تدابیر دولت سیزدهم برای عبور از بحران برق تابستان
سال ۱۴۰۰، سال پایانی دولت دوازدهم، سالی که ناترازی تولید و مصرف برق با سنگینی کفه مصرف، تاب‌آوری قدرتمندترین شبکه برق در منطقه غرب آسیا را به چالش کشید و شبکه‌ای که افتخار هجدهمین سال بدون خاموشی گسترش یافته (black out) را با وجود بروز خاموشی‌های گسترده در کشورهای پیشرفته حاصل کرد، ناباورانه تسلیم محدودیت‌های تولید و کاهش آب سدهای نیروگاهی شد و بروز خاموشی‌های هرچند مقطعی در بخش‌های تولیدی و صنعتی و نارضایتی مردم در اوج گرمای تابستان، غباری بر چهره صنعت برق کشید. ناکامی‌هایی که رنگ و بوی اقتصادی نیز داشت، ناترازی منابع و مصارف سال‌هاست گریبانگیر این صنعت است و لزوم تغییر نگاه به برق از یک خدمت ارزان دولتی به یک کالای اقتصادی، که بازار تعیین‌کننده قیمت آن است در زمان مرحوم احمدیان معاون وقت امور برق وزیر نیرو در دهه ۸۰ شروع شد و سال‌هاست که مورد تاکید مقامات عالی وزارت نیرو قرار دارد.
هزینه‌های هنگفت تولید و عرضه برق به منابع مالی قابل اتکا نیاز دارد، تنها در یک مورد از هزاران قطعه مصرفی نیروگاه‌ها، زیمنس ارزش هر پره توربین را برابر با یک مرسدس بنز اعلام می‌کند و پاسخ محکم توانیر در دهه ۸۰ ساخت داخل قطعات حساس در کشور بود که البته راه‌اندازی تولید تجاری نسبت به واردات، در ابتدا به منابع بیشتری نیاز داشت. در قوه مقننه، نمایندگان مجلس هم بر لزوم خوداتکایی صنعت برق واقف هستند، رئیس وقت کمیسیون انرژی در نشست بررسی بودجه ۱۴۰۰ با مدیران ارشد توانیر، از عزم این کمیسیون بر بهبود فضای مالی و اقتصاد برق سخن گفت و آن را اولویت اول کمیسیون انرژی اعلام کرد.
فریدون عباسی صفر شدن بدهی صنعت برق تا سال ۱۴۰۱ به‌گونه‌ای که توانیر به عنوان شرکتی زیان‌ده، عصای دولت را زیر پا نداشته باشد، منطقی و اجتناب‌ناپذیر دانست و بر لزوم خوداتکایی مالی و رها شدن مدیران این صنعت زیربنایی از مسائل روزمره و پرداختن به تحقیق و توسعه دهه‌های آتی تاکید کرد و گفت: «صنعت برق نیازمند منابع و تدبیری است که از هم اکنون باید پیش‌بینی کنیم» موضوعی که تایید نماینده شرکت تولید برق حرارتی را به همراه داشت از این منظر که ساخت نیروگاه در لحظه امکانپذیر نیست و احداث واحد گازی با وجود تامین مالی ۱۸ ماه و واحد بخار ۳ سال زمان نیاز دارد و باید پیش از آنکه خاموشی به سراغ‌مان بیاید، تدبیری اندیشید. در چنین شرایطی گزارش وزارت نیرو به کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی به ۱۵هزار مگاوات ناترازی تولید و مصرف برق در تابستان ۱۴۰۰ اشاره دارد و برای تابستان امسال نیز افزایش ناترازی تولید و مصرف برق به ۱۹هزار مگاوات و بروز خاموشی‌ها در صورت تداوم شرایط تابستان ۱۴۰۰ را پیش‌بینی می‌کند.
