سهم ایران در مقاصد برتر «پرسفرترین مردمان جهان» اندازه‌گیری شد
پاسخ معمای چینی توریست خارجی
بازگشت گردشگران چینی به بازارهای جهانی، سال۲۰۲۳ را سال نزدیکی به سطح ۲۰۱۹، تبدیل کرده است که کشورهای جهان بار دیگر در جذب هرچه بیشتر مسافران چینی به رقابت پرداخته‌اند و در این راستا، شکل‌های جدیدی از بازاریابی را با توجه به تغییر سبک سفر چینی‌ها به‌کار گرفته‌اند. ایران نیز همانند دیگر کشورها و همچون روال گذشته پیش از همه‌گیری، چین را به‌عنوان اولین کشور مبدأ جذب توریست درنظر گرفته است و باتوجه به افزایش هرچه بیشتر مراودات سیاسی و اقتصادی بین دو کشور، تمرکز بر شرق بیش از گذشته در سیاست‌های گردشگری سیاستگذاران قرار داده است.
براساس مشاهدات «دنیای‌اقتصاد» در بازگشت از چین در هواپیمای ایرانی، تنها چند مسافر ایرانی در پرواز حضور داشته و غالب مسافران هواپیما را مسافران چینی تشکیل می‌دادند. در دیدگاه نخست این فرضیه شکل می‌گیرد که باتوجه به لغو روادید ایران و تلاش متولیان در جذب هرچه بیشتر گردشگران چینی، در سال پساکرونا، ایران به یکی از مقاصد گردشگری چینی‌ها تبدیل شده و سرانجام به سهم یک درصدی از مسافران چینی دست خواهیم یافت. زیرا براساس آمار اداره ملی آمار چین، گردشگران چینی در سال۲۰۱۹ نزدیک به ۱۷۰میلیون سفر خارجی داشته‌اند و بیش از ۲۵۰میلیارد دلار در سفرهای خود هزینه کرده‌اند و پس از سه‌سال سخت به‌دلیل محدودیت‌های کرونایی، همزمان با بازگشایی سفرها، با سفرهای هجومی بین‌المللی در سال۲۰۲۳ مواجه شده‌اند. طبق گزارش COTRI، امسال پیش‌بینی می‌شود که سفرهای خارجی چین تقریبا به دو سوم بالاترین میزان سال۲۰۱۹ برسد و با حدود ۱۱۰میلیون گردشگر گذرگاه مرزی از چین را بهبود بخشد و حدود ۸۰درصد از گردشگران چینی به بازارهای جهانی بازگردند.
این استقبال چینی‌ها از سفرهای بین‌المللی، همزمان با اذعانات برخی فعالان گردشگری ایران در چند مقصد پیشرو مبنی بر افزایش ورود گردشگران چینی به ایران، این‌گونه به‌نظر می‌رسد که سایت‌های گردشگری ایران سرانجام توانستند نظر چینی‌ها را به خود جذب کنند و سهمی از گردشگران چینی را به خود اختصاص دهند. اما آنچه مسافران ایرانی هنگام ورود به فرودگاه تهران با آن مواجه شدند، آماده شدن جمعی از مسافران چینی برای ادامه مسیر به کشوری دیگر بود. براساس شرایط پیش‌آمده، معادلات و فرضیه مبنی بر مقصد هدف بودن ایران برای این گروه از چینی‌ها، تقریبا حذف شده و فرضیه جدیدی جایگزین آن می‌شود. بنابراین، این فرضیه قوت می‌گیرد که ایران محل گذر چینی‌ها برای سفر به مقاصد اطراف ایران همچون امارات، روسیه، کشورهای حوزه قفقاز و کشورهای حوزه خلیج‌فارس است.
«دنیای‌اقتصاد» در این گزارش، ضمن بررسی کشورهای هدف چینی‌ها برای سفرهای پساکرونایی باتوجه به داده‌های شرکت‌های معتبر جهانی، به ارزیابی افزایش یا کاهش چینی‌ها به ایران و تغییر سبک سفرهای چینی‌ها می‌پردازد. پس از آنکه چینی‌ها از آغاز سال۲۰۲۰، با شدیدترین محدودیت‌های سفر مواجه شدند و در سال۲۰۲۲ با اعمال سیاست «کووید صفر» به اوج خود رسید، سرانجام در ژانویه۲۰۲۳ محدودیت‌ها کاهش یافت و پس از دو ماه کاملا برداشته شد و این نویدی به جهان برای بازگشت گردشگری به سطح پیش از کرونا است. آمارهای ارائه‌شده از سوی شرکت‌های رزرواسیون جهانی نشان می‌دهد که چینی‌ها بیش از هرچیزی علاقه‌مند به سفر به کشورهای آسیای شرقی به‌ویژه ژاپن، سنگاپور، کره جنوبی، تایلند، ویتنام، هنگ‌کنگ، مالزی و اندونزی هستند و پس از آن خاورمیانه، ایالات متحده، اروپا و استرالیا بیشترین میزان رزرو را به خود اختصاص داده است. اما در کنار این مقاصد روسیه، نیوزیلند، آرژانتین، کنیا، آفریقای جنوبی، کوبا، عمان و قطر نیز توجه چینی‌ها را به خود جذب کرده است.
