خواص منحصر بهفرد فلز آلومینیوم و استراتژیک بودن این فلز در دنیا، استفاده از آن را در بسیاری از صنایع و به خصوص صنایع با فناوری بالا روز به روز گستردهتر کرده است. از سوی دیگر ارزیابیها نشان میدهد، نیاز بازار جهانی به مصرف این فلز و ماده اولیه آن افزایش چشمگیری یافته است. با توجه به هدفگذاری تولید ارقام بالایی از این فلز در برنامههای توسعهای کشور و احداث چند کارخانه تولید شمش آلومینیوم، اهمیت تولید این فلز استراتژیک و البته ماده اولیه و اصلی آن یعنی آلومینا را بیشتر نمایان میکند. ارزیابیها نشان میدهد در مسیر توسعه تولید آلومینا در کشور برخی دستاندازها وجود دارد که دست یافتن به چشمانداز تولید آلومینیوم را سخت کرده است. «دنیای اقتصاد» در گفتوگو با خداداد غریبپور، رئیس هیات عامل سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) به بررسی آخرین وضعیت تولید آلومینا پرداخته است. همچنین در این گپ و گفت برنامههای آینده سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی زیر ذرهبین قرار گرفته و در نهایت در مورد معدن غیرفعال شده تاش در استان سمنان که به عنوان یکی از ذخایر مهم آلومینا شناخته میشود پرسش شده است.
بررسی تاریخی معدنکاری نشان میدهد که این شغل بسیار پرمخاطره بوده و آثار سوئی بر سلامت انسان و محیط زیست دارد. حساسیت نهادهای مدنی و الزام دولتها به نظارت و قانونگذاری نیز حاکی از سطح بالای آسیب فعالیتهای معدنی بر سلامت معدنکاران است. از دیدگاه جهانی، مواردی چون «خطرات مکانیکی، شیمیایی و بیولوژیک»، «فشار فیزیکی بر کارکنان»، «خطرات ناشی از منابع انرژی»، «مخاطرات روانی»، «مخاطرات ناشی از سقوط از ارتفاع» تهدیدهای عمده در فعالیتهای معدنی هستند.
بزرگترین مشکل تولیدکنندگان شمش آلومینیوم در حال حاضر در کشور این است که ۸۰ درصد مواد اولیه مورد نیاز از سایر کشورهای دنیا تامین میشود و این مهم که فلز آلومینیوم و خود کارخانه در فهرست تحریم آمریکا و همپیمانانش قرار گرفته ،کار را دشوار کرده است. موضوع نقدینگی و سرمایه در گردش به علت نبود ثبات سیاستهای پولی و ارزی از چالشهای اساسی و مهم شرکتهای تولیدی بالاخص صنایع آلومینیوم در تامین مواد اولیه وارداتی است؛ همچنین کاهش تعرفه واردات شمش آلومینیوم از دیگر معضلات این صنعت است که باید تعرفهها در حد قابل قبول و منطقی افزایش یابد.
گزارش جدید تحلیلگران موسسه تحقیقاتیCM Group ، خوشبینی بیشتری را برای صنعت آلومینیوم پس از کووید-۱۹ متصور است، به طوری که بر اساس بررسی این موسسه، تقاضای جهانی آلومینیوم تا سال ۲۰۵۰ به ۲۹۸ میلیون تن در سال خواهد رسید. در این گزارش با ارزیابی تاثیر اولیه همه گیری کووید-۱۹بر تقاضای جهانی آلومینیوم، اشاره شده که گرچه کاهش تقاضای آلومینیوم در سال ۲۰۲۰ اجتناب ناپذیر است، ولی خوشبینی قابل توجهی نسبت به تقاضا تا اواسط این قرن وجود دارد و محرکهای رشد آلومینیوم در بلندمدت تداوم پیدا میکند و فرصتها بیشتر میشود.
