گره‌گشایی از مساله «آخرهفته»
سبقت مجلس از دولت در «تعطیلات»؟
به‌باور کارشناسان قاعده‌مند نبودن تعطیلات کشور، ماهیت چرخشی تعطیلات به‌دلیل عدم انطباق تقویم هجری شمسی و قمری، وضعیت مبهم تعطیلی روز پنج‌شنبه در نهادهای مختلف و یک‌روزه بودن تعطیلات آخر هفته موجب بروز مشکلاتی در عرصه اجتماعی و اقتصادی ایران شده است. از یک منظر تعطیلات کوتاه پایان هفته، در مقایسه با استانداردها و میانگین‌های جهانی، از بهره‌وری شاغلان و کارکنان در طول ایام هفته کاسته است و از طرف دیگر توزیع نامناسب و نامتعادل تعطیلات در گستره سال، معضلاتی از قبیل ازدحام، شلوغی و تولید انبوه زباله در مقاصد سنتی سفر ایرانیان و جاده‌های منتهی به آن در هر تعطیلی به‌وجود آورده است. برخلاف یک تصور ذهنی غلط در سطح جامعه که ایران را کشوری با تعطیلات زیاد در ایام سال می‌پندارد، کشورمان ۳۹ روز کمتر از میانگین جهانی در تقویم خود تعطیلات دارد. از همین رو طرح ساماندهی تعطیلات و در قدم نخست دوروزه شدن تعطیلات پایان هفته یکی از مطالبات جدی کارشناسان از مسوولان بوده است.
باوجود اینکه طی سال‌های اخیر صحبت‌های جسته و گریخته‌ای پیرامون پیگیری این طرح در بدنه دولت و مجلس مطرح شده است، اما خروجی نداشته و این دو نهاد تصمیم‌گیرنده کشور متناوبا توپ را در زمین یکدیگر انداخته‌اند. حال به‌گفته جبار کوچکی‌نژاد، برای رسیدن به یک اقدام عملی در این خصوص وقت آن فرارسیده که دولت یا مجلس یک‌کدام به‌طور جدی برای این مساله برنامه‌ریزی و طرحی ارائه کند؛ هرچند این نماینده مجلس معتقد است که عزم لازم در دولت مشاهده نمی‌شود و بر این باور است که اقدام برای عملی شدن این طرح باید از مجلس کلید بخورد.
مختصات تعطیلات در تقویم ایران
عموما این تصور وجود دارد که حجم تعطیلات در ایران در مقایسه با سایر کشورها بسیار زیاد است اما این ذهنیت به چه میزان اعتبار دارد؟ بررسی تقویم رسمی ۵۰ اقتصاد برتر جهان نشان می‌دهد این کشورها به‌طور میانگین ۱۱۷ روز از ایام سال را به تعطیلات اختصاص داده‌اند که شامل تعطیلات آخر هفته و روزهای تعطیل مناسبتی است. در میان این کشورها ایران بیشترین تعطیلات مناسبتی را دارد اما از طرف دیگر تنها کشوری است که فقط یک روز در انتهای هفته تعطیل است؛ امری که موجب شده است با مجموع ۷۸ روز تعطیل در ایام سال، نزدیک به ۴۰ روز نسبت به سایر کشورهای پیشرفته اقتصادی از تعطیلات کمتری برخوردار باشد. به باور صاحب‌نظران این موضوع به‌صورت معناداری میزان کارآیی و بهره‌وری شاغلان کشور را در طول ایام هفته تحت‌الشعاع قرار می‌دهد.
از سوی دیگر، در حالی تعطیلات آخر هفته در ایران یک‌روزه است که بسیاری از کشورهای جهان مشغول مطالعه روی افزایش تعداد روزهای تعطیل خود از ۲ به ۳ روز هستند. کارشناسان بین‌المللی و در راس آنان سازمان جهانی کار اعتقاد دارند برای رسیدن به بیشینه بهره‌وری کاری در طول ایام هفته، شاغلان باید ۳ روز از هفته را به تعطیلات و استراحت اختصاص دهند تا ۴ روز دیگر را با حداکثر قوای ممکن کار کنند.
دیگر مساله‌ای که ساماندهی تقویم و ایام تعطیل در کشور را با چالش مواجه ساخته، دودستگی منشأ تعطیلات مناسبتی کشور از دو تقویم متفاوت است. بخش قابل توجهی از تعطیلات مناسبتی ایران به‌علت رویدادی مذهبی تبیین شده که بر اساس تقویم هجری قمری تعیین می‌شود؛ حال آنکه تقویم رسمی کشور هجری شمسی است و به‌دلیل عدم انطباق این دو تقویم، بیشتر تعطیلات مناسبتی ایران که تعدادشان در مقایسه با سایر کشورها زیاد است، ماهیتی چرخشی به خود گرفته است. در همین راستا، چون این تعطیلات جای ثابتی از ایام سال را به‌خود اختصاص نداده‌اند، برنامه‌ریزی‌های میان‌مدت و بلندمدت بنگاه‌ها و نهادهای فعال در کشور را دچار اختلال می‌کنند. از طرف دیگر، معدود فرصتی که برای سفر ایرانیان پیش می‌آید، قرار گرفتن یکی از این قسم تعطیلات در کنار تنها روز تعطیل هفته، یعنی جمعه است؛ این درحالی است که زیرساخت‌های گردشگری کشور آمادگی آن را ندارند و چنین شرایطی همواره موجب بروز ازدحام و شلوغی در مقاصد سنتی سفر ایران، از جمله سواحل شمالی کشور می‌شود.
