«تبریز-مرند» به بن‌بست مالی خورد؛ تشریح مشکلات شرکت سرمایه‌گذار
توقف پیمانکار در ویترین آزادراه‌ها
گفت‌وگو با مدیرعامل شرکت احداث آزادراه تبریز-صوفیان-مرند
دوما آزادراه بازرگان به تبریز به عنوان اصلی‌ترین محل ورود مسافر، گردشگر و بار از اروپا به ایران ویترین راه‌های کشور ایران نامیده شده و تا حدود ۲۰سال پیش گردشگران خارجی از کیفیت مناسب‌تر راه‌های ایران نسبت به راه‌های کشور ترکیه نقل کرده‌اند. اما اکنون ترکیه سه بزرگراه و آزادراه به مرز ایران دارد و ما هنوز هیچ بزرگراه یا آزادراهی به مرز ترکیه نداریم.
سوما با وجود ساخت حدود ۳هزارکیلومتر آزادراه درکشور هنوز یک محور آزادراهی کامل از پایتخت به مرزهای کشور نداریم و با ساخت آزادراه تبریز- بازرگان اولین اتصال آزادراهی پایتخت به مرزهای کشور تکمیل می‌شود. چهارم، ترافیک موجود در محور تبریز به بازرگان خصوصا در محدوده صوفیان به تبریز به حد اشباع رسیده و ترافیک محور در مواقعی به مرز انسداد می‌رسد. یکی از بالاترین آمار تصادفات جاده‌ای در استان را دارد و اجرای آن موجب کاهش تصادفات، کاهش زمان سفر، مصرف کمتر سوخت و افزایش ظرفیت تردد جاده‌ای در این مسیر و سطح کیفیت ترافیک و ایمنی خواهد شد.
در اردیبهشت ۹۴ در سفر هیات دولت به آذربایجان شرقی دستور احداث این پروژه حیاتی برای احیای مسیر تاریخی جاده ابریشم توسط رئیس‌جمهور وقت کلید خورد و مراسم کلنگ‌زنی آزادراه تبریز- بازرگان با همکاری سرمایه‌گذار خارجی (ترکیه‌ای) انجام شد اما سرمایه‌گذار خارجی در همان ابتدا اعلام انصراف کرد و سپس به اصرار وزارت راه یکی از سرمایه‌گذاران داخلی که سابقه سرمایه‌گذاری و بهره‌برداری در سه محور آزادراهی و اجرای بیش از ۱۰محور آزادراهی را دارد به اجرای پروژه رضایت داد و از سال ۱۳۹۸ اجرای قطعه آزادراه تبریز- مرند آغاز شد.
با توجه به نیاز منطقه به بهره‌برداری این پروژه و حجم کم اعتبارات سرمایه‌گذار ایرانی اجرای این پروژه را به چند فاز تقسیم کرد و به گفته استاندار آذربایجان شرقی فاز اول این آزادراه در اولویت‌های نخست پروژه‌های استان در حوزه راه و در زمره پروژه‌های دارای مصوبات سفر ریاست جمهوری قرار گرفت و با پیشرفت مناسبی که در سال گذشته داشت مقرر بود که فاز اول تا پایان تابستان امسال به بهره‌برداری برسد، متاسفانه به علت مشکلات موجود، اجرای این پروژه از ابتدای امسال متوقف شدکه در این راستا برای پیگیری موضوع با حامین چوبدار، مدیرعامل شرکت احداث آزادراه تبریز - صوفیان- مرند که سرمایه‌گذاری اجرای طرح را به عهده دارد گفت‌وگو کرده‌ایم که مشروح آن را در ادامه می‌‌‌خوانید.
دلیل توقف عملیات اجرایی پروژه آزادراه تبریز- مرند چیست؟
سال گذشته این پروژه در زمره پروژه‌های دارای مصوبات سفر ریاست جمهوری از اولویت‌های پروژه‌های راه استان قرار گرفت و مقرر شد طرفین مشارکت هر کدام ۳۰۰ میلیارد تومان منابع مالی تهیه و فاز اول پروژه را تا هفته دولت سال ۱۴۰۲ به بهره‌برداری برسانند. این شرکت با توجه به محدودیت فصلی محل اجرای پروژه در تابستان فعالیت‌ها را تشدید کرد و علاوه بر تامین منابع مالی سهم خود معادل سهم دولت نیز کار کرد و در مقابل برای پروژه ایجاد تعهد کرد. در مجموع آورده سرمایه‌گذار حدود ۱۸۰میلیارد تومان بیش از آورده دولت شد که قسمت قابل‌توجهی از آن تعهدات به افراد و شرکت‌ها بود و در پایان سال بستانکاران پروژه و صاحبان املاک که پروژه بابت آن بدهکار بود مانع از اجرای کارشدند و پروژه متوقف شد.
ضمنا در زمره چند پروژه دارای مصوبات سفر که قابلیت بهره‌برداری قسمتی از آن در سال‌جاری وجود دارد، عموما طرح‌های آزادراهی قدیمی است که احداث آن سابقه طولانی دارد و این آزادراه تنها آزادراهی است که در چند سال اخیر شروع به کار کرده و قابلیت بهره‌برداری یک فاز آن وجود دارد و آزادراه‌هایی که همزمان و حتی زودتر از این پروژه در کشور یا استان شروع شدند هنوز شروع به اجرای آسفالت نکرده‌اند.
