میراث ایرانی ثبت‌شده در یونسکو امحا می‌شود
تیر خلاص به گردشگری دریایی
متولی گردشگری می‌تواند مانع «حذف لنج‌های جاذب توریست» در خلیج‌فارس شود؟
نزدیک به ۱۰ سال پیش یعنی در آذر سال ۱۳۹۰ بود که دانش سنتی لنج‌سازی و دریانوردی با لنج در خلیج‌فارس در فهرست میراث ناملموس یونسکو (سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد) ثبت شد اما ۹ سال پس از این ثبت در جلسه هیات دولت که در ۲۳ آذر ۱۳۹۹ برگزار شد امحای شناورهای چوبی و فایبرگلاس تصویب شد. در مصوبه‌ای که در این باره منتشر شد، برنامه جایگزینی شناورهای سنتی تجاری (چوبی و فایبرگلاس) با ظرفیت کمتر از ۵۰۰ تن (لنج تجاری) را با هدف حذف ابزار قاچاق کالا از دریا، انتقال فعالیت‌های غیررسمی به رسمی و تجاری، رونق فعالیت‌های کشتی‌سازی داخلی و خدمات تعمیر و نگهداری آنها و نیز افزایش ایمنی دریایی ذکر کرد. چندی بعد یعنی در روزهای پایانی دی ۱۳۹۹ روابط‌عمومی وزارت میراث فرهنگی و گردشگری از ارسال نامه وزیر میراث فرهنگی به معاون اول دولت درباره این مصوبه خبر داد. در این نامه بیان شده که مهارت‌های سنتی لنج‌سازی در خطر فراموشی قرار دارد و با توجه به ثبت این میراث در یونسکو بازنگری در مفاد تصویب‌نامه و گنجاندن بندهای مربوط به مشوق‌های حمایتی برای احیای این میراث جهانی در خطر ضروری است.
با وجود این نامه‌نگاری‌ها فعالان این حوزه به «دنیای‌اقتصاد» می‌گویند مصوبه احیای لنج‌ها به قوت خود باقی است و تنها تعداد محدودی از آنها قرار است تغییر کاربری به گردشگری داده و بقیه چند هزار لنج باری طی پنج سال از بین خواهند رفت.
امیرحسین مزینی‌فر کارشناس حوزه گردشگری دریایی درباره لنج‌سازی و تاریخچه آن به «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید: لنج‌های قدیمی نماد قدرت دریایی ما در گذشته دور هستند اما متاسفانه در ۲۰ سال اخیر کشورهای حاشیه خلیج‌فارس شروع به خریداری این لنج‌ها به قیمت گزاف کرده‌اند.
او درباره ظرفیت این لنج‌ها در توسعه گردشگری دریایی عنوان می‌کند: علاوه بر بهره‌گیری از این لنج‌ها برای گردشگری، صنعت لنج‌سازی خود به تنهایی یک جاذبه گردشگری است، این درحالی است که مسوولان با توجیهاتی نظیر کنترل کالای قاچاق و... حوزه‌ای را که توان درآمدزایی و اشتغال‌زایی فراوانی دارد حذف می‌کنند.
مزینی‌فر با اشاره به اینکه سفر با لنج و لنج‌سازی در ایران قدمتی هفت‌هزار ساله دارد، می‌افزاید: حیف است ما به راحتی به هر دلیلی لنج‌ها را از عرصه ترابری خارج کنیم، بسیاری امرار معاش‌شان به لنج‌های ماهیگیری و باری گره خورده ضمن اینکه خود لنج‌سازی نیز گروهی از مردم جنوب را به‌کار در کارگاه‌ها مشغول کرده است.
این کارشناس حوزه گردشگری دریایی درباره پتانسیل لنج‌ها در توسعه گردشگری در جنوب ایران می‌گوید: مهم‌ترین جذابیت این حوزه از گردشگری دریا و تمایل مردم به قرار گرفتن در فضایی متفاوت است. به‌واسطه شغلم به‌عنوان کاپیتان کشتی در همایش‌ها و سمینارهای زیادی با لباس فرم شرکت کرده‌ام و در آنها با افرادی مواجه شده‌ام که عنوان می‌کردند حاضرند هزینه‌های قابل‌توجهی را بابت گذراندن یک شب در دریا بپردازند.
او با اشاره به تجربه‌های جهانی در این زمینه می‌افزاید: در سایر کشورها معمولا گردشگر را روی شناورهای کوچک ساعت ۴ عصر سوار می‌کنند و پذیرایی و گردش تا پاسی از شب ادامه دارد. درحالی‌که در جنوب لنج‌ها عموما در حد یک اتوبوس دریایی استفاده شده و گردشگر را از بندرعباس سوار کرده و در قشم، هرمز یا کیش پیاده می‌کنند. این کارشناس حوزه گردشگری دریایی معتقد است لنج‌ها قابلیت استفاده به‌عنوان رستوران یا هتل شناور را با در نظر گرفتن مسائل ایمنی و استانداردها دارند، او با بیان این مطلب ادامه می‌دهد: برای سنجش میزان استقبال از این شیوه از گردشگری کافی است یک نظرسنجی بگذارید و از مردم بپرسید به چه میزان تمایل دارند این شیوه از توریسم را تجربه کنند.
در جنوب ایران زیرساخت‌ها برای گردشگری دریایی فراهم نیست، به‌عنوان مثال ما اسکله مناسب برای این کار نداریم، تا چه حد این کمبود یا فقدان زیرساخت‌ها به عدم توسعه گردشگری دریایی منجر شده، مزینی‌فر معتقد است فراتر از زیرساخت‌ها در ایران نیازمند تغییر رویکرد دستگاه‌های مسوول هستیم. او از دریا به‌عنوان بی‌صاحب هزارصاحب نام می‌برد و می‌گوید: فقدان یا کمبود در قوانین بالادستی، آیین‌نامه‌های اجرایی، سند توسعه و... باعث شده سرمایه‌گذار برای ورود به این حوزه بین سی و چند دستگاه دولتی که همه هم حرف‌شان قانونی است سردرگم شود. سرمایه‌گذاران اگر برای کمک به یک نهاد مراجعه کنند آنها معمولا عنوان می‌کنند این حوزه به آنها ربطی ندارد اما به محض ورود سرمایه‌گذار همه متولی گردشگری دریایی هستند.
به گفته این فعال حوزه گردشگری دریایی پیچ و خم‌های اداری در این داستان چنان طولانی است که سرمایه‌گذار عطای این حوزه را به لقایش می‌بخشد. این درحالی است که اگر قوانین تسهیل شده و علاقه‌مندان به سرمایه‌گذاری در این حوزه بدانند با چه نهاد یا دستگاه مشخصی باید طرف باشند شاهد رونق این بخش خواهیم بود. مزینی‌فر معتقد است در ایران تکنولوژی، سرمایه و دانش لازم وجود دارد و از آنجا که این حوزه، بازگشت سرمایه خوبی به همراه داشته و پرسود است با رفع موانع به سرعت رشد خواهد کرد.
