شینهوا از دستاوردهای عادی شدن روابط ایران و عربستان رونمایی کرد
فرمول چینی برای صلح منطقهای
فرمول جدید برای امنیت و صلح
درگیری بین عربستان سعودی و ایران یکی از منابع اصلی تنش در خاورمیانه بود. دو کشور بر سر مسائل بی‌‌‌شماری با هم درگیر بودند و با حمایت از نیروهای مخالف در کشورهایی مانند یمن و سوریه، درگیر تنش‌‌‌های نظامی نیابتی بودند. عربستان سعودی در سال ۲۰۱۶ روابط دیپلماتیک خود را با ایران در واکنش به حملات به نمایندگی‌های دیپلماتیک عربستان در ایران پس از اعدام یک روحانی شیعه توسط پادشاهی این کشور قطع کرد. چین برای کمک به دو کشور برای دستیابی به تنشزدایی، نقش یک میانجی را بر عهده گرفت و از روابط دوستانه خود با آنها برای تسهیل ارتباطات و گفتوگو بین طرف‌‌‌های متخاصم استفاده کرد. در ۱۰ مارس ۲۰۲۳، در بیانیه مشترکی که بین ایران، عربستان سعودی و چین در پکن منتشر شد، تهران و ریاض اعلام کردند که به توافقی برای بازگشایی سفارتخانه‌‌‌ها و نمایندگی‌های دیپلماتیک خود در مدت دو ماه آینده دست یافته‌‌‌اند که نقطه عطفی در آب شدن یخ روابط آنها محسوب می‌شود.
تسهیل آشتی عربستان و ایران توسط چین به عنوان یک کاتالیزور برای طلوع جدید تنشزدایی در میان کشورهای خاورمیانه عمل کرده است. اندکی پس از آن، یک رشته پیشرفت‌‌‌های مثبت در روند صلح خاورمیانه آشکار شد: سوریه پس از ۱۲ سال وقفه به اتحادیه عرب بازگشت. قطر و بحرین تصمیم به احیای روابط دیپلماتیک گرفتند. روابط ایران، ترکیه و مصر بهبود یافت و تنش‌‌‌ها در یمن فروکش کرد. وانگ یی، مدیر دفتر کمیسیون روابط خارجی کمیته مرکزی حزب کمونیست چین، هنگام ارزیابی این آشتی تاریخی گفت: «این یک پیروزی برای گفتوگو و صلح است.» نوها باکر، استاد علوم سیاسی دانشگاه آمریکایی در قاهره، گفت: «توافق با میانجی‌گری چین برای احیای روابط ایران و عربستان، به خاورمیانه، فرمول جدیدی برای امنیت و ثبات ارائه می‌دهد.»
در طول سال گذشته، با تکیه بر مصالحه، عربستان سعودی و ایران پیشرفت‌هایی در مبادلات در حوزه‌‌‌های مختلف از جمله سیاست و اقتصاد داشته‌‌‌اند. فیصل بن فرحان آل سعود، وزیر امور خارجه عربستان و حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه عربستان، در تاریخ ۶ آوریل ۲۰۲۳، بیانیه مشترکی را در پکن امضا کردند و از ازسرگیری فوری روابط دیپلماتیک خبر دادند. تنها چند روز پس از آغاز مجدد روابط، فرزاد پیلتن، مدیر بخش غرب آسیا در سازمان توسعه تجارت ایران اعلام کرد که در کوتاه‌مدت، احیای روابط سیاسی و دیپلماتیک، دو کشور را قادر می‌‌‌سازد تا به تجارت یک میلیارد دلاری دست پیدا کنند و پتانسیل آن را دارند که این میزان را در میان‌مدت به ۲ میلیارد دلار افزایش دهند. در سپتامبر ۲۰۲۳، علیرضا عنایتی سفیر جدید ایران در عربستان سعودی وارد ریاض شد. در همان روز، عبدالله بن سعود العنزی، فرستاده جدید پادشاهی به ایران، وظایف دیپلماتیک خود را در تهران آغاز کرد. در ماه اکتبر، ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور ایران، اولین تماس تلفنی خود را با ولیعهد و نخست‌وزیر عربستان، محمد بن‌سلمان آل سعود انجام داد و مواضع کشورش را در مورد مناقشه تازه شعله‌ور شده اسرائیل و حماس با آنها در میان گذاشت.
رئیسی یک ماه بعد به دعوت عربستان سعودی برای شرکت در اجلاس مشترک عربی و اسلامی درباره مساله فلسطین وارد ریاض شد و با ولیعهد عربستان دیدار کرد. جورجیو کافایرو، مدیر اجرایی Gulf State Analytics، یک شرکت مشاوره ریسک ژئوپلیتیک مستقر در واشنگتن دی‌سی، در مقاله اخیر خود نظر داد که نسبت به آنچه برخی از تحلیلگران یک سال پیش انتظار داشتند، مشاهده می‌‌‌کنیم تعامل نزدیک بین عربستان سعودی و ایران در سال گذشته نشان می‌دهد که «عمق بسیار بیشتری» در تنشزدایی وجود دارد.
