تحلیل فعالان بازار گردشگری از نظرسنجی «دنیای‌اقتصاد»؛ چرا اکثر مسافران سراغ «خانه اجارهای» می‌‌‌روند؟
راز مظلومیت بومگردی
سه علت سهم پایین بومگردیها از جذب گردشگران
روزبه طاهریان صاحب اقامتگاهی در روستای هریوند خراسان جنوبی میگوید: هزینه خانههای اجارهای نسبت به اقامتگاهها پایین‌‌‌تر است. همین موضوع سبب شده برخی از گردشگران ترجیح دهند به جای اقامتگاه بومگردی سراغ این گزینه بروند، به عنوان مثال اگر هزینه یک شب اقامت در اقامتگاه بومگردی به همراه صبحانه ۵۰۰هزار تومان باشد که برای ۱۰ نفر به پنج میلیون تومان میرسد، این مبلغ برای خانه اجارهای با تعداد بیشتر حدود سه میلیون تومان می‌شود. به گفته این فعال حوزه بومگردی، خانههای اجارهای نیاز به خدمه برای نظافت، خانه‌‌‌داری و... ندارند، ضمن اینکه نباید فضا برای گردشگری استاندارد طراحی شود. او میگوید: معمولا یک کلیددار کل موارد مرتبط با اجاره یک خانه را انجام می‌دهد و در آنها امکانات به شکل حداقلی به گردشگر ارائه می‌شود.
طاهریان فقدان هر گونه محدودیت را از دیگر دلایل اقبال به خانههای اجارهای میداند و میافزاید: در خانههای بومگردی محدودیت‌های مقرراتی برای توریستها داریم که در خانههای اجارهای این چارچوب‌‌‌ها رعایت نمی‌شود. او ادامه می‌دهد: بومگردیها به واسطه هزینههای جانبی امکان پایین آوردن قیمت را ندارند. برخی از آنها حتی در سال‌جاری با وجود تورم عمومی، افزایش قیمت هم نداشته‌‌‌اند اما همچنان به دلیل تورم و شرایط اقتصادی مخاطب زیادی ندارند.
گردشگران هدفمند، مخاطب بومگردی
کشتکارزاده صاحب اقامتگاهی در گیلان به «دنیای‌اقتصاد» میگوید: ترجیح خانه اجارهای به اقامتگاه ابعاد مختلفی دارد. یکی از آنها به قیمت مناسب‌‌‌تر این مجموعهها برمی‌گردد که به واسطه خدمات کمتر آنهاست. او هم مانند طاهریان به فقدان محدودیت‌ها در این خانهها اشاره می‌کند و میافزاید: در این سبک اقامت یک کلید تحویل داده می‌شود و پس از یک بازه زمانی مورد درخواست از چند ساعت گرفته تا چند روز تحویل گرفته می‌شود. به گفته کشتکارزاده مخاطبان خانههای بومگردی معمولا گردشگران هدفمند هستند. او ادامه می‌دهد: این گردشگران معمولا پیش از سفر برنامه‌‌‌ریزی‌‌‌های خود را انجام داده و به دنبال آشنایی بیشتر با جاذبه‌های طبیعی و فرهنگی مقصد سفر هستند.
این فعال حوزه بومگردی در عین حال معتقد است در ایران معرفی قوی و مناسبی از اقامتگاهها صورت نگرفته است. او میگوید: نگاهی به فعالیت اقامتگاههای بومگردی نشان می‌دهد مجموعه‌‌‌هایی که توانسته‌اند خود را به خوبی به جامعه مخاطب معرفی کنند، مورد پذیرش قرار گرفته‌اند و در مقابل سایرین با میزان اندک توریست مواجهند. کشتکارزاده میافزاید: گردشگران به دنبال سفر امن و راحت هستند و حاضرند هزینههای آن را هم بپردازند، با این حال هنوز اقامتگاههای بومگردی نزد جمع بزرگی از توریستها ناشناخته مانده و متولی گردشگری هم جز در سخنرانی به این موضوع اهتمام ویژه‌‌‌ای نداشته است.
