به لطف پیشرفتهای بیسابقه در فناوری، در حال حرکت به سمت جهانی بهتر هستیم. همه ما از صنعتی شدن سود بردیم و همچنین در مقایسه با نسلهای قبل، از رفاه و آسایش بیشتری برخوردار هستیم. دیگر در جهان امروزی خبری از قحطی و گرسنگی نیست و بهخاطر همهگیری طاعون، سرخک، سیاهسرفه، آبله مرغان، آبله، تیفوس، مالاریا و... جامعه بشری درگیر نیست. در مقایسه با ۱۰۰سال گذشته در همه جوامع طول عمر متوسط یا همان شاخص امید به زندگی که در بدو تولد تنها ۴۰سال بود به خاطر رفاه، آسایش و بهداشت عمومی افزایش یافته است. برای مثال امید به زندگی در ۱۰۰سال گذشته در انگلیس از ۴۱ به ۸۲ و در ایران از ۵۵سال قبل از انقلاب به ۷۷سال در سال۱۴۰۰ افزایش داشته که همه آنها به لطف تحقیقات علمی و به تبع آن فناوری و نوآوری در جهان بوده است. صد سال پیش، پولدارترین فرد در جهان هم توان خرید و دسترسی به تلویزیون، پرواز بین قارهای از طریق هواپیما، قرصهای ضد بارداری، آنتی بیوتیکها و... را نداشت. با توجه به اینکه تحقیقات علمی انباشتی است یعنی دانشمندان و مخترعان تحقیقات خود را روی دستاوردهای دیگران سوار میکنند در گذشته بهدلیل نبود ابزارهای لازم برای ارتباطات و تبادل اطلاعات علمی به کندی صورت میگرفت؛ ولی به لطف توسعه اینترنت یافتهها و دانش امروزی به سرعت در دسترس همگان قرار میگیرد.
در آستانه انتخابات ریاستجمهوری ایران بحثهای اقتصادی بیش از هر زمان دیگری در کانون توجه قرار گرفته است. انتخاب رئیس جمهور جدید میتواند مسیر اقتصادی کشور را به شکل قابل توجهی تغییر دهد و تصمیمات وی در این زمینه تاثیرات عمیقی بر زندگی مردم و آینده اقتصادی ایران خواهد داشت. در این میان دو سیستم اقتصادی نئولیبرالیسم و اقتصاد مرکزی که در بسیاری از کشورهای جهان بهکار گرفته شدهاند، میتوانند الگوهای مناسبی برای بررسی و تحلیل سیاستهای اقتصادی کشور باشند با نگاهی به تجربیات موفق و ناموفق این دو سیستم در کشورهای مختلف میتوان به درسهای ارزشمندی دست یافت که در تدوین سیاستهای اقتصادی کشور مفید خواهند بود. در ادامه به بررسی و مقایسه این دو سیستم اقتصادی و تاثیرات آنها در کشورهای مختلف میپردازیم تا بتوانیم از این تجربیات برای آینده اقتصادی ایران بهرهبرداری کنیم.
دنیای اقتصاد-زهرا اکبری:
دموکراسیها از نظر میزان نفوذ نخبگان قدرتمند و گروههای ذینفع در سیاست بسیار متفاوت هستند. با اینکه ادبیات گستردهای وجود دارد که استدلال میکند نفوذ نخبگان و فرادستان، ریشه در تاریخ یک کشور دارد، اما درک ما از عوامل تعیینکننده این تداوم قدرت و نفوذ، محدود است. این گزارش نشان میدهد که فرصت دادن به کارگزاران رژیم گذشته برای باقی ماندن در قدرت در دوران گذار دموکراتیک، عاملی تعیینکننده در میزان نفوذ و اثربخشی نخبگان بر عملکرد اقتصادی است. این گزارش از آمار و روش شبهتصادفی در اندونزی سال۱۹۹۸ برای تخمین اثر علّی میزان نفوذ فرادستان بهره میگیرد. شهردارانی که در رژیم سوهارتو مشغول به کار بودند، قبل از اینکه با افراد جدید جایگزین شوند، اجازه داشتند دوره کاری خود را به پایان برسانند. همانطور که در قسمت اول این یادداشت بیان کردیم، این شهرداران باقیمانده از دوران سوهارتو نتایج مخرب اقتصادی از خود برجای گذاشتند.