دو کشور با روابط رو به رشد خود پیام روشنی را به جهان خارج می‌‌‌فرستند: صلح انعطاف‌‌‌پذیر تنها از طریق آشتی مبتنی بر گفت‌وگوی صمیمانه حاصل می‌شود. در حال حاضر، پیامدهای مناقشه اسرائیل و حماس و ممانعت برخی کشورها از تلاش‌‌‌های آتش‌‌‌بس، تهدید جدی برای تلاش‌‌‌های طولانی‌مدت صلح در خاورمیانه است. در چنین پس‌‌‌زمینه‌‌‌ای، حمایت چین برای حل و فصل مناقشات از طریق گفتوگو و دیپلماسی از اهمیت بیشتری برای تقویت صلح در سرزمین همچنان جنگ‌‌‌زده برخوردار است.
باکر، پروفسور مستقر در قاهره گفت: «تعهد چین به آشتی ایران و عربستان سعودی و موفقیت آن در تضاد کامل با مداخله غرب در امور خاورمیانه است که پیشرفت کمی در پیشبرد روند صلح به همراه داشته است.» او افزود: «دنیای عرب از «روابط مشروط» غربی به ستوه آمده است. در چنین شرایطی، برای کشورهای عربی که به چین به عنوان یک شریک صادق اعتماد دارند، معقول است که دیپلماسی چین را به عنوان یک مدل جذاب اتخاذ کنند.»
عبدالعزیز الشعبانی، محقق سعودی در مرکز مطالعات سیاسی و استراتژیک الریاض، گفت: «رویکرد چین برای دستیابی به امنیت با آرزوهای کشورهای خاورمیانه برای توسعه صلحآمیز طنینانداز است.» وی افزود که آشتی عربستان و ایران مفهوم صلح و توسعه را به عنوان یک اجماع مشترک در سراسر منطقه مستحکم کرده است. حامد وفایی، متخصص مسائل چین در دانشگاه تهران گفت: «حل و فصل شکاف بین عربستان و ایران به عنوان شاهدی بر کارآمدی تلاش‌‌‌های دیپلماتیک چین در تقویت صلح منطقهای است.» وی افزود: «خاورمیانه و جهان به طور کلی صلح‌‌‌آمیزتر نیازمند مشارکت بیشتر مشارکت‌‌‌کنندگان صلح مانند چین است.» همچنین عباس اصلانی، کارشناس سیاست خارجی ایران در مصاحبه‌‌‌ای با شینهوا تاکید کرد که یک سال پس از ازسرگیری روابط دیپلماتیک توافق ایران و عربستان سعودی با میانجی‌گری پکن، به‌رغم آشفتگی‌‌‌های منطقهای، دو طرف به طور پیوسته در حال ارتقای روابط هستند که نشاندهنده قدرت و عمق این نزدیکی است. اصلانی، تحلیلگر مقیم تهران در مصاحبه اخیر خود با شینهوا گفت: «دو کشور به تدریج روابط دوجانبه را به صورت گام به گام ارتقا می‌دهند.» در ۱۰ مارس ۲۰۲۳، رقبای منطقهای با بازگشایی سفارتخانه‌‌‌ها و تبادل سفیران موافقت کردند و به قطع هفت‌ساله روابط دیپلماتیک پایان دادند.
اصلانی بر تحولات مثبت در سال گذشته از جمله دیدارهای متقابل مقامات عالی‌رتبه دو کشور مانند حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران و همتای سعودی وی تاکید کرد. همچنین ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور ایران در نشستی در ریاض در ماه نوامبر شرکت کرد و با محمد بن‌سلمان آل سعود، ولیعهد این کشور دیدار کرد. وی افزود: «بنا بر گزارش‌‌‌ها، دو کشور در گام اول یک میلیارد دلار تجارت سالانه را هدف قرار داده‌‌‌اند و قصد دارند این رقم را در میان‌مدت دو برابر کنند.»
با این حال، اصلانی همچنین به چالش مداوم ناشی از تحریم‌‌‌های آمریکا علیه ایران، بهویژه پس از خروج واشنگتن از توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ اشاره کرد که می‌تواند مانع همکاری اقتصادی شود. اصلانی خاطرنشان کرد: «بحران‌های منطقهای بهویژه درگیری در غزه، بهبود روابط را از مسیر خود خارج نکرده است که نشاندهنده آن است که این آشتی عمیق‌‌‌تر از آن چیزی است که در ابتدا تصور می‌‌‌شد.» بر اساس گزارش‌‌‌ها، این بهبود روابط بر دیگر کشورهای عربی نیز تاثیر گذاشته است.
