یکی از فلزات باارزش در حوزه بازیافت فلزات، فلز مس است؛ بنابراین با بازیافت این فلز سرخ چرخه تولید تجهیزات، وسایل و قطعات مسی همیشه می‌تواند روی غلتک قرار گیرد. همچنین به‌‌دلیل پرکاربرد بودن فلز مس، بازیافت ضایعات این فلز و استفاده مجدد از آن، سبب حفظ سرمایه‌‌های ملی می‌شود.

فلز مس پس از نقره، بهترین رسانای الکتریسیته به شمار می‌رود که در سیم‌‌های برق یا کاربردهای الکترونیکی، بسیار قابل استفاده است. از همین‌‌رو بخش اعظمی از ضایعات مسی هم‌‌اکنون در لوازم الکتریکی و الکترونیکی و ضایعات سیم و کابل یافت می‌شود.

انواع ضایعات مس

محمد آشناگر کارشناس حوزه ضایعات و مدیر وب‌سایت ایران ضایعات در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» درباره انواع ضایعات مس عنوان کرد: در یک دسته‌‌بندی کلی ضایعات مس به دو دسته کلی باکیفیت و بی‌‌کیفیت تقسیم می‌شود؛ از این رو از نظر درجه‌‌بندی ضایعات مس معمولا به دو دسته درجه اول و درجه دوم تقسیم می‌شود که بستگی به خلوص مس در آن دارد. بالاترین درجه ضایعات مربوط به مس کابلی است که عمده‌‌ این ضایعات در مفتول‌‌سازی مورد استفاده قرار می‌‌گیرند. در حقیقت این نوع ضایعات بالاترین خلوص را دارند و شرکت‌های کابل‌‌سازی و مفتول‌‌سازی نیاز به ضایعاتی با خلوص بالاتر دارند. درجه پایین ضایعات مس شامل ضایعات مس ذوبی است که مناسب‌‌تر برای تبدیل به شمش، قطعات و آلیاژ برنج هستند. در حقیقت مس ذوبی ‌درصد خلوص پایین‌‌تری دارند و شامل ظروف می‌‌شوند.

آشناگر با توضیح دقیق‌‌تری از انواع ضایعات مس عنوان کرد: دسته‌‌بندی ضایعات مس شامل مس کابلی، مس مخابراتی، مس آرمیچری، مس آسیابی و ظروف مسی می‌شود. مس به دلیل رسانایی الکتریسته بالا در ساخت سیم و کابل‌‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد، با توجه به این موضوع که برخی سیم و کابل‌‌های مسی که در انتقال برق به کار گرفته می‌‌شوند، نیازی به روکش ندارند و بدون روکش هستند، از این رو به‌‌راحتی بازیافت می‌‌شوند. ضایعات مس آرمیچری، مربوط به موتورهای دستگاه‌‌های الکتریکی می‌‌شود که در آنها از سیم‌‌پیچی‌‌های مسی استفاده می‌شود. وی همچنین به ضایعات ظروف مسی اشاره کرد و گفت: یکی از اصلی‌‌ترین کاربردهای مس در دهه‌‌های گذشته ساخت ظروف مسی بوده است که عمدتا این ظروف قدیمی هستند. با توجه به این موضوع که ظروف مسی وزن بالایی دارند، از این رو مقدار وزن بالایی را به خود اختصاص می‌دهند. علاوه بر وزن بالای ظروف مسی، آلیاژ بسیار خوب آنها سبب شده تا طرفداران بسیاری داشته باشند.

آشناگر در ادامه با اشاره به مس آسیابی عنوان کرد: این نوع از ضایعات، حاصل دستگاه‌‌های آسیاب سیم و کابل روکش‌دار مسی هستند، به‌‌گونه‌‌ای که سیم و کابل روکش‌دار مسی وارد دستگاه آسیاب شده و خرد شده و به شکل پودر مخلوط با روکش پی‌‌وی‌‌سی در‌می‌‌آید.

خریداران ضایعات مس

آشناگر در پاسخ به این پرسش که بزرگ‌ترین خریداران مس در کشور چه کسانی هستند، گفت: معمولا بزرگ‌ترین تولیدکنندگان مس خریدار ضایعات مس هستند که در این راستا می‌توان مس سرچشمه را مهم‌ترین خریدار ضایعات مس برشمرد. با توجه به این موضوع که این شرکت بزرگ‌ترین تولیدکننده مس نیز به‌‌شمار می‌رود، بنابراین به قراضه مسی بالایی نیاز دارد. همچنین برخی تولیدکنندگان کابل خریداران قراضه مس هستند. وی در ادامه توضیح داد: روال کار به این شکل است که برای این قراضه‌‌ها مزایده انجام می‌گیرد و معمولا خود این شرکت‌ها برنده این مزایده‌‌ها می‌‌شوند، چراکه بیشترین نیاز را این قراضه‌‌ها دارند و حاضرند که آنها را به بالاترین قیمت خریداری کنند.

این کارشناس حوزه بازار ضایعات در ادامه درباره ضایعات خرد مس تصریح کرد: درباره قراضه‌‌های خرد نیز روال این‌‌ گونه است که معمولا ضایعات توسط خرده‌‌فروش‌ها جمع‌‌آوری می‌‌شوند و به بنگاه‌‌های بزرگ فروخته می‌‌شوند.

قیمت ضایعات مس تابع قیمت جهانی

وی در پاسخ به این پرسش که قیمت ضایعات مس در داخل کشور تابع چه عواملی است، خاطرنشان کرد: مهم‌ترین عامل تاثیرگذار بر قیمت ضایعات مس، قیمت‌های جهانی مس به علاوه قیمت دلار است، چراکه خود قیمت مس داخلی تحت‌تاثیر این دو عامل قرار دارد.

کمبود ضایعات مس به‌‌دلیل ساخت‌وساز پایین

آشناگر در پاسخ به این پرسش که وضعیت بازار ضایعات مس چگونه است، عنوان کرد: ضایعات مس چندانی در بازار موجود نیست، در کل نمی‌توان ادعا کرد که ضایعات مس بسیاری در بازار وجود دارد. در کل با توجه به این موضوع که در ایران نوسازی کمتر انجام می‌گیرد، ضایعات فلزی، از جمله مس چندان یافت نمی‌شود. تخریب و ساخت‌و‌ساز  در کل کمتر شده که این امر می‌تواند بازار ضایعات مس را گرم کند. موضوع دیگر نیز به اسقاط بازمی‌گردد که در ایران با توجه به عمر بالای اسقاط، بازار ضایعات را نیز از رونق می‌‌اندازد. باید در نظر گرفت که اسقاط صنعتی رو به افول است. وقتی خودرو بیش از اندازه عمر می‌کند، رفته‌‌رفته بازار ضایعات فلزی نیز با کمبود روبه‌رو می‌شود.