صاحب‌نظران پیشنهاد می‌دهند می‌توان با کاهش در تعداد روزهای تعطیلی مناسبتی که در تقویم کشور لحاظ شده و افزایش در تعطیلات آخر هفته، به‌طور هم‌افزایی هم سطح بهره‌وری کارکنان را بهبود بخشید و هم معضلاتی را که هر تعطیلات گریبان چرخه گردشگری کشور را می‌گیرد برطرف کرد. این اعتقاد وجود دارد که با توزیع یکدست‌تر تعطیلات در طول ایام سال از طریق افزایش تعطیلات آخر هفته، نه‌تنها دیگر این ازدحام و شلوغی کنونی در مقاصد عمده سفر بروز نخواهد یافت، بلکه عموم مردم فرصت آن را پیدا می‌کنند که به مقاصد سفر خود تنوع ببخشند. این کار هم موجب می‌شود که وزن سفرها جز از لحاظ زمانی، از لحاظ مکانی نیز توزیع شود و صنایع بخش‌های گسترده‌تری از کشور رونق گیرد.
از طرفی، می‌توان ادعا کرد که حتی اگر در ترکیب تعطیلات مناسبتی موجود تغییری اعمال نشود و تنها تعطیلات پایان هفته دوروزه شود، بهبود در شرایط تعطیلات به‌صورت قابل‌توجهی احساس خواهد شد؛ چراکه با این سیاست تعداد روزهای تعطیل کشور در ایام سال به رقم ۱۳۰ خواهد رسید که فاصله آن با میانگین جهانی به‌مراتب از مقدار کنونی تعطیلات ایران کمتر است. از طرفی وضعیت مبهم تعطیلی روز پنج‌شنبه در سراسر کشور موجب شده که نیمه‌تعطیل بودن این روز بیش از آنکه مفید باشد، موجب هزینه باشد. ذهنیت عمومی در جامعه این است که ادارات و بنگاه‌ها در این روز به‌صورت نیمه‌تعطیل هستند و پیشرفت چندانی در کارها صورت نمی‌گیرد؛ حال آنکه کارکنان این روز را به‌صورت رسمی در تعطیلات خود ندارند و نمی‌توانند از آن استفاده کنند و از طرف دیگر انرژی مصرفی تاسیسات سازمان‌ها و نهادها در این روز مشابه بقیه روزهای هفته است و این امر موجب می‌شود که هزینه تعطیل نبودن این روز در وضعیت نامطلوبی از لحاظ بهره‌وری قرار بگیرد.
توقف در مرحله کارشناسی
درحالی مساله نظام‌مند نبودن تعطیلات در کشور منجر به بروز معضلاتی که ذکر آنها رفت شده است که تاکنون اقدام و پیشنهاد جدی از طرف مسوولان کشور در این خصوص صورت نگرفته است و حرف آن تنها گاه‌به‌گاه در میان صحبت مسوولان به‌صورتی گذرا شنیده می‌شود. با این حال به‌نظر می‌رسد مجلسی‌ها به این باور رسیده‌اند که برای تدوین و اجرای این طرح که از اهمیت فوق‌العاده‌ای برای توسعه کشور برخوردار است دیگر به دولت امید نبندند و خود دست به‌کار شوند.
این در حالی است که حوالی اردیبهشت امسال رئیس وقت سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری که به‌عنوان بخشی از دولت که به‌دلیل اثرات این طرح بر عادت سفر و گردشگری ایرانیان، مسوول و ذی‌نفع است، در اظهارنظری اعلام کرد که در دولت بر سر این موضوع همگرایی و اجماع وجود دارد و اظهار امیدواری کرد تا پایان سال ۹۶ به نتیجه برسد. حال با وجود نزدیک شدن به پایان سال معاون حقوقی این سازمان در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» اظهار می‌کند که این طرح به‌عنوان یکی از شاخه‌های طرح تدوین فصل‌های گردشگری ایران در معاونت گردشگری در دست بررسی است و در سطح ارزیابی کارشناسی باقی مانده است. میرهادی رومیانی تصریح می‌کند: «باید کارهای کارشناسی درخصوص این امر انجام شود تا قابل ارائه به مجلس باشد و نمی‌توان زمان مشخصی برای اقدامات اجرایی مشخص کرد.»
