در پشت صحنه معامله اسرائیل و عربستان چه می‌گذرد؟
پنتاگون در حال کار روی سپر دفاع هوایی
مقامات ارشد پنتاگون روز چهارشنبه با مقامات نظامی دولتهای عربی در ریاض به بحث در مورد گسترش ائتلاف‌های نوپای پدافند هوایی و دریایی خاورمیانه پرداختند تا مانع از تاثیرگذاری بیش از حد موشکها و پهپادهای ایران روی همسایگان شود. دان شاپیرو، مسوول ارشد سیاست خاورمیانه‌ای وزارت خارجه به همراه مقامات سنتکام و ستاد مشترک، مذاکرات با نمایندگان نظامی هر پنج کشور شورای همکاری خلیج فارس را برای دور دوم نشستهای سالانه کارگروه دفاعی در پایتخت عربستان رهبری میکنند. هدف مقامات دولت بایدن متقاعد کردن سران دفاعی عرب برای گسترش آرایش‌های راداری دفاع هوایی و اشتراک‌‌‌گذاری اطلاعات به منظور شناسایی و مواجهه بهتر با پرتابههای ساخت ایران است که در بین شبهنظامیان در سراسر منطقه تکثیر شده است. آنها همچنین به دنبال این هستند تا ببینند کشورهای حاشیه خلیج فارس توانایی‌های نیروی دریایی خود را برای نظارت و گشت‌زنی در آبراه‌های منطقهای تقویت میکنند.
ارتش یمن مانند بسیاری از شبهنظامیان، خصومت با حضور ارتش آمریکا در منطقه را تکرار کرده و کشورهای عربی خلیج فارس را که میزبان نیروهای آمریکایی هستند، هدف قرار داده یا تهدید کردهاند. یک مقام ارشد دفاعی ایالات متحده که در این گفت‌وگوها شرکت داشت روز دوشنبه به خبرنگاران گفت: «پیام اصلی ما در حین ورود به این گفت‌وگوها این است که وقتی با هم عمل کنیم قوی‌‌‌تر می‌‌‌شویم.»
تلاشهای طولانی‌مدت
چشم‌انداز کنونی، جدید نیست. دولتهای جورج دبلیو بوش، باراک اوباما و دونالد ترامپ همگی به دنبال متقاعد کردن کشورهای عربی برای همکاری در زمینه دفاع هوایی بودند. مقامات دولت بایدن مدعی‌اند که زمان کنونی متفاوت است، زیرا کشورهای خلیجفارس اکنون تهدیدی متمایز از سوی ایران و نیروهای نیابتی آن را به رسمیت می‌شناسند. با این حال، رویکرد استراتژیک دولت کنونی در قبال خاورمیانه با تردیدهایی در پایتخت‌های عربی مواجه شده است، به طوری که برخی خروج آمریکا از افغانستان در سال ۲۰۲۱ و توقف حمایت از ائتلاف تحت رهبری عربستان سعودی در یمن را نشانه‌هایی از رویکرد حداقلی واشنگتن در بهترین حالت میدانند. کشورهای عربی همچنین در سالهای اخیر خرید سامانه‌‌‌های دفاع هوایی خود را متنوع کردهاند، از جمله با خرید سامانه‌‌‌های ضد پهپاد از چین، که مقامات آمریکایی در نهایت آن را چالشی برای نفوذ واشنگتن در منطقه میدانند.
برخی از رهبران عرب در خلیج فارس تمایلی در به اشتراک گذاشتن مستقیم داده‌‌‌های راداری دفاع هوایی از سایت‌‌‌های نظامی حساس با یکدیگر ندارند، در عوض به مرکز عملیات هوایی ترکیبی نیروی هوایی آمریکا در پایگاه هوایی العدید قطر متکی هستند. در جلسه قبلی کارگروه دفاعی ایالات متحده و شورای همکاری خلیج فارس در فوریه ۲۰۲۳، افسران ارشد نیروی دریایی عرب طرحی را که توسط دریاسالار برد کوپر، فرمانده وقت ناوگان پنجم آمریکا برای خرید ناوگان پهپادهای دریایی بدون سرنشین توسط کشورهای حاشیه خلیج فارس ارائه شده بود، زیر سوال بردند. مقامات آمریکایی می‌گویند که به طور تصاعدی جمع‌آوری اطلاعات خود را در آبراه‌های خلیج فارس گسترش خواهند داد. با این حال، امسال مقامات پنتاگون با خوش‌بینی دوباره وارد مذاکرات در ریاض شدهاند.
