ویژه نامه سراسری ایران کانمین

• نقد خام‌فروشی به روایت رهبر انقلاب

  

  حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی درباره مسائل اقتصاد کشور، به موضوع «خام‌فروشی و صادرات فله‌ای مواد خام» اشاره کردند و گفتند: خام‌فروشی در سنگ‌های معدنی قیمتی و فرآوری آنها در خارج و بازگرداندن به کشور با چندین برابر قیمت، فروش خاک جزیره هرمز، فرآوری نشدن زعفران جنوب خراسان و خرمای مناطق گرمسیری از جمله مواردی است که نشان می‌دهد باید در این زمینه کار جدی صورت گیرد.

• پیشران اقتصاد

  

  بخش معدن (به غیر از نفت و گاز) در هر دو فصل بهار و تابستان، در مجموع در نیمه اول سال ۹۹ و در حالی که رشد اقتصادی کشور و بسیاری از زیربخش‌های اقتصاد منفی بوده، رشد مثبت را تجربه کرد. اگر چه رشد ۹/ ۰‌درصدی در فصل بهار و رشد ۲/ ۲‌درصدی در فصل تابستان، نرخ رشد قابل توجهی نیست اما رشد اغلب بخش‌های اقتصاد منفی یا بسیار نازل بوده است، این ارقام معنا پیدا می‌کند.

• کج‌راهه‌های تحریم

  

  امروزه در فضای حاکم بر اقتصاد و تولید کشور، عمده نگاه‌ها به شرایط پساترامپ و اثرات اجرایی شدن دوباره برجام دوخته شده است. بدیهی است شناخت صحیح این فضا در سطوح مدیران و برنامه‌ریزان و سیاستگذاران کلان اقتصادی کشور، کمک مناسبی در بهره‌برداری هرچه بهتر از فرصت‌ها خواهد بود و از شکل‌گیری انتظارات و توقعات غیرمنطقی در سطح جامعه جلوگیری خواهد کرد. در این نوشتار سعی کرده‌ام علاوه بر بررسی جایگاه بخش معدن در اقتصاد کشور، به مزیت‌ها و فرصت‌های این حوزه استراتژیک پرداخته و در ادامه به تاثیر تحریم‌ها و نهایتاً تاثیر بازگشت دوباره به سند برجام در حوزه معدن و صنایع معدنی بپردازم.

• نگاهی نو به اقتصاد معدن

  

  بررسی آمار عملکرد بخش معدن،‌ دو تصویر متفاوت را ارائه می‌دهد. از یک طرف، طی دو سال گذشته، به‌رغم تحریم‌های شدید بین‌المللی و رکود عمیق در بخش‌های مختلف اقتصاد، عملکرد بخش معادن و صنایع معدنی، نسبتاً مناسب بوده است. رشد ارزش افزوده بخش معدن (غیرنفتی)، در سال ۱۳۹۸ به‌رغم رکود عمیق سال گذشته، برابر با مثبت ۹/ ۱ درصد بوده و در شش ‌ماه سال جاری نسبت به زمان مشابه سال قبل رشدی برابر با مثبت ۵/ ۳ درصد داشته است.

• جهش تولید در گرو رفع چالش‌ها

  توجه به داخلی‌سازی مواد، قطعات و ماشین‌آلات یکی از الزامات تحقق جهش تولید در بخش معادن و صنایع معدنی است که نیازمند انجام اقدام‌های سیاستی و اجرایی کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت است. ایجاد جهش تولید در کشور هم بدون رفع چالش‌های مربوط به محیط کسب‌وکار و همچنین کاهش انگیزه در فعالیت‌های سوداگرانه رقیب تولید از طریق اتخاذ سیاست‌های مالیاتی مناسب و تعیین و معرفی اولویت‌های توسعه صنعتی شامل کسب‌وکارهای پیشران به منظور حمایت زمان‌دار، شفاف و دارای سازوکار اصابت دقیق، ممکن نیست.

• حمایت از توسعه زنجیره ارزش

  سیاستگذاری برای توسعه زنجیره ارزش محصولات معدنی و فلزی براساس راهبردهای کلان، ظرفیت‌ها و نیازهای هر کشور انجام می‌شود. کشورهایی که به دنبال توسعه محصولات با ارزش افزوده بالا و فناوری‌های پیشرفته هستند، با وضع عوارض و مالیات، جذابیت صادرات مواد خام و نیمه‌خام را کاهش داده و سیاست‌های حمایتی خود را به توسعه حلقه‌های تولید محصولات با ارزش افزوده بالا، رقابت‌پذیر و فناورانه متمرکز می‌کنند. بنابراین «خام‌فروشی» را نمی‌توان ذاتاً پدیده‌ای مثبت یا منفی تلقی کرد.

• در بند زلف خویشتن

  

  رابطه معدن و سرمایه‌گذاری رابطه‌ای بنیادین است. دو مقوله چنان به‌هم‌پیوسته‌اند که برای رشد در این بخش، نمی‌توان جز تزریق پیوسته سرمایه حالت دیگری را تصور کرد. البته سرمایه‌گذاری در بخش معدن در ایران موضوعی چندبعدی است که نیازمند شکافتن سطوح مختلف این بخش است. اقتصاد معدن در ایران طی سالیان اخیر همواره با رشد صادرات نقش خود را در اقتصاد کشور پررنگ کرده و صنایع معدنی نیز بازویی ثروت‌ساز بوده است.