طبق داده‌های Ctrip، رزرو سفر توسط ساکنان چینی خارج از سرزمین اصلی نسبت به دوره تعطیلات سال گذشته ۶۴۰درصد رشد داشته است و بانکوک، سنگاپور، کوآلالامپور، چیانگ مای، مانیل و بالی بهترین مقصدها بودند. Ctrip گفت که رزرو هتل‌های خارج از کشور توسط مسافران چینی نسبت به سال گذشته چهار برابر شده است. همچنین طبق گزارش شرکت عملیات تجاری بین‌المللی گروه Trip.com تایلند در حال حاضر بهترین انتخاب برای گروه‌های تور چینی است و پس از آن مالدیو و مصر قرار دارند. گردشگران چینی نیمی از گردشگران تایلند را به خود اختصاص داده‌اند و پیش‌بینی می‌شود تا پایان سال۲۰۲۳ بین ۱۲ تا ۱۵میلیون چینی به این کشور سفر کنند. این لیست کشورهای اول هدف چینی‌ها، نشان می‌دهد که ایران همچنان نتوانسته است جایگاهی در لیست انتخابی مقاصد گردشگری چینی‌ها به‌دست آورد. اما سوالی که مطرح می‌شود این است که چرا گفته‌ها حاکی از افزایش گردشگران چینی به ایران است؟
در سال۹۸ پیش از همه‌گیری کرونا، براساس آمارهای ارائه‌شده از سوی متولیان گردشگری، سهم ایران از گردشگران چینی ۳۲هزار نفر بوده است و هدف سیاستگذاران ایرانی باتوجه به بالاترین مراوادت سیاسی و مبادلات اقتصادی با چین، هدف خود را تا سال۱۴۰۰، جذب ۲میلیون گردشگر یعنی یک‌درصد از کل گردشگران چینی قرار داد. همه‌گیری کرونا منجر به تعطیلی سفرهای بین‌المللی و حذف گردشگران چینی از جهان شد و طی ۳ سال گذشته هیچ گردشگر چینی وارد ایران نشده و تنها گروه‌های تجاری و سیاسی در سطح محدود به ایران آمده‌اند.
با وجود اینکه سخن از افزایش گردشگر چینی به ایران می‌شود، هیچ آمار شفاف و روشنی وجود ندارد که این افزایش در مقایسه با سال پیش از کرونا صورت گرفته یا درمقایسه با سه سال گذشته است که هیچ گردشگر چینی به ایران سفر نکرده است؟ و نکته دوم اینکه، افزایش چینی‌ها در مقایسه با دیگر گردشگران خارجی تحقق یافته یا این امر به‌دلیل افت شدید گردشگران اروپایی و دیگر کشورها نسبت به گذشته به ایران مطرح می‌شود؟ همچنین، عدم شفافیت و نبود منبع آماری رسمی در حوزه گردشگری، مانع از تفکیک گردشگران تفریحی از هیات‌های تجاری، بهداشتی و تحصیلی می‌شود؛ زیرا باتوجه به افزایش روابط اقتصادی و سیاسی بین ایران و چین، بخش بزرگی از مسافران چینی به ایران را هیات‌های تجاری برای کار و زندگی تشکیل می‌دهند.
تغییر سبک گردشگری چینی‌ها
اگرچه جهان شاهد بازگشت چینی‌ها به بازار گردشگری است و براین اساس چشم‌انداز مثبتی از آینده گردشگری ۲۰۲۳ ارائه می‌دهد، اما آنچه این صنعت با آن مواجه شده، تغییر سبک و سلیقه چینی‌ها در سفر و مقاصد گردشگری است که منجر به تجدیدنظر کشورها در استراتژی‌های پیشین در جذب مسافران چینی شده است. گردشگران چینی دوباره در حال سفر هستند؛ اما این‌بار نه به روش سابق. انتخاب اصلی چینی‌ها مقاصد سنتی همچون مادرید، ونیز و پاریس نیست. به گفته موسسه تحقیقاتی گردشگری خارجی چین، یک شرکت مشاوره مستقل مستقر در آلمان، ازآنجاکه بازگشایی چین پس از سه سال محدودیت‌های کووید-۱۹ شتاب بیشتری می‌گیرد، سبک شهروندان تشنه سفر این کشور بسیار تغییر کرده است و گردشگران چینی امسال بسیار متفاوت از گردشگران قبلی هستند.
