سازمان جهانی گردشگری برای «مسافرت ناتوانها» نسخه داد؛ الگوی اسپانیا و کره‌جنوبی
پنجره سالمندی به طبیعت‌‌‌گردی
پس از همه‌گیری کرونا سبک سفرها به سمت طبیعت‌‌‌گردی تغییر یافت. در واقع با افزایش تقاضا برای گردشگری مبتنی بر طبیعت، سبک سفر هم تغییر کرد و افراد به فرار از محیطهای شهری و شلوغ و رفتن به طبیعت و یافتن حس جدیدی از آزادی تمایل پیدا کردند. گردشگری در فضاهای طبیعی مورد توجه همه انواع گردشگران قرار گرفت. بنابراین محیطهای طبیعی باید با توجه به نیازهای تمامی افراد طراحی شوند و همه محصولات و خدمات گردشگری باید مبتنی بر طبیعت و برای تمامی گروه‌‌‌های گردشگری ارائه شود. توسعه گردشگری، مناطق طبیعی را برای همه فراگیرتر و قابل دسترس‌تر می‌کند. سازمان جهانی گردشگری در پژوهشی چند نمونه از پروژه‌‌‌هایی که اقدام به ایجاد تسهیلات و خدمات برای همه گردشگران به‌‌‌ویژه سالمندان و افراد دارای معلولیت کرده‌‌‌اند را مورد بررسی قرار داده است که نشان دهد چگونه می‌توان طبیعت را بدون آسیب رساندن به آن، در دسترس همگان قرار داد.
گردشگری یک حق اجتماعی برای همگان است. زیرا تفریح و فعالیت‌های گردشگری برای کیفیت زندگی افراد دارای معلولیت، مانند بقیه افراد جامعه، اساسی است. بنابراین، وقتی از گردشگری در دسترس یا فراگیر صحبت می‌شود، ضروری است به ذی‌نفعان بالقوه آن نیز اشاره کرد. دسترسی به تجهیزات، منابع و خدمات توریستی نه تنها دسترسی افراد دارای معلولیت را تسهیل می‌کند بلکه برای افراد مسن و همه کسانی که به‌‌‌طور موقت کاهش تحرک دارند همچون زنان باردار و افراد چاق دسترسی را تسهیل می‌کند.
بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت، بیش از یک‌میلیارد نفر در سراسر جهان با نوعی ناتوانی زندگی می‌کنند. در سالهای آینده، با افزایش عمر افراد و شرایط مزمن برخی از بیماری‌‌‌ها، شیوع ناتوانی بیش از پیش افزایش خواهد یافت. پیری جمعیت، یکی از مهم‌ترین تغییرات جمعیتی است که امروزه به‌‌‌ویژه در کشورهای توسعه‌یافته در حال وقوع است. سازمان ملل برآورد کرده تا سال ۲۰۵۰ حدود ۶/ ۱میلیارد نفر بالای ۶۵ سال سن خواهند داشت. همچنین تا سال ۲۰۵۰، در کشورهایی که امید به زندگی بیشتر از ۷۰ سال است، به‌‌‌طور متوسط حدود ۸ سال یعنی ۵/ ۱۱درصد از زندگی فرد تحت‌تاثیر نوعی ناتوانی قرار می‌گیرد. در حال حاضر حدود ۱۰درصد از جمعیت جهان را سالمندان بالای ۶۵ سال تشکیل داده‌‌‌اند.
افراد دارای معلولیت هنوز در سفر با مشکلات و موانعی روبه‌رو هستند که می‌توان به حمل‌ونقل غیرقابل دسترس، اقامتگاه‌‌‌ها و موزه‌‌‌ها با موانع فیزیکی و ارتباطی، فقدان متخصصان آموزش دیده در بخش سفر، کمبود اطلاعات کافی جهت اطمینان‌بخشی به این افراد هنگام برنامه‌‌‌ریزی سفر و... اشاره کرد. این مشکلات در بسیاری از موارد منجر به عدم‌تمایل به سفر و میزان قابل‌توجهی از ناامیدی در این افراد می‌شود یا اینکه به حضور دوستان یا خانواده برای کمک در برابر موانع نیازمند هستند.
خوشبختانه در سالهای اخیر مفهوم دسترسی جهانی اهمیت بیشتری برای بخش گردشگری پیدا کرد. این پیشرفت نشان‌‌‌دهنده تغییراتی است که بخش سفر تجربه می‌کند، به‌‌‌ویژه در مقاصد گردشگری بالغ‌‌‌تر که رقابت‌‌‌پذیری و کیفیت به‌‌‌عنوان پارادایم اساسی سیاستگذاری‌‌‌های گردشگری آنها به شمار می‌رود.
