پشت صحنه لغو ناگهانی پروازها

آرین قایی فعال در حوزه آژانس‌‌ گردشگری درباره دلایل کنسلی پروازها به «دنیای اقتصاد» می‌گوید: ما در مواردی شاهد کنسلی آنی پرواز هستیم که مسافر در فرودگاه متوجه آن می‌شود. اما در سایر موارد باید۲۴ ساعت قبل به مسافر در این زمینه اطلاع‌‌رسانی انجام شود. دلیل این کنسلی هم می‌تواند نقص فنی یا در مواردی به حد نصاب نرسیدن مسافر باشد، به این معنا که اگر هواپیما کمتر از ۲۰ بلیت برای یک پرواز فروخته باشد، این پرواز کنسل می‌شود. محمد گایینی راهنمای گردشگری هم در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد» از جابه‌جایی خطوط‌‌ و نقص فنی به عنوان دلایلی نام می‌‌‌‌برد که باعث می‌شود یک پرواز کنسل شده و به واسطه تعداد محدود هواپیماها جایگزینی برای آنها وجود نداشته باشد. سهند عقدایی فعال در حوزه گردشگری به «دنیای اقتصاد» در این باره که آیا ممکن است یک شرکت‌‌، هواپیمای شرکت دیگری را اجاره کند و همین موضوع باعث کنسلی یک پرواز شود، می‌گوید: در ایران به واسطه کمبود هواپیما، ‌‌گزینه اجاره دادن یک هواپیما به ایرلاین دیگر را شاهد نیستیم. با این حال ممکن است به واسطه نقص فنی و سایر موارد، مسافر از یک ایرلاین بلیتی را خریداری کرده باشد که زمان سوار شدن به هواپیما متوجه شود با هواپیمای ایرلاین دیگر سفر می‌‌کند. البته تمام مراحل تا زمان رسیدن به هواپیما از سوی ایرلاینی که بلیت را از آنجا مسافر خریداری کرده است، طی می‌شود.

او می‌‌افزاید: چنانچه یک شرکت در طولانی‌‌مدت بخواهد از هواپیمای ایرلاین دیگری استفاده کند، نوشته‌های روی هواپیما به نام ایرلاین تغییر پیدا می‌کند، بنابراین از کمک گرفتن از یک ایرلاین نمی‌توان تحت عنوان اجاره نام برد. عقدایی در این باره که چه دلایلی باعث می‌شود در مواردی شاهد جابه‌جایی پروازها باشیم، عنوان می‌کند: در زمان‌های مناسبتی این اتفاق می‌‌افتد که منحصر به هواپیما هم نیست و در سایر خطوط حمل ونقل مانند جاده‌‌ای هم شاهدیم تعداد اتوبوس‌‌های یک مقصد درمناسبت ها به میزان قابل توجهی افزایش می‌یابد. او تاکید می‌کند: اگر بخواهیم جمع‌‌بندی کلی داشته باشیم، سیستم حمل‌‌ونقل در ایران شرایط خوبی ندارد، تعداد موارد نقص فنی رو به افزایش است و همین موضوع نیازمند رسیدگی فوری است. یونس دقیق‌کیا، رئیس انجمن شرکت‌‌های هواپیمایی در آذر سال گذشته هم در گفت‌وگویی با «دنیای‌‌اقتصاد» اعلام کرد: «در حال حاضر ما ۳۳۰ فروند هواپیما در کشور داریم که ۱۶۵ فروند آن فعال و بقیه به دلیل چک‌‌های تعمیراتی، نبود قطعات و موتور که باید از خارج وارد شود، زمین‌‌گیر هستند و متاسفانه به دلیل سیاست‌های بازدارنده ‌‌این صنعت، شرکت‌‌های هواپیمایی برای تامین نقدینگی، خرید قطعات و موتور مشکلات متعددی دارند که امیدواریم مسوولان برای این مساله فکر اساسی کنند.» حال پس‌از گذشت