آغاز یک سده پرشکوه
اما سال ۱۴۰۰ روی دیگری هم دارد، آغاز یک سده پرشکوه برای کشوری که در پیچ تاریخی قرار گرفته، نظامی یکدست و یکپارچه که قرار است گام دوم انقلاب را با گام‌های متفاوت و جسورانه بردارد و آمال و آرزوهای یک ملت را محقق کند و این بار دولت سیزدهم با عنوان «دولت کار و تلاش» سکان حکمرانی اجرایی کشور را در دست گرفت. علی اکبر محرابیان وزیر پیشنهادی نیرو در جلسه رای اعتماد نمایندگان مجلس برنامه‌هایش را مطرح و زمانی کار خود را آغاز می‌کند (شهریور۱۴۰۰) که قطعی‌های مکرر موجب اختلال در کار مردم شده و بخشی از ظرفیت صنایع و تولید متوقف مانده او با اشاره به عدم‌تحقق اهداف مجلس در برنامه ششم توسعه، اطمینان خاطر داد وزارت نیرو در دولت کار و تلاش همت خواهد کرد تا دغدغه مردم را برطرف سازد و با جبران عقب ماندگی‌ها، در آینده شاهد قطعی برق نباشیم. او به قول خود عمل کرد اما چگونه؟ از برنامه‌های پیشنهادی او حصول اطمینان از تامین آب و برق پایدار، بهبود اقتصادی صنعت آب و برق، ارتقای سطح پژوهش و فناوری متکی به ساخت داخل و بهبود محیط کسب و کار و تعامل با بخش خصوصی بود که به عنوان الزامات و بایدهای صنعت برق مورد حمایت مدیران عالی صنعت برق قرار گرفت و سرانجام وزیر پیشنهادی نیرو با رای قاطع نمایندگان مجلس، سکانداری صنعت آب و برق کشور را عهده دار شد.
۱۰۰ برنامه طلایی برای عبور از تابستان
وزیر نیرو در نخستین گام ، زمستان ۱۴۰۰ ومحدودیت سوخت نیروگاه‌ها را به عنوان پیش آزمون تابستان پیش رو داشت که در هماهنگی با دستگاه‌های ذی ربط مانند وزارت صمت برای اجرای طرح‌های مدیریت مصرف صنایع با کمترین پیامدهای اقتصادی در بازار و افزایش بازدهی تولید برق و جلوگیری از خاموشی با هماهنگی وزارت نفت و اجرای برنامه‌هایی چون تولید برق در جنوب و انتقال آن به نیمه شمالی از طریق افزایش حد عملیاتی کریدور برق جنوب به شمال، تعدیل روشنایی معابر، توقف فعالیت مراکز مجاز رمز و... اجرا شد و عبور موفق و بدون خاموشی از زمستان را به همراه داشت. محرابیان این بار یکصد برنامه را برای عبور از اوج بار تابستان ۱۴۰۱ ارائه داد و در اجرای موفق این برنامه‌ها از امید به فضل الهی سخن گفت که البته بی‌نصیب هم نماند.
این۱۰۰ برنامه که به عنوان برنامه‌های عملیاتی ضروری و مهم در دستورکار صنعت برق کشور قرار گرفت، با همبستگی ملی و اقبال عمومی به برنامه‌های مدیریت مصرف و همکاری دستگاه‌های اداری و خدمات عمومی تحت مصوبه هیات وزیران، موفقیت صنعت برق در عبور از اوج بار تابستان را رقم زد. از سوی دیگر با مشارکت وزارت صمت، بخش‌های تولیدی و صنعتی در طراحی برنامه‌های جابه جایی بار مصرفی‌شان مشارکت داشتند و از دهیاری‌ها گرفته تا فرمانداران و استانداران پای کار آمدند و بخش‌های عمومی و اداری دولت، پیشگام اجرای برنامه‌های مدیریت مصرف شدند. پاداش خوش‌مصرفی طیف وسیع مشترکان برق از مشترکان خانگی گرفته تا صنایع و کشاورزی را بهره‌مند ساخت و کشور یکپارچه و یکدست به مصاف با خاموشی رفت. ۱۰۰برنامه طلایی و بلند پروازانه وزارت نیرو شامل ۳۸ اقدام در بخش تامین برق، ۳۱ برنامه در بخش مدیریت مصرف و تقاضا، ۱۶ برنامه در بخش آمادگی شبکه سراسری برق و ۱۵ برنامه در بخش برنامه‌ریزی و مدیریت بود.
بر اساس گزارش وزارت نیرو به کمیسیون انرژی مجلس، در بخش تولید و تامین برق: به مدار آوردن ۴۲۶۵ مگاوات نیروگاه حرارتی، ۱۱۱۳ مگاوات ارتقای توان واحدهای حرارتی موجود، اتمام تعمیرات نیروگاه‌ها تا پایان اردیبهشت امسال، برنامه‌ریزی مناسب برای استفاده حداکثری از ظرفیت واحدهای برق آبی، افزایش واردات برق، بازسازی نیروگاه‌های با آسیب جدی، استفاده حداکثری از مولدهای پراکنده و ظرفیت‌های تولید برق بخش‌های اداری و صنایع، در بخش مدیریت تقاضا و مصرف: اجرای طرح‌های تشویقی کاهش مصرف در بخش خانگی و کشاورزی، مدیریت مصرف در بخش اداری، مدیریت مصرف برق صنایع با هماهنگی وزارت صمت، جمع‌آوری مراکز غیرمجاز و توقف فعالیت مراکز مجاز تولید رمزارز، بهینه‌سازی مصرف با اولویت بخش روشنایی معابر، اطلاع‌رسانی، فرهنگ‌سازی و آگاه‌سازی عمومی، در بخش آمادگی شبکه سراسری: توسعه شبکه‌های انتقال و توزیع برق، انجام تعمیرات تجهیزات شبکه، استفاده حداکثری از تجهیزات شبکه و در بخش برنامه‌ریزی و هماهنگی: برنامه‌ریزی و هماهنگی با استانداران، تشکیل کارگروه مدیریت تقاضا در سطح ملی و استانی و برگزاری مانورهای آمادگی تامین برق به عنوان سرفصل‌های اصلی برنامه‌های گذر از اوج بار تابستان امسال به مرحله اجرا درآمد.
