کسب نوبل اقتصاد سال۲۰۲۴ از سوی اقتصاددانان «نونهادگرا» بار دیگر ایده آنها را در کانون توجهات قرار داده است. به همین مناسبت، «دنیایاقتصاد» یکی از نگاههای انتقادی به این نحله را مورد بررسی قرار داده و به تشریح نکاتی درباره نهادگرایی پرداخته است.
دنیای اقتصاد -کیوان حسینوند:
ظهور نهادهای اجتماعی را میتوان تلاشی از سوی نیروهای درون جامعه برای حل یک مشکل همگانی محسوب کرد. اتحادیههای کارگری را نیز میتوان در دسته چنین تلاشهایی قرار داد؛ نهادی ظهوریافته در جهت افزایش قدرت نیروی کار
(یا میتوان گفت کاستن از قدرت بنگاههای در حال رشد) و تامین منافع کارگران که از این طریق توازنی را میان منافع کارفرما و کارگر، با ایجاد «قدرتی متقابل» (Countervailing Power) برقرار سازد (جان کنت گالبرایت، ۱۹۶۷). اما چنین نهادی لزوما با کارکرد پیشگفته به پیش نرفته و میتوان کاستیهایی را در اهداف، روند و نتایج آن مشاهده کرد به شکلی که اتحادیهها در مواردی، کاملا بر ضد منافع کارگران و نیز کل اقتصاد عمل کردهاند.
دنیای اقتصاد -مهران خسروزاده:
درحالیکه دونالد ترامپ در دومین سال دوران ریاستجمهوری خود جنگ تجاری و تعرفهای با چین را با هدف حمایت از تولید این کشور کلید زد، یک مطالعه اقتصادی نشان میدهد که آورده قصور ترامپ از قواعد تجارت آزاد، کاهش صادرات ایالات متحده و تحمیل هزینه بیشتر به بنگاههای این کشور بوده است؛ بهطوریکه بخش تولید این کشور سالانه به ازای هر کارگر متحمل ۱۶۰۰دلار هزینه بیشتر شده است. این مطالعه تصریح میکند که سیاستهای تجاری اجراشده بر نهادههای وارداتی آثار سوء داشته و بر صادرات آمریکا با طرفهای ثالث اثر گذاشته است.
دنیای اقتصاد:
درحالیکه گرامیداشت کشتهشدگان جنگ یکی از اقدامات رایج برای یادکردن از فداکاری آنهاست، یک مطالعه جدید درباره بریتانیا نشان میدهد که این کار میتواند با تقویت روحیه فداکاری و «سرمایه مدنی» در نسلهای بعدی، مشارکت شهروندان در جنگهای بعدی را افزایش دهد.
دنیای اقتصاد-کیوان حسینوند:
تنیدگی بازار و بسترهای فرهنگی و سیاسی در کشورهای در حال توسعه از عمق زیادی برخوردار است؛ به عبارتی در این دسته از کشورها نمیتوان بدون توجه به سیاست و فرهنگ ایشان، توسعهای را تنها از دریچه بازار و آزادیهای آن رقم زد. کاوش در میان پاسخهای اندیشمندان درخصوص این مساله که بین آزادی اقتصادی و سیاسی، میان عوامل اقتصادی توسعه و میان عوامل سیاسی آن، کدام یک بر دیگری تقدم دارد، کدامیک شرط کافی را برقرار میسازند یا آنکه جمعا عواملی هستند که همه با هم لازمه یک توسعهاند نیز نشان میدهد که وضعیت این چند عامل کاملا تابع شرایط محیطی است و در هر زمینه و کشوری میتواند متفاوت باشد. با این همه، میتوان نتیجه گرفت که توسعهنیافتگی یک کشور نه فقط معلول یک عامل که مجموعهای از دلایل خواهد بود که در این بین نقش کلیدی تجارت بهعنوان پرکننده بسیاری از خلأهای اقتصادی در درون کشورها، پررنگ میشود.