یک نماینده: مجلس مصمم است
اما صحبت نمایندگان مجلس این امید را زنده می‌کند که برای به سرانجام رسیدن این طرح اراده‌ای در این نهاد قانون‌گذار در حال شکل‌گیری است. جبار کوچکی‌نژاد، رئیس فراکسیون میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مجلس خاطرنشان می‌کند: «مجلس پیگیر شده است که برای تعطیلات کشور قانون صریح و مشخصی را تصویب کند تا دیگر شاهد تعطیلاتی خارج از این چارچوب، جز در مواقع اضطراری نباشیم.»
وی می‌افزاید: «از جمله بحث‌های مطرح در مجلس، دو روزه شدن تعطیلات آخر هفته است. اگر بنا باشد روزهای پنج‌شنبه به تعطیلات اضافه شود، به‌دلیل تعطیل بودن روزهای شنبه و یکشنبه در سایر نقاط جهان، میان اقتصاد ایران و جهان ۴ روز در هفته فاصله می‌افتد که مضر است. بنابراین ترجیح بر تعطیل کردن شنبه در کنار جمعه‌ها است.» این نماینده مجلس تاکید می‌کند: «تاکنون از این قبیل صحبت‌ها در قالب طرح‌هایی در مجلس مطرح شده است اما در حد ارائه به صحن مجلس به جمع‌بندی نرسیده‌ایم. برای تحقق ساماندهی تعطیلات یا دولت یا مجلس باید اقدامی انجام دهد و از آنجا که دولت جدیت کافی را در این زمینه نشان نداده، مجلس مصمم است که به‌صورت جدی‌تر پیگیر این طرح شود.» همچنین یک نماینده دیگر مجلس نیز بر اهمیت و نقش این طرح بر افزایش بهره‌وری کشور تاکید دارد؛ با این حال تهیه یک طرح نهایی در این خصوص را با پیچیدگی‌هایی همراه می‌داند. جمشید جعفرپور به خبرنگار ما می‌گوید: «اینکه برای ساماندهی تقویم کشور و دوروزه کردن تعطیلات آخر هفته هرکدام از تعطیلات مناسبتی را از تقویم خط بزنیم، قطعا با واکنش‌ها و اعتراضاتی همراه خواهد بود که در تدوین این طرح باید تمامی این موارد لحاظ شوند. به‌محض ایجاد فرصت و مجال برای پاسخگویی به این واکنش‌ها، این طرح که تا حدود خوبی آماده نیز است ارائه خواهد شد.»
با وجود این، وی پیشنهاد می‌کند که برای پیگیری و عملی شدن هرچه سریع‌تر این طرح، بخش خصوصی نیز در کارشناسی این امر مشارکت داشته باشد و اظهار می‌کند که برای ارائه طرح از اتاق بازرگانی، صنایع و معادن که به‌نوعی پارلمان بخش خصوصی قلمداد می‌شود نیز درخواست همکاری شده است.
راهکار نماینده بخش خصوصی
در همین خصوص یک عضو کمیسیون گردشگری اتاق بازرگانی ایران در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» اظهار می‌کند: «تاکنون دولت یا مجلس از اتاق ایران به‌طور مشخص درباره این مساله طرحی از طرف اتاق ایران نخواسته‌اند اما سامان یافتن تعطیلات کشور و علی‌الخصوص دوروزه شدن تعطیلات پایان هفته از اساسی‌ترین تقاضاهای کمیسیون گردشگری اتاق ایران از مسوولان کشور بوده است.» اصغر ظریفکار می‌افزاید: «یک نقطه ضعف که موجب شده است تمامی طرح‌های مربوط به حوزه گردشگری با کندی پیش برود، فقدان یک کمیسیون تخصصی برای گردشگری در بدنه مجلس است که در صورت تحقق این امر طرح‌هایی از این دست به‌شکلی جدی‌تر و سریع‌تر بررسی خواهد شد و به سرانجام خواهد رسید. ما برای نظام‌مند شدن تعطیلات در تقویم رسمی کشور همچنان پیگیر خواهیم ماند اما اقدام اصلی باید از طرف دولت یا مجلس صورت بگیرد.»
با وجود تمام ابهام‌ها در مسوولیت‌پذیری یا جزئیات این طرح، یک چیز مشخص است؛ ایران اگر مصمم است که بهره‌وری جامعه شاغلان خود را افزایش و از طرفی زیرساخت‌هایش را در حوزه گردشگری گسترش دهد لازم است در تقویم رسمی خود دست به یک خانه‌تکانی بزند. مسائلی از این دست که روز پنج‌شنبه یا شنبه به‌عنوان دومین روز تعطیل هفته در نظر گرفته شود یا چند روز از تعطیلات مناسبتی کاسته شود در اولویت دوم قرار دارد. به نظر می‌رسد در شرایط کنونی، مهم‌ترین اقدام ایجاد عزمی راسخ و پذیرش مسوولیت از طرف دو نهاد کلان تصمیم‌گیرنده کشور، یعنی دولت و مجلس است تا با تدوین طرحی دقیق، مطالبه دیرینه ساماندهی تعطیلات کشور را تحقق بخشد.
ارسال نظر