ویژگی‌های برجسته مدیریت اوج بار تابستان
گزارش وزارت نیرو به کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی، ویژگی‌های برجسته مدیریت بار و مصرف انرژی کشور در اوج بار امسال را برنامه‌ریزی دقیق و شفاف‌تر برنامه‌های صنایع و کاهش عدم‌قطعیت‌ها، رضایتمندی بالاتر مشترکان صنعتی، جلوگیری از بروز نوسانات شدید در مصرف برق خانگی، استفاده کمتر از انرژی‌برق آبی، تحویل انرژی بیشتر به صنایع کوچک و بزرگ، عدم‌قطع برنامه‌ریزی شده برق مشترکان خانگی و تامین پایدار انرژی مشترکان با کیفیت توان بالاتر به لحاظ وضعیت ولتاژ و فرکانس شبکه ذکر می‌کند که اقبال عمومی را به همراه داشت.
همبستگی ملی و رونق صنعت و تولید در کشور
گزارش تامین برق تابستان ۱۴۰۱ وزارت نیرو به هیات وزیران ابتدا به خاموشی تابستان ۱۴۰۰ اشاره دارد که از ۲۸ اردیبهشت تا ۲۲ شهریور گریبان گیر کشور بود و صنایع تا ۷۹ هزارمگاوات ساعت محدودیت روزانه برق را تجربه کردند و خاموشی روزانه بخش خانگی تا ۷۶ هزارمگاوات ساعت در روز نیز اتفاق افتاد. نکته قابل‌توجه این گزارش تمرکز رسانه‌های بیگانه بر مساله قطع برق کشور در تابستان ۱۴۰۰ بود که امسال به جهت عملکرد موفق وزارت نیرو به ۷ صدم‌درصد سال قبل کاهش یافت و تعداد اخبار منفی رسانه‌های بیگانه از ۸۶هزار و ۵۴۳ خبر در تابستان ۱۴۰۰ به ۶۱ خبر تا نیمه تابستان جاری رسید.
صنعت برق امسال به‌رغم رشد بیش از ۴/ ۳درصدی نیاز مصرف در تابستان، پاسخگوی رشد ۱۱درصدی مصرف صنایع بزرگ و انرژی‌بر بود و رکورد تامین نیاز مصرف برق بدون خاموشی را با همکاری مردم با افتخار به ثبت رساند. در داخل صنعت برق رعایت فرامین و حکمرانی دیسپاچینگ ملی بر امنیت و پایداری شبکه سراسری از سوی شرکت‌های برق، بی‌نظیر گزارش شد، گزارش وزارت نیرو همچنین از همکاری خوب دستگاه‌های اجرایی در کاهش مصرف برق و رعایت مصوبه هیات وزیران از سوی اغلب دستگاه‌های اداری، بانک‌ها و شهرداری‌ها حکایت دارد. حدود هزار مگاوات کاهش مصرف در این بخش برنامه‌ریزی شد که اگر اجرا نمی‌شد، محدودیت جدی در تامین برق مشترکان خانگی شهرهای بزرگ مثل تهران ایجاد می‌کرد و از طرفی استفاده از توان تولید برق مولدهای دستگاه‌های اجرایی به ۳ برابر افزایش یافت و مولدهایی که سال‌ها در مدار نبودند پس از تعمیر وارد مدار شدند.