دنیای اقتصاد:
در جلسه اول مناظرات ریاست جمهوری، مباحثهای بر سر نقش سرمایه خارجی در میزان رشد اقتصادی صورت گرفت. در این جلسه، برخی نامزدها نقش کمی برای سرمایه خارجی قائل بودند. اما بر اساس علم اقتصاد، سرمایه خارجی از طریق تکنولوژی، فرهنگ سازمانی و ارتباطات نقشی فراتر از منابع مالی دارد.
دنیای اقتصاد-زهرا اکبری:
دموکراسیها از نظر میزان نفوذ نخبگان قدرتمند و گروههای ذینفع بر سیاست بسیار متفاوت هستند. با اینکه ادبیات گستردهای وجود دارد که استدلال میکند نفوذ نخبگان و فرادستان ریشه در تاریخ یک کشور دارد، درک ما از عوامل تعیینکننده این تداوم قدرت و نفوذ محدود است. این گزارش نشان میدهد که فرصت دادن به کارگزاران رژیم گذشته برای باقی ماندن در قدرت در دوران گذار دموکراتیک در این کشور، عاملی تعیینکننده در میزان نفوذ و اثربخشی نخبگان بر عملکرد اقتصادی است. این گزارش از آمار و روش شبهتصادفی در اندونزی برای تخمین اثر علّی میزان نفوذ فرادستان بهره میگیرد، شهردارانی که در رژیم سوهارتو مشغول به کار بودند قبل از اینکه با افراد جدید جایگزین شوند، اجازه داشتند دوره کاری خود را به پایان برسانند.
تقریبا مالکیت را میتوان با هر چیز جمع بست. ما صاحب بدن خود هستیم درست همانطور که صاحب تلفنمان هستیم حتی با آنکه این دو نوع از مالکیت مستلزم انواع متفاوت حق، مسوولیت یا حقوق است. این به آن خاطر است که حقوق یا مسوولیتهای مالکیتی را میتوان هم بر مردم و هم بر نهادهای غیرشخصی مانند حکومت، صندوق، شراکت، بنگاه، تعاونی، صنف، کلیسا، قصبه، تیم، دانشگاه، موسسه یا هیات امنا بهکار برد. احتمالا در طول زمان، هرکدام از این انواع مالکیتهای متفاوت قادر به تغییرات تند بوده و توانسته در یک فضای حقوقی الکترونیک ناپدید شده باشد. احتمالا تقسیم کار هم تغییراتی داشته اما آنقدر واضح نبوده که نشان دهد حذف برخی از آنها چه چیزهایی را در پی خواهد داشت.
دنیای اقتصاد-مهران خسروزاده:
سپتامبر سال گذشته میلادی بود که گوین نیوسام، فرماندار کالیفرنیا با امضای قانونی تحت عنوان «فرمان مسوولیت فستفودهای زنجیرهای» اعلام کرد که از ابتدای ماه آوریل سال۲۰۲۴ حداقل دستمزد افراد شاغل در فستفودهای زنجیرهای به ۲۰دلار در ساعت میرسد. حال با گذشت بیش از دو ماه از اجرای این قانون، واکنش کسبوکارها بار دیگر یکی از موضوعات کلاسیک اقتصادی را مورد توجه قرار داده است. بر این اساس، خبر تعدیل ۱۲۸۰نفر از پیکهای پیتزا هات، فستفود شناختهشده آمریکایی، در کنار سایر گزارشها از تعدیل نیرو انتقادات زیادی را متوجه قانونگذاران کالیفرنیایی کرده است.