دنیای اقتصاد - مهران خسروزاده:
تاثیر مالیات بر رفاه خانوار موضوعی شناختهشده است. پایههای مالیاتی و نرخ آنها میتواند به اشکال مختلف، جنبههای متفاوتی از رفتارهای اقتصادی خانوار را تحت تاثیر قرار دهد. در همین راستا، یک مطالعه جدید نشان میدهد که «قانون کاهش مالیاتها و مشاغل» که در سال۲۰۱۷ در کنگره ایالات متحده به تصویب رسید، موجب شده است پاسخدهندگان به نظرسنجیهای فدرالرزرو اعلام کنند که از نظر مالی زندگی راحتتری دارند. نتایج این مطالعه حاکی از آن است که این کاهش مالیاتها بر رفتار خانوار مانند دریافت اعتبار و احتمال نکول اثر گذاشته است.
بر این اساس،این سیاست عمده اثر خود را متوجه گروههای درآمدی کرده که زندگی مالی خود را راحت توصیف کرده بودند و اثر معناداری بر وضعیت افرادی که زندگی مالی متوسط یا سختی را پشت سر میگذاشتندنداشته است
دنیای اقتصاد:
آموزههای دینی بهواسطه تاثیر بر ترجیحات فردی، هنجارهای اجتماعی و نهادهای اقتصادی میتواند بر رشد اقتصادی تاثیر بگذارد. یک مطالعه جدید با مرور بخشهای مختلف ادبیات این حوزه، نحوه اثرگذاری دین بر عوامل مهم تاثیرگذار بر رشد اقتصادی را بررسی کرده است.
دنیای اقتصاد :
برنامه پنجساله سوم توسعه بهعنوان جدیترین برنامه پس از انقلاب، با واقعبینی بیشتری در اهداف، با فاصلهای نسبت به دیگر برنامهها، موفق اعلام شد. با این همه بررسی جزئیتر اهداف این برنامه، فراز و فرودی در رسیدن به اهداف را نشان میدهد.
دنیای اقتصاد-مهران خسروزاده:
سومین دهه از قرن بیستویکم در حالی به نیمه خود نزدیک میشود که رویدادهای مختلف در سطح جهان شباهتی به ایدهآلهای اندیشهای که عموما با نام «لیبرالیسم» شناخته میشود ندارد. درحالیکه در یکسو آزادیهای اقتصادی با دیوارهای تعرفه، جنگهای تجاری و مجموعهای از مقررات و مالیاتها به محاق میرود و از سوی دیگر آزادیهای مدنی و سیاسی زیر چکمه حاکمان تمامیتخواه و کشاکش احزاب پوپولیست چپ و راست از رونق افتاده است. در عرصه بینالملل نیز صلح جهانی در حال تضعیف است و نظامیگری و جنگ بار دیگر در حال تبدیل شدن به اتفاقی رایج است. در چنین شرایطی، برای لیبرالیسم و آرمانهایش میتوان چه آیندهای متصور بود؟ پیتر بوتکه، اقتصاددان و استاد دانشگاه جورج میسون در مقالهای با عنوان «آینده لیبرالیسم» به بررسی این موضوع پرداخته است.
دنیای اقتصاد:
فرهاد نیلی، اقتصاددان، در میزگردی که با حضور رحمن قهرمانپور و به میزبانی «اکوایران» رسانه تصویری گروه رسانهای «دنیای اقتصاد»برگزار شد، مهمترین مساله حوزه فناوریهای نوین در کشور را «تنظیمگری داده» معرفی کرد. در این نشست که با موضوع بررسی کتاب «قدرت و پیشرفت؛ نزاع هزارساله ما بر سر فناوری و بهروزی» تالیف دارون عجماوغلو برگزار شد، هر دو صاحبنظر پیام کتاب را از جنبههای متفاوت بررسی کردند و بر این نکته صحه گذاشتند که هماکنون شاهد ظهور یک تکنولوژی تاثیرگذار و کلیدی در تاریخ بشر هستیم و نگرانیها درباره آینده آن بجا و درست است. با این حال نیلی ضمن تایید اهمیت موضوعات مطرحشده در این کتاب تاکید کرد که مساله فناوریهای جدید در کشور ما هماکنون جنس دیگری دارد. بر این اساس فقدان تنظیمگری صحیح در حوزه داده موجب هراس از پیگیری از سوی مقامات ناظر میشود و در نتیجه کسی جرات استفاده راهگشا از برخی دادهها را ندارد. این نگرانیها نباید به قانونگذار این بهانه را بدهد که با استفاده از ابزار تنظیمگری، زمین بازی را بهگونهای تنظیمکند که همچنان امکان فعالیت را از بازیگران سلب کند.