آثارمارکوف؛ نقطه تحول در معماری ایران
کارخانه سیمان
نیکلای مارکوف در سال۱۸۸۲ در تفلیس زاده شد.
او در سال۱۹۱۰ از آکادمی هنرهای زیبای سن پترزبورگ فارغ‌التحصیل شد و سپس تا سال۱۹۱۴ در بخش فارسی دانشکده شرق‌شناسی این دانشگاه تحصیل کرد. مارکوف در جنگ جهانی اول به‌عنوان داوطلب در ارتش روسیه در قفقاز خدمت کرد. در سال۱۹۱۷ میلادی آجودان فرماندهی بریگاد قزاق شد که یک واحد ویژه نظامی در ایران بود که ناصرالدین شاه آن را تشکیل داده بود. در ارتش ایران به درجه ژنرالی رسید و پس از انقلاب اکتبر روسیه در ایران ماندگار شد. در سال۱۹۲۱ میلادی از بریگاد قزاق خارج شد و به حرفه معماری بازگشت. نیکلای مارکوف در شهرداری تهران استخدام شد.
این معمار روسی‌تبار با ساخت بیش از ۲۰اثر معماری در ایران و به‌ویژه در تهران، از پیشگامان معماری مدرن در ایران محسوب می‌شود. مارکوف معماری اسلامی و شیوه‌های سنتی احداث بناهای ایرانی و مصالح محلی از قبیل آجر، سنگ، کاشی و گچ را می‌ستود. درواقع، آجرهای خشتی که وی به کار می‌برد، به نام آجر مارکوفی مشهور شد. شهر تهران در دهه اول و دوم قرن گذشته پر از ساختمان‌هایی به سبک او شد؛ سبکی که تلفیق چهار نوع فرهنگ را به نمایش می‌گذاشت:
مدرن، التقاطی، غربی و ایرانی. آرت دکو و جریان‌های موازی در اروپا و آمریکا استفاده از نتایج پژوهش‌های باستان‌شناسی، به‌ویژه نتایج مربوط به دوران اسلامی و صفوی در طراحی بر روش معماری مارکوف تاثیر گذاشتند. استفاده از فناوری محلی متاثر از کشفیات باستان‌شناسی در طراحی بناها از دیگر ویژگی‌های کار مارکوف بود. مقبره او در گورستان دولاب تهران قرار دارد.
دبیرستان البرز: ساختمان دبیرستان البرز از نخستین کارهای مارکوف در ایران محسوب می‌شود.
ساختمان اداره پست ایران (تهران): این بنا در سال۱۳۰۷ هجری خورشیدی با صرف هزینه پانصدهزار تومان و با مساحت ۱۵هزار متر مربع در خیابان سپه (امام خمینی فعلی) تاسیس شد. بخشی از این ساختمان که در کنار سردر باغ ملی است و قبلا اداره گمرکات پست بوده، اکنون به موزه تبدیل شده است.
از ویژگی‌های سبک معماری دوره پهلوی اول که در ساختمان موزه پست هم به کار رفته، ترکیب معماری دوران‌های مختلف تاریخی در ایران و غرب است.
مدرسه ژاندارک
دانش‌سرای عالیِ واقع در میدان بهارستان: این مکان محل دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران بود که در حال حاضر، باغ موزه نگارستان دانشگاه تهران است.
عمارت شهرداری: واقع در میدان توپخانه که در دوران محمدرضا شاه تخریب شد.
کارخانه قند ورامین: نخستین کارخانه قند ایران و خاورمیانه است که در سال۱۳۱۳خورشیدی توسط نیکلای مارکوف ساخته شده است. این کارخانه در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
مدرسه جدید دارالفنون
زندان قصر
ساختمان شهرداری
خانه پروفسور عدل
دبیرستان انوشیروان دادگر
مسجد فخرالدوله امین‌الدوله
کارخانه سیمان تهران
سفارت ایتالیا
دبیرستان امام همدان
کلیسای مریم مقدس
ساختمانِ سینگر: این بنا در خیابان سعدی- پایین‌تر از چهارراه مخبرالدوله تهران واقع است. در ساخت این بنا مارکوف معماری اروپایی معمول را دنبال کرد و آن را به‌صورت نئوکلاسیک ساخت که منعکس‌کننده معماری کلاسیک قرن۱۶ بود.
عمارت مشیرالدوله: این خانه، در انتهای بن‌بست پیرنیا در خیابان لاله‌زار نو و کمی پایین‌تر از چهارراه کنت واقع است و در آغاز مشروطه دوم به سفارش مشیرالدوله ساخته شد که در سن پترزبورگ با مارکوف صمیمیت پیدا کرده بود.
این ساختمان که خاطره انشای فرمان مشروطیت، تدوین قوانین جدید دادگستری و نگارش کتاب تاریخ ایران باستان و دیگر آثار مشیرالدوله پیرنیا و زندگی روزمره و مرگ و حتی مجلس ختمش در دوره پهلوی دوم را در خود دارد، پس از انقلاب اسلامی به‌عنوان بنای تاریخی به ثبت سازمان میراث فرهنگی رسید و با انجام تعمیرهایی، اینک موزه موسسه‌ای به نام مطالعات علوم پزشکی است. مارکوف سال‌ها برای شهرداری تهران کار می‌کرد و ساختمان‌های بسیاری در تهران و شهرهای پیرامونی آن ساخته است.