دسترسی آسان خانههای اجارهای
علی کیانی صاحب اقامتگاهی در روستای «قلعه نو» زابل به «دنیای‌اقتصاد» میگوید: اغلب هتلها گران هستند و اقشار محدودی می‌توانند از آنها استفاده کنند. از سوی دیگر بین اقامتگاه و خانه اجارهای نیز برخی گردشگران که به دنبال حریم شخصی هستند سراغ گزینه دوم می‌‌‌روند. علاوه بر این خانههای اجارهای در هر محله‌‌‌ای پیدا می‌شود در حالی که اقامتگاههای بومگردی در برخی مناطق وجود دارند و ممکن است یکی از دلایل انتخاب آنها دسترسی آسان باشد. او با اشاره به اینکه مخاطبان اقامتگاههای بومگردی را گردشگرانی تشکیل می‌دهند که قصد دارند با بافت فرهنگی و تاریخی مقصد گردشگری آشنا شوند، میافزاید: صاحبان اقامتگاهها در کنار کسب‌و‌کار اقتصادی یک فعالیت فرهنگی هم انجام داده و تلاش می‌کنند توریستها را با زندگی مردم بومی آن منطقه آشنا کنند.
تورم اقامتگاههای بومگردی را زمینگیر کرد
امین بیطرف صاحب اقامتگاهی در «عقدا» دلیل استقبال از خانههای اجارهای را به ارزان بودن این گزینه مرتبط میداند. او به «دنیای‌اقتصاد» میگوید: بسیاری از مردم به علت مشکلات اقتصادی می‌خواهند هزینه سفرشان را کاهش دهند. آنها با انتخاب خانه اجارهای نه‌تنها به لحاظ اقامت هزینه سفرشان را کم کرده بلکه با امکان آشپزی در این خانهها در هزینه غذا نیز صرفه‌جویی می‌کنند زیرا اقامتگاههای بومگردی به ندرت آشپزخانه‌شان را در اختیار توریستها قرار می‌دهند. او اضافه می‌کند: در سفرهای گروهی خانههای اجارهای به صرفه است، همین عامل هم سبب شده در شمال کشور اغلب ویلاها و خانهها نسبت به هتلها ضریب اشغال بیشتری داشته باشد. در شهرهایی مانند یزد و اصفهان هم خانوادهها عموما خانه اجارهای می‌گیرند و جمع‌های دوستانه باغ را ترجیح می‌دهند.
تغییر سبک زندگی عامل رونق خانه اجارهای
زهرا نصرتی صاحب اقامتگاهی در نی‌‌‌ریز استان فارس هم موضوع هزینه را یک عامل اثرگذار میداند. او به «دنیای‌اقتصاد» میگوید: خانههای اجارهای مانند هتل آپارتمان‌ها امکان پخت غذا را به مسافران می‌دهند و همین موضوع به کاهش هزینه سفر کمک می‌کند. این در حالی است که در اقامتگاه بومگردی و هتل باید گردشگران مبالغ جداگانه‌ای برای غذا، چای و... بپردازند که هزینه سفر را بالاتر می‌برد. او همچنین معتقد است یکی از دلایل استقبال از این خانهها به امکانات موجود در آنها برمی‌گردد. نصرتی میافزاید: خانههای بومگردی اغلب سرویس‌های بهداشتی مشترک و جدا از محل خواب دارند. تغییر سبک زندگی مردم باعث شده، چنین شرایطی برای برخی گروه‌های توریست دشوار باشد و خانههای اجارهای را به جای اقامتگاه انتخاب کنند. این فعال حوزه بومگردی ادامه می‌دهد: سومین تفاوت به هزینههای اقامتی برمی‌گردد. در بومگردیها معمولا به ازای هر فرد هزینه دریافت می‌شود در حالی که خانههای اجارهای تعداد مشخص مثل سه تا هفت نفر و... را در نظر می‌گیرند و ارزان‌تر محسوب می‌شوند.
نگاه کمّی به جای رویکرد کیفی
اکبر رضوانیان صاحب کسب‌و‌کار بومگردی در کاشان به «دنیای‌اقتصاد» میگوید: از ابتدای تاسیس جریان بومگردی در ایران بارها بر کیفیت به عنوان یک عامل مهم تاکید و عنوان کردیم که نگاه ما به این حوزه به جای رویکرد آماری و تعداد تاسیسات باید روی کیفیت متمرکز باشد و نظارت دقیقی هم روی این مجموعهها وجود داشته باشد. به گفته این فعال حوزه بومگردی شرح وظایف تشکل‌ها و انجمن‌‌‌های بومگردی مشخص نیست. او میافزاید: اینکه انجمن‌ها می‌توانند در صدور مجوز، کیفی‌سازی و نظارت بر بومگردیها دخالت داشته باشند روشن نیست، در مقابل در حوزه تشکلی تنها آمار اقامتگاهها ارائه می‌شود.
