شاخص سهام برای دومین هفته متوالی عقب‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌نشینی کرد
بی تفاوتی بورس به محرک‌ها
حاکمیت فضای رکود بر بورس تهران این پرسش را در ذهن بسیاری از سرمایهگذاران ایجاد کرده که علت واگرایی روند بورس و عوامل بنیادی چیست و چه زمانی این واگرایی خاتمه می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌یابد. در همین راستا، عدم‌رشد نرخ ارز در سامانه نیما، تداوم مشکلات ناشی از قطع برق صنایع و نیز کاهش قابل‌ملاحظه حاشیه سود در گزارش‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های فصل زمستان شرکت‌ها از مواردی هستند که لختی طرف تقاضا و کم‌واکنشی بازار سهام را توضیح می‌دهند.
گاو در لباس خرس؟
در ادبیات مالی چنین مرسوم است که بازارهای صعودی که با رشد بیش از ۲۰درصدی قیمت از کف اخیر شناخته می‌شوند تحت‌عنوان بازار گاوی (Bull Market) و افت بیش از ۲۰درصدی از سقف قبلی به‌عنوان بازار خرسی (Bear Market) نامیده می‌شوند. بازارهای صعودی معمولا با ویژگی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هایی نظیر جسارت خریداران، رونق فزاینده و خوش‌بینی سرمایهگذاران توام می‌شوند و بازارهای نزولی نیز در نقطه مقابل، با بدبینی و ترس خریداران شناخته می‌شوند. در این میان، در یک نگاه بزرگ‌تر، برخی سیکل‌های کوتاه‌مدت هم در جریان یک سقوط یا جهش بزرگ رخ می‌دهند که به‌عنوان «رونق در بازار خرسی» (Bear Market Rally) یا «اصلاح در بازار گاوی» (Bull Market Correction) شناخته می‌شوند. نگاهی از این دریچه به رفتار دو سال‌اخیر بورس تهران حاکی از آن است که از مرداد ۹۹، این بازار با بزرگ‌ترین سقوط تاریخ فعالیت خود مواجه شد که در مدت چند‌ماه موجب از میان رفتن بیش از ۴۰درصد از ارزش متوسط سهام شد. از آن پس تاکنون، در سه نوبت، رشد بیش از۲۰درصدی نسبت به کف اخیر روی‌داده که آخرین مورد آن مربوط به افزایش ۳۳درصدی از شاخص ۲/ ۱میلیون واحدی در بهمن گذشته تا ۶/ ۱میلیون واحدی در هفته پایانی اردیبهشت‌ماه سال‌جاری است. ویژگی مشترک رالی‌های سه‌گانه مورد اشاره این بوده که در هر نوبت، به تدریج از رمق خریداران کاسته شده و با تردید سرمایهگذاران و غلبه فروشندگان، موج اصلاحی بعدی را شکل داده است. این ویژگی رفتاری که با مختصات «رونق در بازار خرسی» سازگاری دارد، نمایانگر وضعیتی است که سرمایهگذاران، تحت‌تاثیر ضربه سقوط مهیب قبلی قرار داشته و نسبت به امکان تکرار آن واهمه دارند. به این ترتیب، سابقه ناخوشایند زیان اخیر موجب شکل‌گیری نوعی ضعف و تردید در فعالان بازار می‌شود که به‌صورت یک چرخه تکرار‌شونده مانع از تبدیل ریز موج‌های صعودی به رونق پایدار می‌شود. مانع مزبور در شرایط فعلی در بورس تهران به‌صورت محدوده ۶/ ۱میلیون واحدی شاخص پدیدار شده که به‌صورت یک ترمز تکنیکی و ذهنی مهم در مسیر تداوم صعود بازار در ۱۹ماه گذشته عمل کرده است.
