کارشناسان از محدودیت‌های دامنه نوسان انتقاد کردند
برزخ سازوکارهای معیوب
گرچه رشد بازارهای سکه، ارز و خودرو در حالی اتفاق افتاده که بورس تهران همچنان در قعر جدول بازدهی ۹ماهه قراردارد، اما آنطور که به نظر می‌رسد واکنش صریح و درعین‌حال دیرهنگام بورس نسبت به وقایع اخیر بازارهای دارایی، تحلیلگران را نسبت به بازگشت بازار تا قبل از اتمام سال ۱۴۰۱ تا حدودی خوشبین کرده است. اما برخی اقدامات در روزهای گذشته، از جمله کاهش دامنه نوسان گواهی سپرده سکه در بورس کالا از ۵درصد به ۲ و هم‌اکنون به نیم‌درصد، حواشی‌ای بین فعالان این بازار به وجود آورده است. ایجاد محدودیت‌های جدید از سوی سازمان بورس و اوراق بهادار، آن هم با توجه به وضعیت تورمی حاکم بر اقتصاد کشور، واکنش منفی کارشناسان بازار مذکور را به دنبال داشته است.
اقدامات تکراری، نتایج تکراری
بر همین اساس «دنیای اقتصاد» در گفت‌وگو با کارشناسان، به پیامد این اقدام و اصرار سیاستگذار به ایجاد محدودیت‌های جدید در بازار پرداخته است. برآیند اظهارات تحلیلگران بازار سرمایه حاکی از آن است که مردم و فعالان اقتصادی در شرایط کنونی، بازارهایی را برای سرمایه‌گذاری ترجیح می‌دهند که با حداقل ریسک و سازوکارهای معیوبی همچون حجم مبنا و محدودیت دامنه نوسان در جدال باشند. علاوه بر آن نگاه دستوری سیاستگذار در تغییرات قیمت‌ها سرمایه‌گذاران را نسبت به بازار مذکور با اما و اگر مواجه کرده است. مهدی افنانی در همین رابطه با بیان اینکه سیاستگذار بورسی در یک دوره با اینکه بازار سکه در مدار نوسانی حرکت می‌کرد، اقدام به متوقف کردن گواهی سپرده کالایی سکه طلا به دلیل آنچه وجود قیمت‌های نامتعارف در تابلوی معاملات خوانده می‌شد عنوان کرد: حرکت در این مسیر حاکی از آن است که متولیان مربوطه راهبرد روشنی در این بازار ندارند.
حتی در مقطعی با مصوبات مالیاتی به دنبال کاهش قیمت این کالای سرمایه‌ای بودند که موفق به انجام این کار نشدند و معاملات به سمت بازارهای فردایی و دیگر بازارها هدایت شد. هم اکنون نیز با تغییر نوسان دامنه سکه در بورس کالابه نیم درصد، به فکر مدیریت قیمت آن افتادند؛ این در حالی است که پرواضح است که بازار سکه نیز همانند سایر بازارهای دارایی، همسو با انتظارات تورمی و متغیرهای کلان اقتصادی کشوردر حال نوسان است. به گفته این کارشناس، دیدگاه تبعیض‌آمیز سیاستگذار نسبت به دامنه نوسان در بین نمادهای بازار اول و سایر بازارها در بورس و فرابورس نیز نشان می‌دهد ذهن متولیان امر به سوی محدودیت‌های تبعیض‌آمیز گرایش دارد. او در ادامه عنوان کرد: یکی از مباحث مهمی که نباید از کنار آن عبور کرد آن است که سیاستگذار از تجربیات گذشته درس نمی‌گیرد. به این ترتیب به صورت مکرر دست به اقداماتی می‌زند که همان نتایج نامطلوب گذشته را در پی دارد.
بر همین اساس اقدام فوق (کاهش دامنه نوسان گواهی سکه) به دلیل اینکه شرایط جدید متغیرهای اثرگذار بر وضعیت اقتصاد کشور اثراتی در بازار این کالا ندارد، نمی‌تواند سیگنال منفی برای بازار محسوب شود. او در پاسخ به اینکه این اقدام چه اثراتی بر بازار سهام دارد، نیز اظهار کرد: در روزهای گذشته این پرسش در میان فعالان بازار به کرات به وجود آمده که چرا در حالی‌که بازار روند صعودی به خود گرفته سیاستگذار با اقدامات دستوری سبب بی‌اعتمادی سرمایه‌گذاران به بورس می‌شود. سازمان بورس به عنوان متولی بازار، عاری از سیاست مشخص و باثبات در اجرای مصوبات کارشناسی‌شده است.
