واشنگتن‌پست گزارش داد
دور باطل برای بازگشت آمریکا و ایران به برجام
همزمان ایران نیز به همان اندازه مشخص کرده‌است که تنها حاضر به رعایت مفاد توافقی است که پیش از خروج ترامپ همه طرف‌ها ملزم به رعایتش بودند. ترامپ با خروج از برجام دوباره تحریم‌ها را بازگرداند و به گفته مقامات بایدن حداقل هزار و پانصد تحریم جدید را هم اضافه کرد. در پاسخ، ایران عناصر اصلی برنامه هسته‌ای خود را که آمریکا و دیگران می‌گویند می‌تواند منجر به تولید سلاح هسته‌ای شود دوباره فعال کرد. البته ایران هرگونه جاه‌طلبی هسته‌ای را انکار می‌کند. با این حال با گذشت نزدیک به دو ماه از ریاست‌جمهوری بایدن و با نزدیک شدن به انتخابات بحث‌برانگیز ریاست‌جمهوری ایران در ماه ژوئن، دو طرف حتی نتوانسته‌اند در مورد خواسته‌های واقعی یکدیگر به گفت‌وگو بپردازند. بایدن قول داده بود که به سرعت توافق هسته‌ای ایران را احیا می‌کند، اما به نظر می‌رسد گفتن این کار آسان‌تر از انجام آن است. بیش از سه هفته پیش پیشنهاد دولت آمریکا برای حضور در گفت‌وگو‌های ۶ جانبه با حضور دیگر طرف‌های توافق یعنی انگلیس، فرانسه، آلمان، روسیه و چین از سوی ایرانی‌ها پذیرفته نشد. ایران با عدم پذیرش این درخواست نشان داد که می‌خواهد درباره آنچه روی میز بود بیشتر بداند.
از آن زمان به بعد، آمریکا و ایران بیانیه‌هایی متناقض و غالبا سازش‌ناپذیری صادر کرده‌اند که منعکس‌کننده سوءظن متقابل و دستور کار‌هایی هستند که بسیار گسترده‌تر از فعال‌سازی مجدد برجام است. گزارش پیش رو برگرفته از بیانیه‌های علنی واشنگتن و تهران و براساس مصاحبه با حدود دوازده مقام ارشد آمریکایی و اروپایی و کارشناسان آشنا به این موضوع نوشته شده است. تنی چند از مقامات به شرط ناشناس ماندن در مورد آنچه رقص دیپلماتیک حساس نامیدند با ما به گفت‌وگو پرداختند.
ایران خواهان لغو کلیه تحریم‌های ترامپ، اخذ وام صندوق بین‌المللی پول و دریافت دارایی‌های بلوکه شده‌اش است، ضمن اینکه آنها تمایل دارند شرایط برای سرمایه‌گذاری‌های خارجی در ایران و همچنین فروش نفت مهیا شود. مقامات ایرانی همچنین به دنبال اطمینان یافتن از این موضوع هستند که دولت بعدی آمریکا مجددا اجرای این توافق را متوقف نخواهد کرد.
طبق یک تجزیه و تحلیل حتی هنگام اجرای توافق هسته‌ای هم ایران مدام از این موضوع شکایت می‌کرد که تهدید‌های آمریکا سرمایه‌گذاری خارجی را در آن کشور محدود می‌کند. وقتی دولت ایران با یکی از بدترین بحران‌های شیوع ویروس کرونا در جهان روبه‌رو شد، محدودیت‌های اعمالی از سوی ترامپ بر سیستم بانکی ایران مانع تلاش این کشور در واردات دارو و تجهیزات پزشکی شد.
درحال‌حاضر بایدن امیدوار است تا با بازگشت به برجام از آن به‌عنوان مبنایی برای مذاکره مجدد در مورد بند غروب آفتاب استفاده کند. واشنگتن می‌خواهد به سرعت به بحث درباره سایر مشکلات خود با ایران از جمله برنامه موشک بالستیک و استفاده از نیرو‌های نیابتی در عراق، سوریه و فراتر از آن بپردازد.
آمریکا اگرچه امیدوار است سایر موضوعات را از گفت‌وگو‌های هسته‌ای جدا نگه دارد، اما همین حالا می‌خواهد چهار شهروند ایرانی آمریکایی زندانی در ایران آزاد شوند، در ضمن واشنگتن امیدوار است اطلاعاتی هم درباره رابرت لوینسون، مامور سابق اف‌بی‌آی که ۱۴ سال پیش در ایران ناپدید شد، به دست آورد.
