در گفتوگوی «دنیای‌اقتصاد» با شهردار اسبق مشهد بررسی شد
حاشیه و متن سیل ویرانگر مشهد
او در این گفت‌‌‌وگو با اشاره به اینکه طرح‌‌‌های تفصیلی شهرها‌‌‌یی که به‌روز نشدند از نظر جمع‌آوری آبهای سطحی و سیلاب ضعیف هستند، میگوید: دهه ۷۰ برای شهر تهران طرح تفصیلی جمع‌آوری آبهای سطحی این شهر را تهیه کردیم. بر اساس همین طرح کارهایی را انجام دادیم که شاید همین امروز هم شهروندان ساکن تهران از آنها اطلاع نداشته باشند. به عنوان مثال در عمق زمین شهر تهران حداقل ۵۰۰ کیلومتر کانال و تونل و لوله‌گذاری انجام شده که آب سیلاب و بارندگی را به خارج شهر و مسیل‌‌‌هایی که در اطراف شهر هستند هدایت کند. قبل از اجرای این طرح در دهه ۶۰ به محض کوچک‌ترین بارندگی شهر قفل شده و مشابه حادثه مشهد در تهران زیاد اتفاق می‌‌‌افتاد. در آن دوره در شمال و شرق تهران آب وارد خانه‌‌‌های مردم می‌‌‌شد و شهرداری باید با پمپ آن را خارج می‌‌‌کرد.
معاون سابق خدمات شهری در تهران با اشاره به اینکه در حال حاضر سیلاب به خارج از شهر هدایت می‌شود، می‌‌‌افزاید: پیش از شکل‌‌‌گیری این کانال‌‌‌ها هم بود که سیل تجریش در دهه ۶۰ علاوه بر خسارت‌‌‌هایی که به خانه‌‌‌های مردم وارد کرد ۳۰۰ کشته بر جای گذاشت. او با تاکید بر اینکه باید برای همه شهرها طرح تفصیلی ساخت‌وساز، طرح تفصیلی آبهای سطحی و طرح تفصیلی فاضلاب تهیه شود، به اهواز اشاره می‌کند و میگوید: در اهواز به محض بارندگی شهر دچار مشکل می‌شود. در اهواز همه درباره مشکل فاضلاب حرف می‌‌‌زنند و کسی نیست که از چالش‌‌‌های جمع‌آوری آبهای سطحی سخن بگوید. در حالی که تا وقتی آب سطحی جمع‌آوری نشود این مشکل پا‌برجا خواهد بود.
خامسی که برای دوره‌‌‌ای در سال ۹۶ شهردار مشهد بوده، درباره این شهر میگوید: شهر مشهد اتفاقا نسبت به برخی شهرهای کشور از نظر مسیل‌‌‌ها شرایط بهتری دارد. در این شهر مسیل‌‌‌های بزرگ ساخته شده که مردم به آن کال می‌‌‌گویند. ما در مشهد کال قره‌خان، آب و برق، اقبال شرقی و غربی و... را داریم که آب باران و سیلاب را هدایت می‌کنند. مساله مهم در سیل مشهد این است که باران در سرتاسر شهر باریده و در مواردی که مسیل‌‌‌ها خوب کار کرده مشکل ایجاد نشده است. در این مناطق ممکن است آب سطحی بوده ولی کسی را آب نبرده و غرق نکرده است. در مقابل در کال شرقی اقبال مشکل ایجاد شده است.
او اضافه می‌کند: این کال از کوه‌سنگی شروع می‌شود و با گذشتن از کمربندی و پارک جنگلی، در نهایت از کشف‌رود خارج می‌شود. متاسفانه در مسیر کانال شرقی اقبال حوادث اتفاق افتاده است، بنابراین پیشنهاد من این است که این مسیر بررسی شود تا بفهمیم چرا سیل در آنجا اتفاق افتاده است. به گفته خامسی آنچه دوستان و کارشناسان می‌‌‌گویند این است که در این مسیر یک یا چند اختلال به وجود آمده است. او ادامه می‌دهد: در این مسیر بلوار جدیدی زده شده تا بلوار امام خمینی را به بلوار نماز وصل کنند، این بلوار کانال را قطع کرده است. به علاوه ما در این دهه‌‌‌ها شاهد ساخت‌وساز در دره‌‌‌ای بودیم که سیل‌‌‌گیر بود. زمانی که پست شهرداری را به عهده داشتم شاهد بودم که نهادهای مختلف تلاش زیادی کردند که ساخت‌وساز در این منطقه صورت نگیرد.