تنها تولیدکننده آلومینا در ایران، این روزها با ظرفیت تولید حدود ۲۵۰ هزار تن در عرشه کشتی اقتصاد ایران فعالیت میکند. شرکت آلومینای ایران که پایههای آن طی سالهای ۱۳۶۸-۱۳۶۱ با کمک سازمان توسعه صنعتی ملل متحد گذاشته شد با شروع سال ۱۳۹۹ اهداف جدیدی را برای توسعه در سر میپروراند. «دنیای اقتصاد» در گفتوگو با تورج زارع، مدیرعامل شرکت آلومینای ایران اقدامات، هدفگذاریها و چالشهای فعلی رشد این شرکت را زیر ذرهبین قرار داده است.
کارنامه بخش معدن در سال ۹۸ منتشر شد. ارزیابی عملکرد بخش معدن بیانگر آن است که هرچند معدنیها سال گذشته توانستهاند در بخش صادرات رشد قابل توجهی داشته باشند و از بخش نفت عبور کنند، اما در سایر بخشها نتوانستهاند عملکرد مثبتی از خود بهجای گذارد و با این شرایط میتوان گفت بخش معدن برای اینکه بتواند نقش خود را در اقتصاد پررنگتر کنند، باید بتواند تمام زیرساختهای مورد نیاز این بخش را فراهم کند. براساس دادههای اعلام شده سال گذشته معدنیها در سه بخش «گواهی کشف به تفکیک استان»، «استخراج اسمی و اشتغال پروانههای بهرهبرداری» و «پروانه اکتشاف» عملکرد منفی را ثبت کردهاند؛ که این امر بیانگر آن است که این بخش سال ۹۸ را با افت در تمام بخشها به غیر از بخش صادرات به پایان رسانده است.
آلومینا نخستین بار در نزدیکی لسبوکس (منطقهای در کشور فرانسه) توسط «بردیر» کشف و نام آن بوکسیت گذاشته شد. ساخت تجاری آلومینا اولین بار در سال ۱۸۶۰ در جنوب فرانسه طی فرآیند سنت-کلر دویل که شامل مورد حمله قرار گرفتن بوکسیت توسط سدیم کربنات و رسوب دادن آلومینیوم هیدروکسید است صورت گرفت. پس از آن در طول سالهای متمادی پیشرفتهای مهم دیگری در تاریخ توسعه آلومینا اتفاق افتاد.
آلومینیوم دومین فلز پر مصرف جهان است که در صنایع مختلف از جمله هواپیماسازی، حمل و نقل، ساختمان، خودروسازی، صنایع غذایی و صنایع شیمیایی از آن استفاده میشود. با توجه به مصرف بالای آلومینیوم در جهان، مواد اولیه تولید آن یعنی «آلومینا» و «بوکسیت» هم از زمره پر مصرفترین مواد معدنی جهان محسوب میشوند.
صنعت معدنکاری با گذشت زمان و افزایش رفاه جامعه، با افزایش تقاضا برای مواد معدنی روبهرو است. میتوان انتظار داشت که این تقاضا در سالهای آینده شدت بیشتری نیز داشته باشد. بهطوری که در برخی فلزات همچون مس و آلومینیم که از فلزات استراتژیک در صنعتاند، نیاز به شناسایی ذخایر جدید یک ضرورت است. در این راستا توجه به اکتشاف ذخایر عمیقتر و نیز یافتن روشهای جدید برای افزایش بازیابی و فرآوری این فلزات بسیار ارزشمند خواهد بود. در حقیقت توسعه روشهای ژئوفیزیکی و زمینشناسی برای اکتشاف ذخایر عمیق، به جهت ایفای نقش بخش معدن در توسعه پایدار از اولویتهای این صنعت است. از سوی دیگر در بخش استخراج معدن، توسعه روشهای استخراج زیرزمینی و تجهیزات مرتبط با آن، برای بهره برداری از ذخایر عمیق یک چالش اساسی برای مهندسین معدن است.