رضوانیان میگوید: زمانی که بین فعال کسب و کار گردشگری دارای مجوز و بدون مجوز تفاوتی وجود نداشته باشد طبیعی است که صاحبان مجوز که باید بر اساس نرخ‌نامه عمل کنند فعالیت‌شان با چالش بیشتری مواجه خواهد بود. او ادامه می‌دهد: خانههای اجارهای نیاز به مجوز و تمدید آن، مالیات، هزینه ارزیابی و نیروی کار ندارند. علاوه بر این در فقدان نظارت آنها برای جذب مشتری راحت‌تر عمل می‌کنند. اگر این موارد را به تورم و شرایط اقتصادی کشور اضافه کنیم دلیل استقبال از این مجموعه‌های اقامتی که با هزینه کمتر خدمات ارائه می‌دهند مشخص می‌شود.
رقبای سرسخت بازار گردشگری
علی سهرابیان صاحب اقامتگاهی در استان مازندران آزادی عمل در خانههای اجارهای را عامل مهمی در استقبال از آنها میداند. او به «دنیای‌اقتصاد» میگوید: هزینه و قیمت این خانهها عامل فرعی در رونق آنهاست. ما در ایران اقامتگاههای بومگردی با قیمت‌های متفاوت داریم و در کنار آن هزینههای خانههای اجارهای نیز بسیار متغیر است. به گفته این فعال کسب‌و‌کار بومگردی، صاحبان اقامتگاهها اغلب تلاش می‌کنند که گردشگران را دور هم جمع کرده و برنامه‌هایی مانند قصه‌‌‌گویی و بازی‌های گروهی را برایشان تدارک می‌‌‌بینند. او میافزاید: با توجه به کوچک بودن خانوادهها نسبت به گذشته از این برنامه‌ها بسیار استقبال می‌شود. او خانههای اجارهای را گزینه‌ای در کنار بومگردی میداند و میگوید: نباید این تصور را داشت که این خانهها به کسب و کار اقامتگاههای بومگردی صدمه می‌زنند. اگر اقامتگاهها می‌خواهند رونق بیشتری داشته باشند باید فعالیت بیشتری کنند تا بتوانند در بازار رقابت باقی بمانند.
تجربه متفاوت سفر در بومگردی
عبدالحق پوریعقوب، صاحب اقامتگاهی در خراسان رضوی ارزان بودن را دلیل رونق خانههای اجارهای میداند و به «دنیای‌اقتصاد» میگوید: وضعیت اقتصادی کشور به گونه‌ای است که مردم به دنبال سفرهای ارزان هستند. اگر دو تا سه خانواده با هم سفر بروند به ازای هر نفر حدود ۳۵۰هزار تومان به شکل حداقلی باید به اقامتگاهها برای یک شب اقامت و صبحانه بپردازند که اگر این جمع را ۱۰ نفر در نظر بگیریم به سه و نیم میلیون تومان میرسد. این در حالی است که همین تعداد به‌راحتی می‌توانند خانه‌ای را با ۵۰۰هزار تومان برای یک شب اجاره کنند. او میافزاید: به لحاظ پوشش و رفتار گردشگران باید ملاحظاتی را در اقامتگاهها رعایت کنند در حالی که این موضوع برای خانههای اجارهای مصداق ندارد. به گفته پوریعقوب با وجود بالاتر بودن هزینه بومگردیها نسبت به خانههای اجارهای همچنان انتخاب گروهی از گردشگران این گزینه است. او توضیح می‌دهد: به واسطه ارتباطی که توریستها با صاحب اقامتگاه و ساکنان محلی می‌گیرند آنها ترجیح می‌دهند اندکی هزینه اضافه‌تر بپردازند اما در عوض تجربه متفاوتی داشته باشند.