فوریت تازه‌یافته
این مقام ارشد دفاعی آمریکا به خبرنگاران گفت: رگبار هوایی بی‌‌‌سابقه بیش از ۳۰۰ پهپاد و موشک‌‌‌های بالستیک ایران در ۱۳ آوریل به سمت اسرائیل «فوریت تازه‌‌‌ای» به بحث‌‌‌ها داد و «در نهایت در ایجاد همکاری عمیق‌‌‌تر میان شرکای ما موثر عمل کرد». حدود ۹۹درصد از پرتابههای شلیک شده از سوی ایران یا توسط پدافند هوایی و هواپیماهای اسرائیلی یا توسط خلبانان جنگنده آمریکایی، بریتانیایی، فرانسوی و اردنی تحت حمایت اطلاعات پدافند هوایی عربستان و امارات رهگیری شده یا در غیر‌این صورت نتوانسته‌اند به اهداف خود برسند.
این مقام ارشد دفاعی ایالات متحده با بیان اینکه این موفقیت به سرمایه‌گذاری، آموزش و فناوری طی سالیان متمادی نسبت داده شده است، گفت: «این نتیجه تلاش ائتلاف بسیار یکپارچه، پیچیده و طراحی‌شده برای تجمیع دانش، منابع [و] دارایی‌ها بود.» به گفته این مقام ارشد، در گفت‌وگوهای خصوصی با لوید آستین وزیر دفاع ایالات متحده پس از حمله، روسای دفاعی کشورهای عربی «علاقه شدید» خود را برای پیشبرد هماهنگی دفاع هوایی با واشنگتن ابراز کردند. این مقام گفت: «اقدام ایران، به جهان این فرصت را داد تا ببیند مشارکت با ایالات متحده چه معنایی می‌تواند داشته باشد.»
وظایف بعدی
اما هنوز کارهای زیادی باید انجام شود. مقامات نظامی فعلی و سابق می‌گویند قبل از اینکه نظامیان عرب بتوانند پرتابههای ایرانی را رهگیری کنند، باید بتوانند آنها را در افق شناسایی کنند. محور اصلی نشستهای این هفته راه‌‌‌هایی برای نظامیان خلیجفارس برای تقویت سیستم‌های رادار هشدار اولیه خود خواهد بود که نقش کلیدی در تلاش جمعی به رهبری ایالات متحده برای خنثی کردن حمله ۱۳ آوریل ایران داشت. این مقام ارشد آمریکایی گفت: «به مرور زمان، ما فکر می‌‌‌کنیم که هر چه ادغام در منطقه و در این حوزه بیشتر باشد، برای همه بهتر است.» تاکنون، پیشرفت در پدافند هوایی خاورمیانه تا حد زیادی دوجانبه بوده است. روز دوشنبه، ایالات متحده و کویت توافق کردند که ادغام دفاع هوایی خود را گسترش دهند. به گفته مقامات آمریکایی، سایر کشورهای خلیج فارس نیز به دنبال سیستم‌های هشدار اولیه ویژه اضافی برای اتصال به شبکه‌‌‌های دفاع هوایی و موشکی خود هستند.
المانیتور پیش از این گزارش داد که اردن و دیگر کشورهای عربی از قبل سخت‌افزار هشدار اولیه اسرائیل را به کار گرفتهاند. با این حال، در مورد نقش فناوری اسرائیل، مقامات آمریکایی تا حد زیادی در مورد جزئیات صحبت کردهاند. این موضوع برای کشورهای عربی که رهبران آنها از ارتباط علنی با اسرائیل در بحبوحه جنگ وحشیانه غزه که منجر به کشته شدن بیش از ۳۵۰۰۰ فلسطینی شده است، محتاطانه عمل میکنند، از نظر سیاسی بسیار حساس است. مقامات می‌گویند که به‌رغم انتقاد شدید کشورهای عربی به دلیل حمایت ایالات متحده از کمپین ویرانگر گسترده اسرائیل، این درگیری روابط نظامی اعراب با ایالات متحده را کاهش نداده است. مقامات پنتاگون کشورهای عربی را تحت فشار قرار داده‌اند تا گشت‌زنی‌های دریایی و نظارت دریایی خود را در آبراه‌های خلیج فارس افزایش دهند. یک مقام ارشد دفاعی آمریکا روز چهارشنبه درباره مذاکرات در ریاض گفت: «ما تلاشهای چندجانبه برای تقویت اشتراک اطلاعات، مقابله با گسترش سلاح‌‌‌های هستهای، راه‌‌‌های افزایش اثربخشی ممنوعیت‌‌‌ها و فناوری‌‌‌های ترکیبی برای افزایش آگاهی حوزه دریایی را مورد بحث قرار خواهیم داد.»