به عنوان مثال بازار پایه با ریسک‌های متعددی دست به گریبان است که با تغییر قوانین گوناگون مواجه است. این امر ناصحیح با راهبردهای بلندمدت در تضاد کامل است. سایر بازارهای سهامی نیز با مشکلاتی از این دست مواجه هستند که به صورت مستقیم به راهبردهای کوتاه‌مدت و پرابهام سیاستگذار باز می‌گردد. از این‌رو به نظر می‌رسد سازمان بورس پس از این همه آزمون و خطا باید بتواند به دنبال راهبردهای بلندمدت باشد. این کارشناس در خصوص وعده سازمان بورس مبنی بر باز شدن دامنه نوسان و افزایش حجم مبنا نیز تاکید کرد: بر اساس وعده‌های سازمان قرار بود دامنه نوسان و حجم مبنا به مرور با تغییراتی روبه‌رو شود. این موضوع پس از روند رو به افول بازار سهام و کاهش شدید حجم معاملات عملا منتفی شد و رنگ اجرایی به خود نگرفت.
اما آیا در شرایط کنونی سیاستگذار بورسی می‌تواند اقداماتی مفید در این راستا انجام دهد؟ در پاسخ به این پرسش باید عنوان کرد با توجه به اینکه در طول دو سال گذشته و از زمان اصلاح شدید قیمت سهام از مرداد ۹۹، دسته‌ای از نمادهای کوچک و بزرگ در بورس تهران کاهش قیمت قابل‌توجهی را به سهامداران خود تحمیل کردند. این مهم در کنار سازوکارهای معیوب حجم مبنا و دامنه نوسان بازار سرمایه، سبب خروج دادوستدهای بورسی از ریل تعادلی شده است؛ به طوری که در اکثر مواقع بازار با کاهش تقاضای موثر سهامی مواجه بوده است. اما ذکر این نکته ضروری است که «باز شدن دامنه نوسان و افزایش حجم مبنا» تا حدود زیادی به عمق معاملات وابستگی دارد.
به این ترتیب با توجه به اینکه در هفته‌های اخیر بازار سهام روند صعوی به خود گرفته است باز شدن دامنه نوسان تغییرات مثبتی را در وضعیت نقدشوندگی بازار مذکور ایجاد خواهد کرد؛ به‌طوری‌که ممکن است برخی اقدامات در این راستا در کنار اثربخشی متغیرهای داخلی و خارجی، سرمایه‌گذاران را مجاب به ارزندگی بازار سهام کند. این وضعیت ممکن است شرایطی را پدید آورد تا شاخص در سطوح بالاتری بایستد. به همین منظور سیاستگذار باید همزمان با افزایش عمق بازار، از آمادگی کامل برای تغییر این مهم برخوردار باشد.
بی‌برنامگی سیاستگذار
«بی‌برنامگی سیاستگذار بورسی بارها به روند دادوستدهای سهام ضربه وارد کرده است.» محمد شکری، کارشناس بازار سرمایه، با بیان این مطلب عنوان کرد: برخی اقدامات متولیان بازار سهام بیشتر از آنکه سبب واکنش مثبت سرمایه‌گذاران شود، منجر به ترس بیشتر سرمایه‌گذاران برای وارد کردن پول به این بازار خواهد شد. او با اشاره به تغییرات به‌وجود‌آمده در دامنه نوسان سکه در بورس کالا گفت: دامنه نوسان سکه در بورس کلا به نیم‌درصد کاهش یافته است. با این اوصاف مشخص نیست این اقدام چه سمت‌و‌سویی به دادوستدهای بازار مذکر خواهد بخشید. با عنایت به اینکه تحولات قیمتی در بازار سکه به‌شدت متاثر از وضعیت کلان اقتصادی است، این اقدام با حواشی بسیاری همراه خواهد بود. حتی بانک مرکزی نیز چندی قبل بسته حمایتی جدیدی را در راستای کنترل شرایط بازار سکه و ارز معرفی کرد. این در حالی است که بازار بی‌تفاوت به این موضوع پاسخ مناسبی به بسته حمایتی مذکور نداد. بررسی روند دادوستدهای انجام‌شده در این بازار نیز حکایت از آن دارد که سکه همچنان در راستای افزایش نرخ ارز حرکت می‌کند.
