیر به‌خاطر فدرال رزرو آمریکا است که نرخ بهره را افزایش داده و همین امر باعث شده است تا سرمایه‌ها از بازارهای نوظهوری مانند ترکیه فرار کنند. این امر به شرطی اصلاح‌پذیر است که ترکیه هم نرخ بهره خود را افزایش دهد.

تحلیلگران اما می‌گویند این کشور پس از ۱۵سال هم‌اینک به بحران بدهی نزدیک نزدیک شده درحالی‌که کسب‌وکارها در ترکیه به‌دلیل ارزش لیر با مشکل مواجه شده است. بدهی‌های شرکت‌های خارجی نیز همپای این بحران رشد کرده است. دو شرکت بزرگ این کشور درحال‌حاضر گفت‌وگوهایی داشته‌اند تا سررسید جدیدی برای بازپرداخت بدهی‌هایشان تعیین شود. هلدینگ ییلماز، بزرگ‌ترین شرکت شیرینی و کیک در این کشور هم‌اینک دارای بدهی ۷ میلیاردی است و به این منظور خواسته تا سررسید جدیدی برای بازپرداخت بدهی‌هایش تعیین شود. آتیلا یشیل‌آدا، یک تحلیلگر سرمایه‌گذاری در این کشور می‌گوید: بحران اعتباری بر سر شرکت‌های متوسط و کوچک این کشور هم سایه افکنده است. او می‌افزاید: فقط کافی است به مغازه‌های خالی در خیابان‌ها نگاه کنید. کاهش ارزش پول در سه سال گذشته متواتر ادامه داشته و مردم به شدت از این مساله رنج می‌برند. ناظران می‌گویند که ناآرامی اقتصادی در داخل ترکیه ناشی از انباشت فساد و نبود یک قوه قضائیه مستقل بوده که بتواند از سرمایه‌گذاران حمایت کند.  درحال‌حاضر سرمایه‌گذاری خارجی یک سوم نسبت به قبل کاهش پیدا کرده است. موسسات اعتباری رتبه ترکیه را در چند وقت اخیر به شدت کاهش داده‌اند. آنها می‌گویند که ترکیه دست به اصلاح ساختاری نزده و حدف و کنترل‌ها توسط رجب طیب اردوغان تعادل را از این کشور گرفته است.

در کارزارهای انتخاباتی محرم اینجه، رقیب اردوغان که استاد فیزیک است، به بزرگ‌ترین چالش اردوغان تبدیل شده است. او بارها در سخنرانی‌هایش گفته است که دخالت اردوغان در سیاست‌های پولی برای ترکیه بحران ایجاد کرده است. او در سخنرانی‌هایش از اردوغان می‌خواهد که به نصیحت‌های اشتباه گوش ندهد؛ مشاورانی که اطلاعات غلط در اختیار رئیس‌جمهوری ترکیه قرار می‌دهند. اینجه در سخنرانی‌هایش تاکید کرده است که اگر رئیس‌جمهور این کشور شود نظم مالی را به این کشور باز خواهد گرداند. او که از سوی حزب جمهوری‌خلق ترکیه به‌عنوان رقیب اردوغان مطرح شده است تاکنون توانسته در کارزارهای انتخاباتی دردسرهای زیادی برای اردوغان به‌وجود آورد. او به اردوغان توصیه کرده است: به‌جای اینکه روی پروژه‌های ابر سازه متمرکز شود، بهتر است بحران ارزی به‌وجود آمده را کنترل کند. اینجه به رئیس‌جمهوری ترکیه گفته است: آقای اردوغان کشتی اقتصاد درحال غرق شدن است. این بحران نزدیک است همچون آواری بر روی سرمان فرو بریزد. وی سپس مردم ترکیه را خطاب قرار می‌دهد و می‌گوید: ملت عزیز، ما با یکدیگر این بحران را رد خواهیم کرد.

محرم اینجه توانسته است در چند وقت اخیر خود را به‌عنوان یک رقیب قدر نشان دهد. هر چند اردوغان گفته است که او به راحتی در انتخابات پیروز خواهد شد اما نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد اردوغان درحال‌حاضر حمایت ۴۳ درصد از مردم این کشور را دارد. براساس نظرسنجی‌های صورت گرفته در ۲۲ و ۲۳ ماه مه، اردوغان دارای حمایت ۵/ ۴۳ درصد از سوی مردم این کشور است و محرم اینجه به رای ۲/ ۲۲ درصدی رسیده است. این درحالی است که تا حدود ۲ درصد از میران آرای اینجه از ۹ ماه مه به این سو ریزش کرده است اما رای اردوغان یک درصد افزایش یافته است. سایر نامزدها از جمله آکشنر که به بانوی آهنین این کشور معروف است از رای ۱/ ۱۷ درصدی در ۹ مه به رای ۳/ ۱۹درصدی در تاریخ ۲۳ ماه مه رسیده است. دیگر نامزدها، یعنی دمیرتاش، کرم‌الله‌اوغلو و پرینچک نیز در تاریخ ۲۳ ماه مه به ترتیب نام‌ها دارای آرای ۸/ ۱۲، ۶/ ۱ و ۶/ ۰ درصد بوده است. برای انتخابات پارلمانی نیز درحال‌حاضر حزب عدالت و توسعه پیشتاز نظرسنجی‌ها است. در دوم ماه مه این حزب دارای حمایت ۲/ ۴۱ درصدی بوده و رقیب اصلی او یعنی حزب جمهوری خلق ترکیه از حمایت ۷/ ۲۱ درصدی برخوردار بوده است.