چنانچه در این منطقه دره‌‌‌خواری یا زمین‌‌‌خواری و موارد مرتبط صورت گرفته آیا شهرداری به لحاظ عدم‌اجرای قانون مقصر نیست؟ شهردار پیشین مشهد میگوید: شهرداری در هیچ کجای کشور به تنهایی نمی‌تواند کار کند. با شروع ساخت‌وساز غیرمجاز شهرداری باید حکم قضایی بگیرد که روندی طولانی است. تا شهرداری یک حکم بگیرد ساخت‌وساز در منطقه دیگری شروع شده است. خاطرم هست آن زمان یک نهادی حتی پیشنهاد زمین جایگزین داد منتها به واسطه اینکه زمین‌‌‌های دره مرغوب بود ساکنان جابه‌جا نشدند. در دهه ۷۰ از حفر ۵۰۰ کانال برای جابه‌جایی سیلاب در تهران صحبت شد، با این حال به واسطه عدم‌لایروبی، برخی از آنها ممکن است مسدود شده و به این ترتیب شاهد وقوع سیل در این شهر باشیم. خامسی درباره این موضوع میگوید: ممکن است این حرف درست باشد. من اطلاعات به‌روز ندارم و آنچه عنوان کردم مربوط به دهه ۷۰ و ۸۰ است. در آن دهه ما لایروبی را انجام می‌‌‌دادیم، اصولا یکی از وظایف شهرداری همین است و من از زمان جدا شدن از مجموعه اطلاعی ندارم که لایروبی انجام می‌شود یا خیر! اما اگر این کار انجام نشده باشد با خطر وقوع سیل مواجه خواهیم بود.
آیا درسی از سیل‌‌‌های خوزستان در سال ۹۸ و سیل امامزاده داوود در سال ۱۴۰۰ می‌توان برای سیل مشهد گرفت؟ خامسی میگوید: در جریان سیلی که در خوزستان آمد من معاون امور آب کشور بودم و در واقع مسوولیت با من بود. آن زمان حرف‌‌‌های زیادی زده می‌‌‌شد و هر کارشناس و مدیری چیزی می‌‌‌گفت. ما پیشنهادی به دولت بردیم و از دولت درخواست کردیم مصوب کند که ما راهکار را به کمیته دانشگاهی واگذار کنیم تا تجربه برای خوزستان بماند. آن زمان کمیته‌ای از همه دانشگاهیان و بخش اجرایی تشکیل شد و ماه‌‌‌ها کار کردند و حاصل آن نزدیک به ۱۰ جلد کتاب شد که در اختیار مدیران و دانشگاهیان است. درباره سیل مشهد هم اینکه هر کسی دیگری را متهم کرده و مقصر بداند کافی نیست. متاسفانه این رویه در کشور ما بارها اتفاق افتاده چون عنایت به کار کارشناسی ندارند. از نظر من باید استانداری و شهرداری مشهد کمیته‌ای تشکیل دهند که کمیته بررسی کند و ببیند مقصر چه بوده و چه کسی آن را به وجود آورده است.
بحث بیمه سیل که برخی کارشناسان مانند دکتر کامران داوری استاد دانشگاه فردوسی مشهد بر آن تاکید دارند، می‌تواند راهگشا باشد؟ خامسی پاسخ می‌دهد: اینها مسائل حاشیه‌ای است. الان بهترین کار این است که گروه تشکیل شود و استادان دانشگاه فردوسی مشهد هم عضو آن کمیته باشند زیرا یک نظر قابل استناد نیست بلکه باید یک مجموعه به جمع‌بندی برسند و سندی تهیه شود. او درباره ترکیب افراد کمیته میگوید: باید اعضای آن افراد دانشگاهی اعم از دانشگاه فردوسی، تهران و... باشند. همچنین باید کسانی که مسائل اجتماعی را بدانند و تخصص آنها فقط آب نباشد در این کمیته حضور داشته باشند زیرا مسائل اجتماعی و آب از هم جدا نیستند.
