دنیای اقتصاد-کیوان حسینوند:
تنیدگی بازار و بسترهای فرهنگی و سیاسی در کشورهای در حال توسعه از عمق زیادی برخوردار است؛ به عبارتی در این دسته از کشورها نمیتوان بدون توجه به سیاست و فرهنگ ایشان، توسعهای را تنها از دریچه بازار و آزادیهای آن رقم زد. کاوش در میان پاسخهای اندیشمندان درخصوص این مساله که بین آزادی اقتصادی و سیاسی، میان عوامل اقتصادی توسعه و میان عوامل سیاسی آن، کدام یک بر دیگری تقدم دارد، کدامیک شرط کافی را برقرار میسازند یا آنکه جمعا عواملی هستند که همه با هم لازمه یک توسعهاند نیز نشان میدهد که وضعیت این چند عامل کاملا تابع شرایط محیطی است و در هر زمینه و کشوری میتواند متفاوت باشد. با این همه، میتوان نتیجه گرفت که توسعهنیافتگی یک کشور نه فقط معلول یک عامل که مجموعهای از دلایل خواهد بود که در این بین نقش کلیدی تجارت بهعنوان پرکننده بسیاری از خلأهای اقتصادی در درون کشورها، پررنگ میشود.