فعالیت تجاری حاجی عبدالحسین طهرانی تلگرافی از تهران به آقابزرگ طهرانی درباره اجاره معادن فیروزه

طبق گزارش انگلیسی‌ها، او صادرکننده تریاک به هند بود و بیشتر آنها را به کمپانی الباهو داود ساسون می‌فروخت. این تریاک‌ها شامل بی‌روغن و روغنی در قالب باندرول و صندوق بسته‌بندی می‌شد. ارزش کلی صادرات او در اواخر دوره قاجار ۲۰۰هزار تومان برآورد می‌شد. او از مشهد و یزد تریاک می‌خرید و از طریق بندرعباس و بوشهر برای تجارت‌خانه ساسون می‌فرستاد؛ تجارتی که از ۱۲۶۰ تا اوایل دوره پهلوی ادامه پیدا کرد و به خاطر ریسک فراوان بارها مشکلاتی برای خانواده طهرانی به‌وجود آورد. یک خطر بزرگ، فرازونشیب قیمت‌ها به خاطر آفت‌های طبیعی نظیر تگرگ و خشکسالی بود. طبق گزارش ابوالقاسم ملک التجار در ۲۱اردیبهشت۱۲۶۳ پسر حاجی آقا بزرگ یک فقره تریاک در یزد به قیمت ۱۹تومان فروخت؛ اما بعد از چند روز خودش آن را به قیمت ۲۱تومان خرید.  یکی از شیوه‌های فعالیت طهرانی در مشهد قرض دادن پول به افراد در قبال ذمه املاک بود.

به‌عنوان نمونه در آذرماه۱۲۶۶ مبلغ ۴۰تومان به میرزا احمد نجار و کربلایی محمدجعفر جدیدالاسلام تاجر داد تا ۷ماه بعد کارسازی کنند. بار دیگر در ۱۰آبان۱۲۸۸ مبلغ ۳۲تومان به علیخان وظیفه‌خوار دولت انگلیس داد تا بعد از ۶ماه از قرار ماهی ۶تومان و نیم به مدت ۵ماه بابت مواجب خادمی پرداخت کند و مستوفی خزانه‌داری دولت انگلیس آن را از حقوق علیخان کسر کند. حاجی عبدالحسین طهرانی، تاجر صحیح‌العملی بود که تجارت‌خانه‌اش مدت مدیدی فعالیت کرد و پیوسته بر نیکنامی و درستکار‌ی‌اش افزود. او صادراتش را به نحو مخصوصی ارسال می‌کرد؛ به‌طوری‌که نسبت به دیگر محصولات به خاطر حسن عملش همیشه مبلغی گران‌تر به فروش می‌رسید. این تجارت‌خانه در خراسان و بعضی نقاط دیگر مشغول تجارت بود و تقریبا مدت ۶دهه تا زمان فوت بنیان‌گذار آن هیچ‌گونه فتوری در آن راه نیافت و با بعضی از کمپانی‌های خارجی طرف معامله بود.

 

از مقاله ای به قلم علی نجف‌زاده گروه تاریخ، دانشگاه فردوسی مشهد