باتوجه به افزایش تجربه در مسافران، مقصد منتخب آنها مقاصد توسعه‌یافته‌‌‌تر و مجهزتر است که کیفیت، دسترسی و پایداری از عوامل بااهمیت مشترک در گردشگران است. بنابراین، مسافران دارای معلولیت امروزی خواستار دسترسی به تمامی امکانات و خدمات در مناطق طبیعی هستند. سازمان جهانی گردشگری با بررسی چند کشور به موضوعات کلیدی گردشگری قابل دسترس همچون تشخیص صحیح، طراحی و معیاری جهت دسترسی بهتر، طرح‌‌‌های همکاری بخش دولتی و خصوصی و مکانیزم‌‌‌های تامین مالی پرداخته است که «دنیای‌اقتصاد» الگوی دو کشور اسپانیا و کره‌جنوبی را ارائه داده است.
اسپانیا
اسپانیا را می‌توان یکی از موفق‌‌‌ترین کشورها در گردشگری قابل دسترس برای همه گروه‌‌‌ها دانست که در مقاصد مهم گردشگری طبیعی، شرایط حضور افراد دارای معلولیت را فراهم کرده است. ۴ مقصد مهم اسپانیا در مناطق طبیعی با اقدامات مشترک بخش دولتی و خصوصی و حضور متخصصان و مدیران باتجربه در جهت ایجاد زیرساخت‌‌‌ها و فضاهای طبیعی با هدف تضمین دسترسی طبیعت برای کل جمعیت ایجاد شده است. پارک طبیعی بارسلونا با مدیریت جامع در جهت حفاظت از سیستم‌های پارک‌‌‌های طبیعی هشت برنامه سفر و آموزشی مناسب برای افراد دارای ناتوانی جسمی، حسی و شناختی تدوین کرده است که در این راستا، تمامی سازمان‌های کلیدی محلی و ملی مشارکت داشته‌‌‌اند. این پروژه که از سال ۲۰۰۵ راه‌‌‌اندازی شد با ایجاد شورای استانی بارسلونا متشکل از بخش دولتی و خصوصی بودجه ۲۰هزار یورویی برای آن درنظر گرفته شد. از سال ۲۰۱۴ به بعد سالانه ۳۰هزار یورو جهت پشتیبانی و نگهداری و تعمیرات ارائه می‌شود. این پروژه شرایط را برای تکرار این پروژه در بخش‌‌‌های مشابه در مقاصد دیگر فراهم کرده است.
اجراسازی سیستم مدیریت دسترسی جهانی به مناطق ساحلی برای افراد دارای معلولیت در ساحل لاس کانتراس از دیگر اقدامات مهم در اسپانیاست که شرایط سفر برای همه اقشار به محیط طبیعی را فراهم کرده است. باتوجه به اقداماتی که برای تسهیل‌‌‌سازی صورت گرفته افراد دارای معلولیت نیز به راحتی به ساحل‌‌‌ها دسترسی دارند. این پروژه نیز با همکاری بخش‌‌‌های دولتی خصوصی اجرا شده و بودجه عمومی ۴۹هزار یورویی توسط شهرداری «لاس پالماس گرن کاناریا» تامین می‌شود. این پروژه ضمن به‌‌‌کارگیری متخصصان از نماینده محلی افراد دارای معلولیت جهت مشارکت و بازخورد دعوت کرده است و به کارکنان خود آموزش لازم در این زمینه را دادند. در این پروژه برای شناسایی تمامی موانع از تابلوهای اطلاعاتی قابل خواندن از جمله خط بریل استفاده کرده‌‌‌اند و حتی مکان مناسب برای منطقه شنا و ایجاد حمام‌‌‌ها و رختکن‌‌‌های خاص افراد دارای معلولیت قرار داده شده است. محدوده منطقه ساحلی در یک محیط با شیب کم و نرده‌‌‌هایی برای افراد مسن و کم توان قابل دسترس است و امکاناتی جهت دسترسی آسان‌‌‌تر افراد فراهم شده است. در سال ۲۰۲۱ برای این پروژه ۲/ ۱میلیون یورو سرمایه‌گذاری شده است. همچنین این منطقه دسترسی مناسبی به اطلاعات و ارتباطات از طریق کانال‌‌‌های ارتباطی مختلف در وب‌سایت‌ها ارائه می‌دهد. این پروژه شرایط برخورداری یکسان از امکانات ساحلی را برای همگان با هر شرایط فراهم می‌کند. باتوجه با سطح بالای کاربران می‌توان این پروژه را برای سایر مقاصد مشابه به کار گرفت. همچنین پروژه راه‌‌‌های قابل دسترس در سنت جیمز محلی که برای پیاده‌‌‌روی افرادا دارای معلولیت بینایی و فکری ایجاد شده یک برنامه سفر برای دسترسی به محیطهای روستایی و شهری است که جاده‌‌‌ها و مکان‌‌‌های دیدنی و اقامتگاه‌‌‌های قابل دسترس با استفاده از فناوری‌‌‌های نوین جهت اطلاع‌‌‌رسانی فراهم شده است. بزرگ‌ترین دستاورد این برنامه با توسعه سیستمی متشکل از فناوری‌‌‌های مختلف این است که افراد دارای اختلالات بینایی یا شناختی می‌توانند به‌‌‌طور مستقل در راه سنت جیمز قدم بردارند. پروژه‌‌‌ای که می‌توان در محیطهای روستایی به کار گرفت.