غیر از مشکل تامین منابع مالی آیا پروژه مشکل جدی دیگری دارد؟
اصولا مشکلات را به دو قسمت می‌توان تقسیم کرد؛ اول مشکلات شرکت سرمایه‌گذار که غیر از مشکلات عمومی شرکت‌های احداث آزادراهی است که اهم آن عبارت است از: عدم‌اجرای دستورالعمل نحوه جبران آثار ناشی از افزایش قیمت ارز، سود کم پروژه‌ها، عدم‌ابلاغ به موقع نرخ عوارض عبور آزادراه‌ها، تاخیر دولت در تامین سهم منابع مالی خود، مشکلات مالیات، عدم‌پرداخت تبصره 5، عدم‌حمایت کافی در فرار ترافیک، عدم‌پرداخت عوارض خصوصا در آزادراه‌های با سیستم اخذ عوارض الکترونیک وتحمیل عدم‌دریافت عوارض در محدوده‌های زمانی و برای گروه‌های خاص. علاوه بر مشکل عدم‌تامین مناسب منابع مالی سهم دولت، با توجه به سود کم منظور شده برای مشارکت امکان تامین منابع مالی نیز وجود ندارد.
مشکل دیگر این است که مقرر بوده که این شرکت با حدود هزار میلیارد تومان سرمایه‌گذاری این پروژه را به اتمام برساند ولی به علت تورم افسار گسیخته چند سال اخیر سرمایه موردنیاز برای اتمام این پروژه چند برابر شده و در صورت اتمام پروژه و به بهره‌برداری رساندن امکان بازگشت سرمایه با روش‌های فعلی مقدور نخواهد بود زیرا دولت بعد از سه سال فقط توانسته 25درصد نرخ عوارض عبور آزادراه‌ها را افزایش دهد در حالی که بر اساس تعادیل فهرست راه سازمان برنامه در این سه سال 375درصد هزینه احداث راه و بالطبع سرمایه‌گذاری موردنیاز آن افزایش یافته و این یک بن‌بست است. مشکل دیگر این است که دولت قسمت قابل‌توجهی از آورده خود را به صورت اوراق خزانه تامین می‌کند که با هزینه گزافی تنزیل می‌شود و این هزینه به صورت کامل توسط دولت جبران نمی‌شود.
قسمت دوم مشکلات به مشکلات پیمانکاری پروژه بر‌می‌گردد که پیمانکار پروژه اعلام کرده که به علت منجمد شدن تعدیل که مدت طولانی است و همین‌طور عدم‌تکافوی قیمت پیمانکاری قادر به ادامه پروژه نیست و باید راهکار عاجلی برای حل مشکلات پیمانکاران پروژه‌های آزادراهی یافته و ابلاغ شود؛ در غیر‌این صورت امکان ادامه کار نخواهد بود.
آیا این پروژه دارای مشکل دیگری است؟
متاسفانه علاوه بر مواردی که ذکر شد پروژه دارای مشکلات دیگری است که انتظار می‌رفت در استان از این پروژه حمایت بیشتری شود. توجه کنید که پیش از شرکت ما چند سرمایه‌گذار داخلی و خارجی برای این پروژه مراجعه و حتی قرارداد منعقد کردند و هر کدام به دلایلی در ابتدای کار انصراف دادند. به طور مثال هم اکنون تاسیسات تولید مصالح این شرکت به علت عدم‌موافقت سازمان صمت با توسعه معدن متوقف شده است. طبعا بدون مصالح روسازی امکان اتمام پروژه میسر نیست یا سازمان صمت برای برداشت مصالح خاکریز برخلاف بخشنامه‌های سازمان برنامه درخواست عوارض بالایی می‌کند. همین طور سازمان تامین اجتماعی به دلیل عدم‌پرداخت حق بیمه مرتب حساب‌های شرکت پیمانکار را مسدود می‌کند در حالی که مطابق قانون پرداخت حق بیمه منوط به پرداخت کارکردها از سوی دولت است.
با توجه به مشکلاتی که ذکر شد آیا قصد شروع مجدد عملیات اجرایی پروژه را دارید ؟
باید به صراحت بگویم ما تاکنون سه پروژه آزادراهی در سطح کشور سرمایه‌گذاری و به بهره‌برداری رساندیم. در این پروژه نیز تاکنون بیش از 680میلیارد تومان سرمایه‌گذاری کرده‌ایم طبعا مایل به توقف کار نیستیم و این توقف‌ها خارج از خواست و اراده این شرکت بوده است. در همین هفته با بازدید ریاست جمهوری از استان نیز با توجه به قول‌هایی که در استان و وزارت راه در جهت حل مشکلات دادند و با فرصتی که از بستانکاران پروژه گرفتیم توانستیم عملیات اجرایی پروژه را مجدد به صورت موقت شروع کنیم و بدیهی است در صورت عدم‌پرداخت مطالبات آنها مجددا مانع اجرای کار خواهند شد. امیدواریم همان‌طور که مسوولان وعده دادند با حل مشکلات بتوانیم فاز اول پروژه را تا پایان فصل کاری امسال به بهره‌برداری برسانیم.
از نمایندگان استان گله‌مند هستیم در ابتدا برای شروع پروژه خیلی مشوق ما بودند و وعده‌های متعددی دادند ولی در یک‌سال گذشته و با توقف پروژه سراغی از ما نگرفتند و برای اتمام وبه بهره‌برداری رساندن پروژه نیاز به حمایت جدی و عملی مسوولان استان، نمایندگان محترم و سازمان‌های مرتبط خصوصا سازمان صمت و تامین اجتماعی و همین طور رسانه‌های استان داریم.