تابستان امسال با رفع محدودیت تامین برق از ۹۲درصد صنایع کشور همراه بود و از مجموع ۶۳۰هزار مشترک صنعتی کشور تنها ۵۰هزار مشترک عمده با محدودیت آگاهانه مواجه شدند همچنین برای جبران ناترازی تولید و مصرف برق، بیش از ۴۵۰هزار تفاهم‌نامه مدیریت مصرف با صنایع و کشاورزان و سایر مشترکان به امضا رسید و ۵/ ۳۱درصد هم از میزان ناترازی تولید و مصرف برق کاسته شد. طبق گزارش وزارت نیرو صنایع کوچک که سال گذشته به همراه بخش خانگی با قطع بدون برنامه و خاموشی مواجه بودند، پیک امسال بدون محدودیت، از انرژی‌برق بهره‌مند شدند و صنایع بزرگ و انرژی‌بر از جمله فولاد و سیمان که تابستان ۱۴۰۰ تا ۹۰درصد محدود بودند، امسال حداکثر تا ۲۵درصد محدودیت انرژی داشتند. از دستاوردهای تابستان امسال رونق تولیدات صنعتی و افزایش ۷/ ۶درصدی تولید این بخش بود، خاموشی بخش خانگی که سال گذشته تا ۷۶هزار مگاوات ساعت در روز نیز به ثبت رسید، امسال برطرف شد، مدیریت مصرف برق عمومی و اداری که سال قبل صفر بود امسال به ۶۵۰ مگاوات رسید و بهره‌گیری از توان مولدهای برق عمومی و اداری کشور از ۱۲۰ مگاوات به ۳۵۰ مگاوات افزایش یافت.
از ویژگی‌های تابستان امسال، برنامه‌ریزی وزارت نیرو برای اعمال سیاست‌های مدیریت مصرف برق صنایع با محوریت کنترل بازار بود که باعث شد مدیریت مصرف برق شهرک‌های صنعتی و صنایع مستقل خارج از شهرک‌ها که سال قبل طی دو روز در هفته به علاوه قطع بدون برنامه برق اجرا می‌شد، امسال ۱۲ ساعت در هفته و بدون قطع بی‌برنامه اجرا شود که رضایتمندی فعالان این عرصه و آرامش بازار را به دنبال داشت. امسال برق مازاد مولدهای برق صنایع یا دستگاه‌های اجرایی به قیمت مناسب و تعرفه سوخت نیروگاهی خریداری شد، صنایع از پاداش همکاری بهره‌مند شده و کشاورزانی که با امضای تفاهم نامه، روزانه ۵ ساعت در طرح‌های مدیریت مصرف شرکت کردند باقی ۱۹ ساعت را مشمول برق رایگان شدند و مصرف برق مشترکان پرمصرف مورد پایش قرار گرفت که با تذکر یا مدیریت بار مواجه شدند.
طبق گزارش وزارت نیرو به کمیسیون انرژی مجلس، امسال مصرف مشترکان فولادی ۴/ ۸درصد و متوسط مصرف روزانه صنایع سیمانی نیز ۵درصد نسبت به سال قبل رشد داشته و در مجموع بیش از ۶۴درصد برنامه مدیریت مصرف اولیه تفاهم شده با وزارت صمت در صنایع فولاد، آلومینیوم، سیمان و مس محقق شد و اجرای برنامه مدیریت بار و مصرف انرژی در صنایع مس و آلومینیوم با هدف کاهش فشار بر صنایع دیگر، موفقیت‌آمیز بود.
به مدار آمدن ۵۰۵۷ مگاوات نیروگاه جدید تا شهریور
گزارش وزارت نیرو به هیات وزیران از شکستن رکورد تاریخی ساخت نیروگاه در سال‌جاری خبر می‌دهد و در حالی که صنعت برق طی ۲۰ سال اخیر رکورد افزایش ظرفیت به میزان ۴۹۳۵ مگاوات در سال ۸۹ را در کارنامه داشت، امسال این رکورد ۲۰ ساله با ۶هزار مگاوات توسعه نیروگاهی شکسته شد و این موفقیت در حالی بود که سال گذشته حدود هزار و۵۲۰ مگاوات ظرفیت جدید وارد مدار شد. گزارش وزارت نیرو به کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی همچنین از به مدار آوردن ۵۰۵۷ مگاوات نیروگاه جدید تا شهریور امسال حکایت دارد که شامل ۴۲۷۳ مگاوات نیروگاه حرارتی، ۱۸۳ مگاوات نیروگاه صنایع و ۵۰۰ مگاوات نیروگاه تجدیدپذیر است. بر پایه این گزارش امسال برای اولین بار ۱۰۱۳ مگاوات از طریق ارتقای طراحی نیروگاه‌های موجود یا نصب سیستم‌های خنک کن هوای ورودی کپرسور به ظرفیت تولید نیروگاه‌های کشور افزوده شد همچنین تعمیرات نیروگاه‌های کشور مطابق برنامه به ظرفیت ۱۱۱هزار مگاوات (برخی واحدها تعمیر مجدد داشتند) تا پایان اردیبهشت امسال به اتمام رسید و بازسازی نیروگاه‌هایی که بر اثر حادثه مدت طولانی از مدار خارج بودند، با موفقیت انجام شد.