قیمت آلومینیوم اولیه از ۱۸۰۰ دلار در اواخر سال ۲۰۱۹، هماکنون به ۱۶۰۰ دلار رسیده است. صنعت آلومینیوم در ماههای ابتدایی سال ۲۰۲۰ و بعد از شیوع اپیدمی کرونا با مازاد فراوان عرضه مواجه شد و این مساله هزاران فرصت شغلی این صنعت را در معرض آسیب قرار داد. آلومینیوم از صنعت خودرو گرفته تا ساخت قوطی نوشابه کاربرد دارد.
شرکت آلومینای ایران تنها دارنده زنجیره کامل تولید بوکسیت، آلومینا و آلومینیوم در خاورمیانه است. این شرکت در استان خراسان شمالی، شهرستان جاجرم واقع شده است. شرکت آلومینای ایران با در اختیار داشتن بزرگترین معادن بوکسیت کشور بهعنوان تنها تولیدکننده چهار محصول آلومینای متال گرید، آلفا آلومینا، هیدروکسید آلومینیوم و شمش آلومینیوم نقش بیبدیل در صنعت کشور داشته است. این شرکت با ظرفیت اسمی تولید ۲۸۰ هزار تن پودر آلومینا در سال و ۴۰ هزار تن شمش آلومینیوم در سال است.
ایمیدرو آموزشهای هدفمند برای توسعه معادن کشور به ویژه معادن کوچک را به اجرا گذاشت. بررسیها نشان میدهد موضوع آموزش و در نتیجه افزایش بهرهوری، یک نیاز ضروری در معادن کوچک مقیاس است که میتواند کمک موثری در تداوم تولید و کاهش قیمت تمام شده این معادن داشته باشد. در همین راستا مدیر آموزش، پژوهش و فناوری ایمیدرو اعلام کرد که ایمیدرو با هماهنگی سازمانهای صنعت، معدن و تجارت استانها و سازمان نظام مهندسی معدن، دورههای آموزشی مورد نظر را احصا و از ۱۱ آذر ۹۸ در استانهای مختلف به اجرا گذاشته است. غلامرضا ملاطاهری با اشاره به آموزشهای صورت گرفته از سوی ایمیدرو برای معادن گفت: از ۵۰۴ ساعت آموزش پیشبینی شده برای تربیت تکنسین معدن، ۳۶۰ ساعت برگزار شد، اما به دلیل کرونا متوقف شد که از ابتدای ماه تیر، با رعایت پروتکلهای بهداشتی، کلاسهای باقیمانده برگزار شود. ملاطاهری با اشاره به ضرورت فرآوری مواد معدنی پس از استخراج در معادن کوچک مقیاس، تصریح کرد: با فرآوری مواد معدنی در این معادن و در نتیجه، ایجاد ارزش افزوده در مواد خام، درآمد حاصل از فروش این معادن افزایش یافته و فعالیت اقتصادی آنها رونق میگیرد. به گفته او یکی از راهکارهای موثر برای این موضوع، استفاده از واحدهای فرآوری کوچک مقیاس یا واحدهای سیار فرآوری است. در این زمینه نیز مرکز تحقیقات فرآوری مواد معدنی ایران و صندوق بیمه سرمایهگذاری فعالیتهای معدنی، زیرساختهای فنی و مالی لازم برای به کارگیری این واحدها را در معادن فراهم کردهاند.
تحقیقات بازار نشان میدهد، مصرف صنعتی انواع هیدرات و آلومینای ویژه در جهان به طور چشمگیری افزایش یافته و این نوع محصولات جایگاه در حال رشد و قابلتوجهی را در صنایع مختلف به دست آورده اند، بهطوری که بعضی از شرکتهای صنعتی بهطور ویژه و تخصصی وارد بازار این نوع محصولات شدهاند و با توجه به نیاز صنایعی از قبیل نسوز، سرامیک، پلاستیک، رنگ، لاستیک و ...، انواع این نوع محصولات را در گستره وسیعی از خواص شیمیایی و فیزیکی تولید میکنند و از سود قابل ملاحظهای نیز برخوردار شدهاند.