۸ ماه از این مصاحبه سید‌عبدالرضا موسوی رئیس انجمن شرکت‌‌های هواپیمایی در مرداد سال جاری ریشه مشکلات صنعت هوایی را زمین‌‌گیر بودن آن عنوان کرد و گفت «از مجموع ۳۳۳ هواپیمای مسافری موجود، بیش از ۵۰ درصد آنها زمین‌‌گیر شده‌اند.» زمانی که از هواپیماهای باقی‌مانده که تقریبا همان عدد ۱۶۵ خواهد بود صحبت می‌کنیم منظورمان هواپیماهایی است که میانگین سنی آنها ۲۵ سال است‌‌ و اگر هواپیماهایی را که ایران به واسطه برجام تحویل گرفت از آنها کم کنیم‌‌ این میانگین به عدد ۲۷ تا ۲۸ سال می‌‌رسد. این در حالی است  که بر اساس استانداردهای جهانی هواپیمایی که بالای ۲۰ سال سن داشته باشد‌‌، هواپیمای فرسوده محسوب می‌شود. به این ترتیب می‌توان چنین نتیجه گرفت همچنان که کارشناسان بارها و بارها اعلام کرده‌اند ناوگان هوایی در ایران فرسوده شده و نیازمند نوسازی است. همین موضوع باعث شده است هر روز بر تعداد اتفاقاتی که در این صنعت می‌‌افتد‌‌، افزوده شود؛ در این زمینه می‌توان به شش مورد نقص فنی در دو هفته در تیر ماه سال جاری اشاره کرد که شاید پرسر‌و‌صداترین آنها پرواز مشهد- مسقط باشد.

هواپیما سه ساعت در آسمان سرگردان بود و در نهایت در آسمان مشهد با فرود اضطراری نشست، البته خوشبختانه با این نقص آسیبی متوجه مسافران نشد. در ۱۱ مرداد نیز شاهد یک مورد ترکیدگی لاستیک هواپیما در پرواز آبادان به مشهد بودیم. دلیل این سوانح ریز و درشت هوایی که هر روز بر تعداد آن افزوده می‌شود هر چه باشد و هر توجیهی برای تعداد محدود ناوگان محدود هوایی در ایران داشته باشیم، ‌‌تبعات این امر صنعت گردشگری و در نتیجه اقتصاد ایران را تحت تاثیر خود قرار می‌دهد.

مهدیه رضاقلی‌زاده استادیار گروه اقتصاد دانشگاه مازندران در پژوهشی در سال ۱۳۹۹ با عنوان «نقش حمل‌‌ونقل هوایی، هتل‌‌ها، رستوران‌‌ها در رابطه با گردشگری و رشد اقتصادی» چنین آورده است: «گردشگران برای دسترسی به مناطقی که مدنظر دارند، از هرگونه حمل‌‌ونقلی استفاده می‌کنند. حمل‌ونقل به عنوان یک بخش زیرساخت اصولا از گردشگری غیرقابل تفکیک بوده و به صورت تاریخی نیز با هم توسعه یافته‌‌اند. با ورود فناوری‌‌های پیشرفته این نقش کلیدی در توسعه صنعت گردشگری در اختیار صنعت حمل و نقل هوایی قرار گرفته و حمل ونقل هوایی‌‌، شیوه اصلی در گردشگری بین‌المللی شده است. فرودگاه‌ها از باارزش‌‌ترین زیرساخت‌‌های جوامع پیشرفته محسوب می‌شوند و به دلیل برخورداری از پتانسیل‌های مختلف در رشد اقتصادی کشورها و کمک به ایجاد توسعه پایدار نقش مهمی دارند.

صنعت حمل و نقل هوایی ضمن تامین دسترسی‌‌های مطلوب به جاذبه‌های گردشگری در نقاط مختلف کشور و تولید سفرهای تفریحی، باعث شکل‌‌گیری بازارهای جدید، دگرگونی و توسعه مدل‌ها و روش‌های کسب و کار نوین شده و به توسعه نواحی گردشگری به‌ویژه مناطق روستایی کمتر توسعه‌یافته در کنار ارتقای تسهیلات و خدمات محلی این مناطق منجر خواهد شد و نقش مناسبی در اشتغال این مناطق نیز دارد، به‌طوری که با ورود هر ۱۰ نفر گردشگر‌‌، یک نفر اشتغال مستقیم خواهد داشت.» این در حالی است که در ایران به نظر می‌‌رسد فرسودگی ناوگان حمل‌‌ونقل عملا امکان توسعه در این بخش از گردشگری را نه تنها برای مسافران و توریست‌‌های خارجی، بلکه برای گردشگران داخلی با چالش جدی مواجه کرده است.

آنچه گفته شد بیانگر ضرورت نوسازی ناوگان هوایی حمل‌‌ونقل است، موضوعی که گرچه ایرلاین‌‌ها به آن واقفند و بارها بر آن تاکید کرده‌‌اند اما باید مورد توجه سیاستگذاران و متولیان در سطحی بالاتر قرار گیرد. این موضوع نه تنها به سفرهای امن و بدون کنسلی و نقص فنی برای شهروندان ایران منجر خواهد شد، بلکه توسعه توریسم خارجی را نیز به همراه خواهد داشت.