مانع ریاض
در یک چرخش، عربستان سعودی استفاده ارتش آمریکا از پایگاه‌‌‌هایش در این کشور برای حملات هوایی علیه یمن را محدود کرده است، تا حدی به دلیل نگرانی از اینکه این مساله می‌تواند تلاشهای دیپلماتیک برای پایان دادن به جنگ با انصارالله را خنثی کند. اگر عربستان سعودی و سایر کشورهای حاشیه خلیج فارس به حملات هوایی آمریکا و انگلیس اجازه ندهند که زیرساخت‌های یمنی‌ها را از بین ببرد، مقامات پنتاگون امیدوارند که بتوانند از تلاشهای چندجانبه بازدارنده جدید برای قطع خطوط تدارکاتی حوثی‌ها از طریق دریا و زمین حمایت کنند.
این مقام ارشد دفاعی گفت: «برای همه طرف‌‌‌ها - به‌ویژه آنهایی که در منطقه هستند و بسیار تحت‌تاثیر این خشونت‌‌‌ها قرار گرفتهاند - باید تلاش کنیم تا تاثیرات حملات را کاهش دهیم و به آن پایان دهیم.» فشار پشت پرده توسط پنتاگون دو پایه را تشکیل می‌دهد که استراتژی گسترده‌تر دولت بایدن در خاورمیانه را تقویت میکند، که مقامات اذعان دارند که با تلاش ایران و نیروهای نیابتی آن برای بهره‌برداری از جنگ ۷ اکتبر، این استراتژی خدشه‌دار شده، اما لغو نشده است. با توجه به اینکه گسترش درگیری تا حد زیادی مهار شده است، دولت ایالات متحده تلاشهای خود را برای تقویت دفاع منطقهای برای خنثی کردن دست برتر ایران و در عین حال دنبال کردن دیپلماسی برای جلوگیری از تشدید تنش‌‌‌ها که می‌تواند ایران را تشویق کند تا مجوز فشار برای دستیابی به سلاح هستهای را صادر کند، مضاعف میکند.
مساله ایران
عرضه به ظاهر بی‌حد و حصر موشکها و پهپادهای دقیق ساخت ایران به شبهنظامیان در عراق، سوریه، لبنان و یمن، به تهران دست بالا را در خواسته‌‌‌هایش از ایالات متحده و کشورهای متحد آمریکا در منطقه داده است. دولتهای ترامپ و بایدن در تلاشهای خود برای رویارویی با ایران با ابزارهای دیپلماتیک و نظامی با نتایج متفاوتی روبه‌رو شدهاند. در حالی که دولت بایدن نتوانست غنی‌سازی هستهای ایران را از طریق دیپلماسی حل کند، به نظر می‌رسد ترکیبی از حملات تلافی‌جویانه دقیق در عراق و سوریه با هشدارهای مجدد از طریق کانال عمان به مهار شبهنظامیان کمک کرده است. آکسیوس و واشنگتن پست برای اولین بار در این هفته گزارش دادند که برت مک گرک، مشاور ارشد سیاسی بایدن در خاورمیانه و آبرام پیلی، نماینده موقت آمریکا در ایران، هفته گذشته مذاکرات غیرمستقیمی با علی باقری‌کنی وزیر امور خارجه موقت ایران را رهبری کردند.
این مذاکرات در حالی انجام شد که مقامات ایرانی به طور فزاینده‌ای درباره توانایی فنی خود برای تجدیدنظر درباره سیاست هستهای صحبت کردهاند. دست کم، مقامات دولت بایدن به طور علنی از اینکه خطوط استراتژی آنها در خاورمیانه تقریبا در جای خود قرار دارد، متعصب هستند. امید در واشنگتن این است که این فرصتی را برای عرصه سیاسی اسرائیل به ارمغان بیاورد که هیچ رهبر احتمالی اسرائیل نتواند آن را رد کند. مقامات دولت بایدن در مورد اینکه آیا درگذشت غیرمنتظره رئیس‌‌‌جمهور و وزیر امور خارجه ایران در سقوط بالگرد در روز یکشنبه هفته گذشته می‌تواند دریچه‌‌‌ای برای تنش‌‌‌زدایی بیشتر با جمهوری اسلامی به واشنگتن بدهد یا خیر، تاکنون تمایلی به اظهارنظر نشان نداده‌اند.