• احترام معدن به طبیعت

  

  بهره‌برداری از معادن و ساخت‌وساز در ارتفاعات بالای ۱۸۰۰ و ۲۲۰۰ متر محدودیت دارد؛ پس اگر در حال حاضر در چنین محدوده‌ای بهره‌برداری صورت می‌گیرد، باید بدون هر‌گونه ملاحظه و استثنایی در روند مدیریت و بهره‌برداری تجدیدنظر شود. دقت داشته باشیم که وقتی معدنی در شورای معادن ثبت می‌شود، به قوانین مصوب و ارزیابی زیست‌محیطی توجه می‌شود و در صورت مغایرت فعالیت معدن به طور کل متوقف می‌شود و آن پهنه در اختیار منابع طبیعی قرار می‌گیرد. بر این اساس هیچ فعالیت اقتصادی به عنوان معدن نمی‌تواند در آنجا انجام شود. همان‌طور که در چنین فضاهایی نباید ساخت‌وسازی صورت بگیرد، بهره‌برداری از این معادن نیز ممنوع است. پیشتر در اطراف دماوند چنین موردی وجود داشت و در بازدیدی که از سوی شورای معادن از این منطقه انجام دادیم، پیشنهاد کردیم این معدن که بهره‌برداری از آن مربوط به سال‌های ۵۰ و ۵۱ بود متوقف شود و معدن دیگری در اختیار بهره‌بردار قرار گیرد.

• کاوش امید

  

  با تغییر دولت ایالات متحده آمریکا و روی کار آمدن جو بایدن و حزب دموکرات در این کشور، امید به برداشته شدن تحریم در ایران به وجود آمده و کارشناسان در حال برنامه‌ریزی برای عصر پساتحریم هستند. فارغ از آنکه کاهش تحریم با روی کار آمدن فرد جدیدی در مسند ریاست جمهوری ایالات متحده آمریکا در کوتاه‌مدت چه میزان محتمل است، باید گفت که چالش اصلی بخش معدن کشور هیچ‌گاه تحریم نبوده که در حال حاضر با تغییر در سیاست خارجی آمریکا نسبت به ایران، فعالان معدنی امید به بهبود قابل توجهی در شرایط فعلی خود داشته باشند.

• از هوش بدوی تا هوش مصنوعی

  

  از هزاران سال قبل تا به امروز، بخش معدن نقش بسیار مهمی در بقای انسان بازی کرده است. در دوران ماقبل تاریخ (prehistoric) که منظور از آن زمانی است که شواهد ثبت‌شده‌ای از آن زمان موجود نیست و تاریخ، انسان‌ها با هدف تولید غذا و ساخت سرپناه، از منابع معدنی برای ساخت ابزارآلات مورد نیازشان استفاده می‌کردند. همچنین در دوران ماقبل تاریخ، بشر از منابع معدنی برای ساخت سلاح استفاده می‌کرد که در نتیجه بتواند شکار کند، از خود دفاع کند و بجنگد. در عصر باستان (از سه هزار سال قبل از میلاد مسیح تا ۵۰۰ سال قبل از میلاد مسیح) بشر از منابع معدنی برای ساخت جواهرات، لوازم آرایشی و همچنین رنگرزی هم بهره می‌برد.

• حفاری در زمان و مکان

  

  یک دهه پیش از انقلاب آمریکا، جیمز وات موتور بخار را اختراع کرد. او به سرعت فهمید که طراحی او می‌تواند با استفاده از یک کندانسور که توان حرارتی را به طور قابل‌ملاحظه‌ای افزایش می‌دهد، بهبود پیدا کند. به زودی موتورهای وات، در صنایع گسترده از جمله معدن، نساجی و صنایع دیگر مورد استفاده قرار گرفت. کارخانه‌ها رشد کردند، کارگرها به شهرها مهاجرت کردند؛ در نتیجه جوامع کشاورزی تبدیل به مکان‌های صنعتی شدند. بدین ترتیب انقلاب صنعتی اول شروع شد. پس از مدتی رشد صنعت به علت کمبود فولاد ارزان‌قیمت متوقف شد، اگرچه سر هانری بسمر با ثبت اختراعش در سال ۱۸۵۶ از آن برای تولید فولاد با سرعت بالا استفاده کرد که باعث کاهش هزینه تولید فولاد شد. با گسترش استفاده از الکتریسیته و استفاده از خط تولید انبوه هنری فورد در اوایل سال ۱۹۰۰ آغاز نسل دوم صنعت کلید خورد و راه را برای جامعه مدرن امروزی هموار کرد.

• ایمان به معدن

  

  اقتصاد ایران دارای پتانسیل تامین مواد اولیه بسیاری از کشورهاست. اما امروز چنین نقشی ایفا نمی‌کند. یکی از مهم‌ترین دلایل آن می‌تواند تحریم‌ها باشد. اما مشکل فقط تحریم‌ها نیست.

• لیست شرکت‌های حاضر در نمایشگاه کانمین ۲۰۲۱