شفافیت در معاملات سهام
پیش از این اگر حجم معاملات به حجم مبنا نمیرسید، بخشی از تغییرات قیمتی در محاسبه قیمت پایانی خنثی میشد و سیگنال ناقصی برای روز بعد شکل میگرفت. حال میانگین موزون معاملات روزانه، بدون شرط حجمی با واقعیت جریان سفارشها همخوانتر است. این تغییر، زمان تعدیل قیمت در برابر شوکهای اطلاعاتی را کوتاه میکند و کیفیت سیگنالهای قیمتی را بالا میبرد، چراکه اطلاعات بنیادی و رویدادهای خبری سریعتر در قیمت مرجع منعکس میشوند. در نتیجه، فرآیند کشف قیمت به جای اتکا به تکمیل حجم یا معاملات صوری که خود باعث افزایش هزینههای معاملاتی میشد، بر تعامل مستقیم عرضه و تقاضا بنا میشود و خطای اندازهگیری قیمت کمتر میشود.
قیمت سهم و ارزش ذاتی
قیمت ذاتی سهم بر پایه عوامل بنیادی مانند سودآوری شرکت، جریانهای نقدی آتی و شرایط صنعت تعیین میشود. برای آنکه قیمت بازار به این ارزش نزدیک شود، باید اطلاعات جدید بهسرعت در قیمت منعکس شود. حجم مبنا باعث ایجاد تاخیر در واکنش قیمت به اطلاعات میشد. با توجه به افزایش حجم معاملات در بورس طی سالهای اخیر، حال زمان آن رسیده است تا حجم مبنا که پیش از این به منظور جلوگیری از سفتهبازی در بورس در نظر گرفته شده بود، کنار گذاشته شود.
ریسک قیمتی در نمادهای کوچک
نمادهای کوچک معمولا با حجم معاملات پایین و عمق محدود سفارشها شناخته میشوند. در چنین شرایطی، حتی سفارشات کوچک میتوانند تغییرات قابلتوجهی در قیمت ایجاد کنند. وجود حجم مبنا تا حدی مانع از تاثیرگذاری معاملات خرد بر قیمت پایانی میشد. با حذف این ابزار، قیمت پایانی بهطور کامل تابع جریان معاملات روزانه خواهد بود و این امر آسیبپذیری نمادهای کوچک در برابر دستکاری قیمتی را افزایش میدهد. با این حال، با افزایش حجم معاملات طی سالهای گذشته، این نگرانی نسبت به قبل تا حدودی کاهش یافته است.
ابزارهای کنترلی جدید
در بورسهای جهانی، رویکردهایی مانند حراج آغازین و پایانی، توقف خودکار معاملات، نظارت الگوریتمی و پایش سفارشها وجود دارد که با هدف پیشگیری از دستکاری قیمتها به وجود آمدند و پیامدهای منفی حجم مبنا را ندارند.
رفتار سرمایهگذاران خرد
سرمایهگذاران خرد معمولا تصمیمات خود را بر اساس تغییرات روزانه قیمت و جو روانی بازار میگیرند. وجود حجم مبنا باعث میشد تغییرات قیمتی تنها در صورت تحقق حجم مشخصی رسمیت یابد و این موضوع تا حدی مانع از واکنشهای هیجانی سریع میشد. با حذف حجم مبنا، قیمت پایانی بدون قید حجمی تغییر میکند و سرمایهگذاران خرد میتوانند واکنشهای فوریتری نشان دهند. این امر احتمال بروز رفتارهای هیجانی در کوتاهمدت را افزایش میدهد، اما در بلندمدت، این آزادی قیمتی موجب میشود، قیمتها سریعتر به ارزش ذاتی نزدیک شوند و صفهای غیرواقعی کمتر شکل بگیرند. بنابراین، ثبات ساختاری بازار در بلندمدت تقویت میشود، حتی اگر نوسانات لحظهای بیشتر باشد.
استراتژی بازارگردان
حذف حجم مبنا در بازار سرمایه ایران، جایگاه و اهمیت بازارگردانها را بیش از گذشته برجسته میکند؛ زیرا بدون استفاده از این ابزار، کنترل نوسانات و جلوگیری از دستکاری قیمت باید از طریق بازارگردانی حرفهای و نظارت هوشمند انجام شود. آنچنان که در طی سالهای اخیر بازارگردانها موجب افزایش نقدشوندگی در بازار شدند، به عنوان ابزاری به منظور جلوگیری از معاملات سفتهبازی در بازار میتوانند نقش قابلتوجهی ایفا کنند. بازارگردانها وظیفه دارند با ارائه مظنههای خرید و فروش در دو سوی بازار، تعادل عرضه و تقاضا را حفظ کنند. پیشتر، حجم مبنا تا حدی مانع از تاثیرگذاری معاملات کوچک بر قیمت پایانی میشدند؛ اما اکنون این وظیفه به بازارگردانها منتقل شده است. آنها با تزریق نقدینگی و ایجاد عمق در دفتر سفارشها، مانع از آن میشوند که سفارشهای کوچک یا هیجانی مسیر قیمت را منحرف کنند.
تجربه بورسهای جهانی
تجربه بورسهای فاقد حجم مبنا نشان میدهد که بازارگردانی حرفهای، عمق معاملات و نظارت هوشمند جایگزینهای موثر و پایدار برای حجم مبنا هستند. این بازارها توانستهاند بدون چنین ابزار بومی، هم نقدشوندگی بالاتر و هم ثبات بیشتر داشته باشند. بنابراین، حذف حجم مبنا در بورس تهران اگر با تقویت این سازوکارها همراه شود، میتواند بازار را به استانداردهای جهانی نزدیک کند و کارآیی آن را افزایش دهد.
* مدیر سرمایهگذاری