در چین و سایر جاها، سال‌ها قرنطینه ناشی از بیماری همه‌گیر باعث تغییر مقاصد گردشگری اصلی به سمت «گردشگری طبیعت‌محورتر و بیشتر در فضای باز» شد. ظهور سبک‌هایی مانند کمپینگ و گلمپینگ و همچنین سفرهای خانواده‌محور برجسته شده است. مهم‌تر از آن، بسیاری از گردشگران چینی همچنان در حال کشف فرصت‌های سفر در کشور خود هستند. در‌حالی‌که پیش از کرونا، این‌طور بود که اگر فرد مهمی در چین بودید، باید سفرهای بین‌المللی داشته باشید.
از همین رو، سفر به کشورهای اطراف بیش از گذشته مورد توجه چینی‌ها است؛ زیرا علاقه‌مند به سفرهای نزدیک به خانه هستند. همین میل به سفر به کشورهای نزدیک، باعث شده است هنوز ظرفیت پروازها به سطح ۲۰۱۹ نرسیده و فاصله همچنان باقی است. گردشگران چینی اکنون در سفرهای خود به‌دنبال طبیعت‌گردی، دوچرخه‌سواری، شنا در رودخانه‌ها و سواحل، کمپ زدن و آشپزی و تست غذاهای جدید هستند و شهرگردی جاذبه کمتری برایشان دارد. همین امر موجب توجه چینی‌ها به مصر، امارات، قطر، عمان، کنیا، آفریقای جنوبی و آرژانتین شده است. دومین تغییر در سبک سفر چینی‌ها را باید در مخاطب قرار گرفتن نسل Z برای سفرهای خارجی دانست. اگر تا پیش از این بیشترین سفر چینی‌ها در افراد بالای ۴۰سال به‌دلیل شرایط مالی بهتر اتفاق می‌افتاد، اکنون نسل جوان به‌دنبال ماجراجویی در جهان هستند و با اقتصادی سفر کردن، سفرهای بین‌المللی خود را آغاز می‌کنند.
همچنین چینی‌ها اکنون علاقه‌مند به سفرهای خانوادگی و گروهی هستند و کمتر به سفرهای انفرادی و مجردی خواهند رفت. از همین‌رو نحوه بازاریابی برای گردشگران چینی تغییر کرده و باتوجه به دیجیتالی شدن خدمات سفر و استفاده بیش از حد نسل Z از اینترنت، تبلیغات به سمت دیجیتالی شدن و استفاده از پلتفرم‌ها به‌جای آژانس‌های مسافرتی پیش رفته است. بنابراین دیگر بازاریابی چینی‌ها از طریق سفرهای گران هیات‌های دولتی و خصوصی و مبادله شرکت‌ها و حتی استفاده از اینفلوئنسرها امکان‌پذیر نیست، بلکه با استفاده از شبکه‌های اجتماعی چینی و ارتباط مستقیم با مردم عادی تحقق خواهد پذیرفت؛ زیرا مردم عادی دیگر حتی به تبلیغات اینفلوئنسرها هم توجهی نمی‌کنند و نظرات مردم عادی در انتخاب مقاصد، اولویت دارد.
باتوجه به این تغییرات در سبک سفر چینی‌ها، از جهتی فرصت مناسبی برای جذب گردشگران چین به ایران خواهد بود؛ زیرا تغییر در مقاصد اصلی، فرصت را برای کشورهای نوظهور فراهم می‌کند. اما باتوجه به تغییر در نسل مسافران، «سدی جدید» پیش روی بازار گردشگری ایران برای جذب چینی‌ها قرار گرفته است. چراکه نسل ماجراجو و هیجانی جدید به‌دنبال کشف ناشناخته‌ها و سفرهای آزاد است و باتوجه به تمرکز صرف سیاستگذاران کشور بر بعد فرهنگی و تاریخی جاذبه‌های گردشگری ایران، تنها افراد مسن و علاقه‌مندان به تاریخ، ایران را به‌عنوان کشور مقصد انتخاب خواهند کرد.
بر اساس گزارش پایگاه‌خبری گلوبال‌تایمز، اگرچه در تعطیلات بهار چینی‌ها، سفرها مجددا رونق گرفته، اما مسافران چینی به ندرت می‌خواهند دوباره به خارج از کشور بروند، اما مقاصدی که انتخاب می‌کنند ممکن است کمی متفاوت از دوران پیش از همه‌گیری باشد. ایران به مقصد «اسب سیاه» برای گردشگران چینی تبدیل شده است؛ اما همچنان انتخاب آنها سفر به روسیه، مصر و کشورهای منطقه قفقاز است و ایران راهی برای پروازهای ارزان‌تر به این مناطق محسوب می‌شود. همچنین با وجود اینکه تمام بسته‌های سفر به ایران برای چینی‌ها فروخته شد؛ اما علاوه بر محدود بودن این تعداد بسته‌های سفر، فقط علاقه‌مندان به مقاصد تاریخی بین بازه سنی ۴۵ تا ۶۵ سال به ایران سفر کردند و نسل جوان مقاصد دیگری را برای سفرهای خود انتخاب می‌کنند.