استارتآپها در خدمت جنبش 99درصد
انتشارات دنیایاقتصاد
همانطور که ازعنوان آن میتوان فهمید، کتاب به بررسی مدلهای کسبوکاری میپردازد که میتوانند برای «۹۹درصد» مفید باشد. منظور از «پساسرمایهداری» در این کتاب دوران دسترسی به شبکه ارتباطی همگانی، ارزان و در دسترس است. اما منظور از ۹۹درصد جامعه چه کسانی هستند؟ آنها عموم جامعه یا کسانی هستند که جزء یکدرصد ثروتمندان به حساب نمیآیند. آنها بانکدار و سرمایهدار نیستند و ممکن است هر لحظه شغل خود را در مصاف با فناوریهای جدید بهویژه اتوماسیون از دست دهند. اما در جهان امروز با پدیدهای مواجه شدهاند که کتاب از آن با عنوان «انقلاب صنعتی چهارم» یاد میکند. انقلابی که در آن «شرکتها به واسطه کلان دادهها، اینترنت اشیا، هوش مصنوعی و صنعت روباتیک بهصورت روزافزونی در حال سرمایهگذاری در بخش فناوریهای اتوماسیون هستند. این روند به شرکتها امکان میدهد تا بدون استخدام نیروی انسانی جدید همچنان به رشد و کارآمدی و سود مالی خود ادامه دهند.»
دنیای اقتصاد:
تجربه کشورهای دیگر درخصوص مهار تورم به ما چه میآموزد؟ آیا استفاده از نوعی سیاست پولی مبتنی بر هدفگذاری نرخ ارز کاری قابل اتکا برای مهار تورم است یا یک قمار بزرگ است؟ ما برای پاسخ به این پرسش به سراغ مقاله معروف فردریک میشکین رفتهایم.
دنیای اقتصاد-کیوان حسینوند:
فقر را میتوان اینگونه توضیح داد که فقر، فقدان نیازهای اولیه انسانی برای دستهای از افراد است که در مقابل این گروه محروم، گروه دیگری هستند که به فرصتها و نتایج بالاتر، دسترسی آزادانهتر دارند. بر این اساس به ارتباط میان فقر و نابرابری نیز میتوان رسید. فقدان گروه اول، به معنای توزیع ناعادلانه یا نابرابر منابع بین مردم یا گروهها تعریف میشود(یانگ، ۲۰۱۷).
دنیای اقتصاد:
لارنس اچ.وایت از معدود اقتصاددانان پرکار امروزی است که همچنان از استاندارد طلا حمایت میکند. او در تازهترین کتاب خود با عنوان «پول بهتر؛ طلا، فیات یا بیتکوین؟» روایتی جذاب و قابل فهم و در عین حال مملو از پاورقیها و ارجاعات تدارک دیده است که میتواند نقش سکوی پرشی عالی را برای کاوش عمیقتر ادبیات اقتصاد پولی بازی کند؛ درحالیکه ظهور رمزارزها تنور بحثها درباره آینده پول را گرم کرده است و بسیاری بهطور جدی به الزامات جایگزین شدن پولهای فیات با رمزارزها میپردازند، وایت طلا را نیز به این بحث وارد کرده و مزایا و معایب آن نسبت بیتکوین را نیز مورد بررسی قرار داده است. به گفته او، عرضه از پیشمعین و در نهایت ثابت بیتکوین بزرگترین مانع آن در برابر تبدیل شدن به یک پول است و موقعیت آن را در مقابل طلا تضعیف میکند.
دنیای اقتصاد-البرز نظامی:
فصل انتخابات ریاستجمهوری بار دیگر آغاز شده است. مانند همیشه با آغاز این فصل، تنور مباحثههای سیاسی نیز داغ میشود. برخی در این انتخابات ثبتنام میکنند و از برنامههای خود سخن میگویند و برخی دیگر نیز به نقد و بررسی این برنامهها میپردازند. حال متناسب با برنامههای مطرحشده و نقدهای واردشده میتوان یک برداشت سرانگشتی از فضای ذهنی جامعه بهدست آورد. پیرو همین مساله، دیروز گزارشی در صفحه سیاستگذاری روزنامه «دنیایاقتصاد» منتشر شد که برای نگارنده این یادداشت بسیار جالب توجه بود.