مصائب ارز ترجیحی جدید برای بورسی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها
درحالی‌که بسیاری از کارشناسان از خبر حذف دلار ۴۲۰۰تومانی و تخصیص یارانه نقدی به لحاظ منطق اقتصادی دفاع کرده‌اند، رویکرد بعدی سیاستگذاران در زمینه نرخ‌گذاری در سامانه نیما و ایجاد شکاف با نرخ آزاد موجب انتقاد و نگرانی فعالان اقتصادی شده است. در بازار سرمایه هم میخکوب‌شدن دلار نیما در کانال ۲۴هزار‌تومانی و افزایش فاصله با بازار آزاد، خبر خوشی برای تبدیل درآمدهای ارزی صادرکنندگان بورسی تلقی نمی‌شود، درحالی‌که مقامات رسمی ادعای وجود هرگونه نرخ‌گذاری در سامانه نیما را رد می‌کنند، برخی کارشناسان محدودکردن لیست کالاهای مجاز وارداتی را نوعی دستکاری در تقاضای واقعی می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دانند که منجر به عدم‌کشف نرخ منصفانه ارز می‌شود. از سوی دیگر، برخی هم گره‌زدن واردات کالاهای اساسی به قیمت دلار نیما را یک ضد‌انگیزه در جهت واقعی‌شدن نرخ تلقی کرده‌اند. در هر صورت، آنچه مایه نگرانی است در درجه اول سابقه تاریخی نتایج حاصل از شکاف نرخ نیما با بازار آزاد است. بر این اساس، هرچه شکاف مزبور بزرگ‌تر شده، انگیزه عرضه‌کنندگان نسبت به فروش ارز کمتر شده و این مساله با ارسال سیگنال کمبود عرضه به بازار ارز موجب رشد بیشتر نرخ آزاد شده است. از سوی دیگر، با توجه به غیرقانونی‌بودن فروش ارز صادرکنندگان به نرخ آزاد و عدم‌رشد متناظر در سامانه سنا (که قبلا به‌عنوان یک مجرای جانبی برای تبدیل ارز صادر‌کننده مطرح بود) یکی از موتورهای مهم رشد سودآوری و رونق درآمدهای بخش مهمی از شرکت‌های بورسی با اختلال مواجه شده است، با این حال نگاهی به تجربیات تاریخی نشان می‌دهد که وضعیت حاضر پایدار نبوده و در نهایت سیاستگذاران مجبور می‌شوند که برای مهار بازار آزاد به انعطاف در نرخ‌گذاری نیما تن در دهند؛ رویکردی که با یک فاز تاخیر در نهایت برای سهامداران بلندمدت بورس تهران نیز موجب انتفاع و ترمیم افق رشد سودآوری در شرکت‌های بنیادی خواهد شد.
پیام نفت به بورس تهران
درحالی‌که از فضای تب و تاب تورم جهانی در هفته‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های اخیر اندکی کاسته شده و قیمت برخی مواد فلزی، معدنی و غذایی نشانه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌هایی از عقب‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌نشینی را بروز داده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌اند، نرخ نفت و سایر مشتقات انرژی مقاوم مانده و در محدوده اوج تاریخی پرسه می‌زنند. کارشناسان یکی از اصلی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ترین دلایل وضعیت متفاوت بازار انرژی را به مناقشه اوکراین و محدودیت‌های اعمال‌شده بر صادرات روسیه مرتبط می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌دانند، درحالی‌که در هفته‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌های نخست درگیری برخی این احتمال را مطرح می‌کردند که جنگ در مدت کوتاهی فیصله یابد، اکثریت کارشناسان در حال‌حاضر نسبت به دستیابی به هرگونه راه‌حل سیاسی در کوتاه‌مدت بدبین هستند. این مساله در کنار پایان قرنطینه کرونا در چین و موج عظیم سفرهای مردمی در آمریکا و اروپا پس از چندسال محدودیت، موجب‌شده تا پیش‌بینی‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها مبنی‌بر ثبات نرخ سه رقمی طلای‌سیاه حداقل در افق سال‌جاری پررنگ باشد. به این ترتیب، شرایط اقتصادی برای صادرکنندگان نفت حتی در کشورهای تحت‌تحریم (نظیر ونزوئلا و روسیه) به گونه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای است که به دلیل بهبود درآمدهای ارزی در مدیریت ارزش پول ملی موفق بوده‌اند. با اقتدا به نمونه‌های موجود، این احتمال وجود دارد که به‌رغم نوسانات کاهشی اخیر در ارزش ریال، بانک مرکزی و دولت ایران در مهار وضعیت کنونی و تثبیت ارزش پول ملی در سال‌جاری به موفقیت دست‌یابند؛ وضعیتی که از یک‌سو با احتمال انعطاف بیشتر در نرخ‌گذاری سامانه نیما، درآمدهای صادرکنندگان بورسی را بهبود می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌بخشد و از سوی دیگر، به دلیل بالا‌ماندن ارزش محصولات بخش انرژی، از سودآوری برخی از بزرگ‌ترین صنایع بورس تهران نظیر گروه پتروشیمی و پالایشی پشتیبانی می‌کند.