حتی در روستای کوچک سانتا‌کاندیا که در ۶۰ کیلومتری بارسلونا واقع شده است و ساختمان‌‌‌های قدیمی ۱۰۰ سالهای دارد که چالش‌های بسیاری برای دسترسی برای همه افراد دارد، در سال ۲۰۰۶ در یک پروژه خانوادگی شرایطی برای تسهیل ورود افراد دارای معلولیت فراهم شد. سه خانواده با توسعه ایده‌های مختلف اقدام به بازسازی خانه برای تبدیل کردن آن به یک اقامتگاه در دسترس مسافران کردند. پس از آن شرکت‌های خصوصی و بخش دولتی در توسعه این طرح سرمایه‌گذاری کردند تا آن روستا را به‌‌‌عنوان یک مقصد گردشگری معرفی کنند تا با کیفیت و نوآوری و دسترسی در رقابت با دیگر مقاصد قرار گیرد. مهم‌ترین اقدامات صورت گرفته در بازسازی‌‌‌ها را می‌توان به دسترسی بدون پلکان به هفت ساختمان و ایجاد تراس بدون در، نصب آسانسور در همه ساختمان‌‌‌ها، درهای عریض با سیستم کشویی و... اشاره کرد.
کره‌جنوبی
حدود ۱۶درصد از جمعیت کره‌جنوبی را افراد بالای ۶۵ سال تشکیل می‌دهند. حدود ۵۰درصد از آنها، سفر را به‌‌‌عنوان فعالیت تفریحی مورد علاقه خود انتخاب کردند اما در افراد دارای معلولیت تنها ۷درصد از آنها تصمیم به سفر می‌‌‌گیرند. در این راستا، برای کمک به گروه‌‌‌های آسیب‌‌‌پذیر برای دسترسی بهتر به مقاصد گردشگری، سازمان گردشگری کره پروژه توسعه جاذبه‌‌‌های گردشگری قابل دسترس را در مقاصد طبیعی و میراث فرهنگی ایجاد کرد. در این طرح دولت با تخصیص بودجه برای به اجرا در آوردن آن اقدام کرده همچنین موسسه حمایت از توسعه فردی افراد معلول کره‌جنوبی برای ارائه مشاوره و دولت‌‌‌های محلی جهت تحقق این پروژه همکاری می‌کنند. در این پروژه زیرساخت‌‌‌های لازم همچون بهبود محل و شرایط اطلاعات و خدمات متناسب به‌منظور دسترسی آسان سازماندهی شده است. پیاده‌‌‌رو‌‌‌های چوبی در امتداد برخی از سواحل کشور و جنگل های‌‌‌ملی و نصب تشک‌‌‌های مخصوص برای تسهیل دسترسی به ساحل برای کاربران ویلچر، ایجاد پارکینگ‌‌‌ها و سرویس بهداشتی بدون مانع و... از اقدامات صورت گرفته در این پروژه است. همچنین با ایجاد وب‌سایتی، تمام اطلاعات گردشگری بدون مانع به مسافران ارائه شده‌است. همچنین بسیاری از برنامه‌‌‌های سفر دارای صفحه اطلاعات با خط بریل هستند. در حال حاضر ۷۲ جاذبه گردشگری قابل دسترس به‌‌‌اجرا درآمده یا در حال اجراست.