یک مقام ارشد دولت بایدن گفت: ما درمورد تمایل هر دو طرف در جهت پیروی از قانون صحبت می‌کنیم... درحال‌حاضر اولویت بازگشت دو طرف به برجام است و سپس می‌توان در مورد سایر نگرانی‌ها به گفت‌وگو نشست چرا که ایران هم نگرانی‌های خود را مطرح خواهد کرد.
دولت آمریکا تا این لحظه روشن نکرده است که آیا تعهد ایران به ادامه مذاکرات پیش‌شرط ورود مجدد به برجام است یا خیر.
این مقام مسوول افزود: حتی توافق برای برداشتن گام‌های متوالی و همزمان برای انطباق با برجام نیاز به برگزاری جلسه دارد.
وی افزود: ما نمی‌توانیم حدس بزنیم که آنها چه قدم‌هایی را برمی‌دارند تا سپس ما چه قدم‌هایی را بر‌داریم، بدون صحبت مستقیم فهمیدن این موضوعات دشوار است. از جمله مواردی که باید مورد بحث قرار گیرد این است که کدام تحریم‌های ترامپ باید لغو شود.
ایران گفته است که می‌خواهد همه تحریم‌ها لغو شود ضمن اینکه علاقه‌ای هم به گفت‌وگو در مورد موضوعات دیگر ندارد. ایران تولید موشک‌های بالستیک را حق خود می‌داند و اصرار دارد که توسعه این موشک‌ها نه برای استفاده از سلاح‌های هسته‌ای، بلکه برای دفاع از خود در منطقه‌ای است که توسط دشمنان محاصره شده است. این اظهارات ایران نشان‌دهنده تمایلی برای عقب‌نشینی از پشتیبانی از نیرو‌های نیابتی در عراق یا جا‌های دیگر نیست.
عباس عراقچی، معاون وزیرخارجه ایران و مذاکره‌کننده هسته‌ای این کشور روز پنج‌شنبه در مصاحبه با شبکه تلویزیونی روسی گفت: اگر آمریکا مایل است بدون هیچ شرطی وارد برجام شود، بنابراین نیاز به هیچ جلسه‌ای نیست. آیا آمریکایی‌ها هنگام خروج از توافق با کسی گفت‌وگو کردند؟ آیا آنها جلسه‌ای تشکیل دادند؟
به گزارش پرس‌تی‌وی ایران، حسن روحانی رئیس‌جمهور هفته گذشته در یک تماس تلفنی با بوریس جانسون نخست‌وزیر انگلیس گفت: واشنگتن هیچ اقدام عملی برای اجرای تمایل خود برای پیوستن به برجام انجام نداده است.
روحانی گفت: مسیر دیپلماسی مشخص است، برای از سرگیری آن ابتدا آمریکا باید اقدام کند. آمریکا باید تحریم‌ها را لغو کرده و به تعهدات خود عمل کند و گزینه دیگری وجود ندارد.
درحال‌حاضر هر دو طرف همچنان منتظرند تا طرف دیگر حسن نیت خودش را نشان دهد. اقدام اخیر آمریکا در نشان دادن چراغ سبز به سئول برای آزادسازی پول بلوکه شده ایران می‌تواند تا حدودی راهگشا باشد. درحال‌حاضر دسترسی ایران به وجوه خود در بانک‌های کره‌جنوبی به‌دلیل تحریم‌های آمریکا مسدود شده است. مقامات ایرانی گفته‌اند که این مبلغ در کل ۷ میلیارد دلار از خرید‌های قبلی نفت است که قرار شده از طریق سوئیس فقط به خرید کالا‌های بشردوستانه مانند تجهیزات پزشکی محدود شود.
در اواخر ماه گذشته، سئول گفت که تنها پس از مشورت با دولت بایدن اقدام خواهد کرد. روز چهارشنبه، آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه به نمایندگان مجلس گفت که آمریکا هیچ امتیازی به ایران برای متعهد ماندن به برجام نمی‌دهد. او همچنین تاکید کرد: تا زمانی که آنها کاملا به برجام پایبندی نشان ندهند از آرامش خبری نیست.