مسافران گذری، مشتری خانههای اجارهای
عبدالعلی ابراهیمی صاحب اقامتگاهی در بوشهر در گفتوگو با «دنیای‌اقتصاد» بیان می‌کند: اغلب گردشگران با مقایسه هزینه خانه اجارهای و بومگردی تصمیم به رزرو گزینه اول می‌گیرند. به گفته ابراهیمی هزینه اجاره یک خانه مبله برای ۶ تا ۱۰ نفر به یک میلیون تومان میرسد. او میافزاید: این خانهها اغلب با ارزان‌ترین اثاثیه تجهیز شده‌اند و خدمات‌شان هم حداقلی است با این حال به لحاظ به صرفه بودن، مورد استقبال قرار دارند. او ادامه می‌دهد: در اقامتگاههای بومگردی ارائه کارت شناسایی الزامی است، در حالی که اقامتگاهها چنین الزامی را ندارند. علاوه بر این بسیاری از مسافران قصد دارند به شکل گذری از یک منطقه بگذرند و قصد ماندگاری در یک مقصد را ندارند. برای این گروه اقامتگاه بومگردی به صرفه نیست و ترجیح می‌دهند با ارزان‌ترین هزینه به مقصد اصلی برسند.
قیمت، محل اقامت را مشخص می‌کند
نوید نیک‌روش مالک اقامتگاهی در کرمانشاه هم اولین دلیل رونق خانههای اجارهای را قیمت آنها میداند. او میگوید: میانگین قیمتی این خانهها در کرمانشاه بین ۳۰۰ تا ۶۰۰هزار تومان برای خانهها و تا یک و نیم میلیون تومان برای ویلاها بود، در حالی که هزینه بومگردی از ۹۰۰هزار تومان به ازای اتاق شروع شده و تا دو و نیم میلیون تومان برای بوتیک هتلها افزایش می‌یافت. او میافزاید: برخی از شهرها به لحاظ توریسم زیرساخت‌های کافی ندارند. به عنوان مثال در کرمانشاه درمواقعی از سال مانند نوروز یا شهریور تعداد توریستها از میزان گنجایش تاسیسات گردشگری بیشتر می‌شود و همین موضوع رونق خانههای اجارهای را به همراه دارد.
مسافران علاقهای به تعامل با جامعه میزبان ندارند
شایان بهرامی صاحب کسب‌و‌کار بومگردی در بوشهر به «دنیای‌اقتصاد» میگوید: ما باید تفکیکی بین مسافر و گردشگر داشته باشیم. گردشگران کسانی هستند که با برنامه سفر کرده و قصد شناختن فرهنگ میزبان را دارند. آنها معمولا جذب اقامتگاههای بومگردی می‌شوند زیرا می‌توانند نیازهایشان را در این مجموعهها برآورده کنند و با فرهنگ، غذا، موسیقی، سنت‌‌‌ها و... جامعه مقصد آشنا شوند. او میافزاید: مسافران اغلب علاقهای به تعامل با جامعه میزبان ندارند و طیف گسترده‌‌‌تری را نسبت به گردشگران ترجیح می‌دهند. آنها در کنار خانههای اجارهای چادر‌خوابی را برای کاهش هزینه سفر انتخاب می‌کنند، البته چادرهای آنها با طبیعت‌گردان متفاوت است و از نوع حرفه‌ای نیست.
فقدان آگاهی‌رسانی و رکود بومگردی
معصومه پایدار فعال حوزه بومگردی در اصفهان نیز به «دنیای‌اقتصاد» میگوید: خانههای اجارهای فضا و حریم خصوصی در اختیار گردشگران قرار می‌دهند در حالی که در بومگردیها افراد در ارتباط با هم قرار می‌گیرند. همین موضوع سبب می‌شود برخی از خانواده‌های سنتی برای دور ماندن از این ارتباط سراغ خانههای اجارهای بروند. او میافزاید: باید متولی گردشگری و رسانه‌ها درباره بومگردی اطلاع‌رسانی بیشتری انجام داده و خانواده‌های سنتی را نسبت به این سبک گردشگری و مزایای آن مطلع کنند. اقامتگاهها فضایی هستند که می‌توانند سفر جذاب‌تر و متفاوت‌تری را برای گردشگران رقم بزنند ولی متاسفانه هنوز بخشی از جامعه نسبت به کارکرد آنها آگاهی درستی ندارند.
