تاثیر حضور سرمایه‌گذاران خارجی در بازارهای داخلی بررسی شد
راه خروج بورس از انزوا
نوآوری - به معنای خلق کردن، توسعه دادن و پیاده‌سازی ایده‌های جدید- مفهومی توسعه‌محور است که به دلیل نقش ویژه‌ای که در رشد و توسعه اقتصادی کشورها بازی می‌کند، از اهمیت قابل‌توجهی برخوردار است. این اهمیت تا جایی است که بسیاری نوآوری را از موتورهای محرک مهم رشد می‌دانند. مطالعاتی که انجام شده‌اند نشان می‌دهند آزادسازی بازار سهام (Stock market liberalization) در کنار اثرات مستقیم مثبتی که بر بازار مذکور می‌گذارد، فرآیند نوآوری را نیز تسریع می‌کند.
تاثیر آزادسازی بازار سهام بر نوآوری
آزادسازی بازار سهام فرآیندی است که به موجب آن موانع ورود سرمایه‌گذاران خارجی به بازار سهام داخلی برداشته شده و به این ترتیب امکان مشارکت بیشتر آنها فراهم می‌شود. در سه‌دهه گذشته، آزادسازی بازار سهام تاثیر قابل‌توجهی بر اقتصاد جهانی داشته است. برای مثال برخی پژوهش‌ها نشان داده‌اند که این فرآیند موجب افزایش یک‌درصدی رشد اقتصادی واقعی سالانه کشورها شده است. نتیجه مطالعه دیگری که در سال 2021 تحت عنوان «آزادسازی بازار سهام و نوآوری» انجام شده است نشان می‌دهد که برداشتن موانع مشارکت در بازار داخلی از سر راه سرمایه‌گذاران خارجی، نوآوری و خروجی‌های آن را تقویت می‌کند و این تاثیر در صنایعی که به‌نسبت نوآورانه‌تر هستند، بیشتر و قوی‌تر است. با توجه به ادبیات اقتصادی موجود در این زمینه، به نظر می‌رسد این تاثیر مثبت از سه کانال رخ می‌دهد:
1.کانال تامین مالی: مهم‌ترین نتیجه آزادسازی بازار سهام، تسهیل محدودیت‌های مالی است. با توجه به اینکه آزادسازی به سرمایه‌گذاران خارجی امکان خرید و فروش در بازار داخلی را می‌دهد، بنابراین این عمل با کاهش محدودیت‌های مالی شرکت‌های داخلی، امکان نوآوری را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد.
2.کانال اشتراک‌گذاری ریسک: نوآوری فرآیندی با ریسک‌های بسیار و نتایج غیرقابل پیش‌بینی است. بنابراین ایجاد فضایی که در آن ریسک میان سرمایه‌گذاران خارجی و داخلی به اشتراک گذاشته می‌شود، می‌تواند فعالیت‌های نوآورانه را تحریک کند.
3.کانال حاکمیت شرکتی: کیفیت حاکمیت شرکتی یک فاکتور ضروری برای نوآوری است، به طوری که مطالعات نیز نشان می‌دهند حمایت قوی از سهامداران نقش مهمی در پروژه‌های نوآورانه ایفا می‌کند که عمدتا به تامین مالی از طریق بازار سهام متکی هستند. آزادسازی بازار سهام به این دلیل که حضور سرمایه‌گذاران حقوقی و حقیقی خارجی را به دنبال دارد، سطح و کیفیت حاکمیت شرکتی را از طریق محدود کردن رفتارهای فرصت‌طلبانه مدیران در سرمایه‌گذاری‌های نوآورانه افزایش و به تبع آن بازدهی نوآورانه شرکت‌های داخلی را افزایش می‌دهد.
جایگاه سهامداران خارجی در بازار سهام ایران
بررسی‌های «دنیای‌اقتصاد» نشان می‌دهد، به‌رغم نقش مهم مثبتی که سرمایه‌گذاران حقیقی و حقوقی خارجی در بازار سهام داخلی می‌توانند ایفا کنند، مانند تحریک نوآوری، افزایش نقدینگی و رشد اقتصادی؛ اما سهم این سهامداران از کل بازار قابل‌توجه نیست. علاوه بر این بررسی تحرکات آماری مربوط به تعداد سرمایه‌گذاران خارجی در بورس و فرابورس نشان می‌دهد که اگرچه این پارامتر در طول سه‌سال و شش‌ماه گذشته عموما در حال افزایش بوده است، اما این رشد بسیار کند و ناچیز است؛ به‌طوری که در پایان شهریورماه 1403 مجموع تعداد سرمایه‌گذاران حقیقی و حقوقی در بورس و فرابورس نسبت به فروردین 1400 تنها 1232کد افزایش یافته است؛ یعنی تنها حدود 34درصد. اما در مقابل ارزش سبد سرمایه‌گذاری این سرمایه‌گذاران از روند ذکرشده در دوره مورد بررسی تبعیت نکرده و به‌نسبت پرنوسان و همراه با افول در دوره‌های مختلف بوده است. برخی از دلایل مهم رغبت کم سرمایه‌گذاران خارجی به حضور در بازار سهام ایران را می‌توان تحریم‌ها و نبود ثبات سیاسی، نوسانات زیاد اقتصادی و ارزی، نااطمینانی‌های بسیار و وجود قوانین و مقررات پیچیده دانست. بنابراین نیاز است این مشکلات و موانع رفع شوند تا علاوه بر منتفع شدن سهامداران داخلی از بهبود وضعیت بازار، راه برای حضور سهامداران خارجی نیز بازتر شود.