محمدجواد ظریف، وزیر امورخارجه ایران نیز اشاره کرد که کمپین فشار حداکثری ترامپ همچنان پابرجا است. او در توییتر نوشت: بلینکن از اینکه مانع از انتقال پول مالکان کره‌جنوبی به کانال سوئیس شده است به خود می‌بالد. تکرار همان سیاست نتایج جدیدی نخواهد داشت. اسفندیار باتمانقلیج، بنیانگذار و مدیر عامل بنیاد بورس و بازار مستقر در لندن به‌عنوان یک اتاق فکر متمرکز بر اقتصاد ایران گفت: در داخل ایران، هنوز هم خوش‌بینی وجود دارد که آمریکا بالاخره دست به اقدامی مهم برای بازگشت به برجام بزند.
باتمانقلیج اضافه کرد: پرواز بمب افکن‌های بی-۵۲ بر فراز خاورمیانه و حملات هوایی علیه شبه‌نظامیان متحد ایران در سوریه خود می‌تواند اقداماتی مقدماتی برای یک امر آشتی‌جویانه باشد.
توییت چندی پیش ظریف به خوش‌بینی‌ها برای رهایی از بن‌بست فعلی افزود. وی ۵ مارس در توییتر نوشت که به زودی برنامه عملیاتی سازنده ایران از طریق کانال‌های دیپلماتیک مناسب ارائه خواهد شد. در سوی مقابل نیز روز جمعه، جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی بایدن در گفت‌وگو با خبرنگاران گفت: ارتباطاتی از طریق اروپایی‌ها و دیگران وجود دارد که ما را قادر می‌سازد تا برای ایرانی‌ها توضیح دهیم که موضع ما چیست و موقعیت آنها چگونه است. ما در این مرحله منتظر هستیم تا بیشتر از زبان ایرانی‌ها بشنویم که چگونه آنها مایل به ادامه کار هستند.
این تاخیر و انفعال همه طرف‌ها را ناامید کرده است، از جمله کسانی که در داخل و خارج از دولت هستند و معتقدند هفته‌ها زمان برای بازگشت به برجام هدر رفته است. یک مقام ارشد اروپایی گفت: ایران بیش از حد دست دست می‌کند و آمریکایی‌ها تا زمانی که یک برنامه کلی نداشته باشند، نمی‌خواهند پیشنهادی ارائه دهند. این درحالی است که در بعضی موضوعات ما باید سریع تصمیم‌گیری کنیم. ایران هم مقدار و هم کیفیت اورانیوم غنی شده خود را افزایش داده است، به‌طوری که از غنی‌سازی ۸۷/ ۳ درصدی در توافق هسته‌ای به ۲۰ درصد رسیده است. براساس ارزیابی دولت آمریکا درحال‌حاضر زمان لازم برای دستیابی ایران به مواد لازم برای ساخت سلاح هسته‌ای به سه ماه کاهش یافته است.
پس از تهدید به محدود کردن قابل‌توجه نظارت و تایید بین‌المللی در چارچوب این توافق، در هفته‌های اخیر تهران توافق کرد که همچنان به‌طور موقت عناصر اصلی نظارت را حفظ کند. مقامات آمریکایی و اروپایی در مورد اهمیت انتخابات آینده ایران، که در آن توافق هسته‌ای یک موضوع اصلی خواهد بود، اختلاف‌نظر دارند. برخی مطمئن هستند که پیروزی جناح تندرو احتمال بازگشت به برجام را که در ابتدا توسط روحانی امضا شده بود، کاهش می‌دهد درحالی‌که دیگران اینطور فکر نمی‌کنند.
بایدن حتی اگر از جهات مختلف تحت فشار باشد بازهم در مورد اعتماد به ایرانی‌ها تردید دارد. در دسامبر ۱۵۰ دموکرات از وی خواستند که تحریم‌ها را لغو کند و بدون قید و شرط به توافق سال ۲۰۱۵ برگردد. هفته گذشته ۷۰ جمهوری‌خواه و ۷۰ دموکرات نامه‌ای را امضا کردند و در آن خواستار توافق مجدد و جامع درباره برنامه هسته‌ای ایران، موشک‌های بالستیک، تروریسم و نقض حقوق‌بشر ایران شدند. یک مقام اروپایی گفت: در میان متحدان آمریکا برخی می‌خواستند این کشور هر چه سریع‌تر به برجام بازگردد؛ اما سوال این است که بایدن چگونه می‌تواند در داخل کشور این کار را انجام دهد و میان خواسته‌های دیگر کشور‌ها از جمله عربستان و اسرائیل در منطقه تعادل برقرار کند.
