روی ناخوش بازار به فعالان صنعت سیبزمینی
سیبزمینی در گودال چالش
بنابراین، کشورهای زیادی به تولید سیبزمینی چین وابسته هستند؛ به طوری که بروز خشکسالی در چین و تاثیر آن بر تولید سیبزمینی، می‌تواند پیامدهایی را برای عرضه جهانی غذا در پی داشته باشد. به دلیل بزرگی آسیا، سیبزمینی زیادی در این قاره تولید می‌شود. با این حال، چند کشور نیز در اروپا وجود دارند که در واقع به ازای هر نفر سیبزمینی بیشتری تولید می‌کنند. اوکراین یکی از پربازده‌‌‌ترین کشورهای جهان از نظر سیبزمینی برای هر نفر است. سرانه تولید سیبزمینی در این کشور حدود ۴۸۰کیلوگرم است. البته تولیدات این کشور بعد از تنش‌‌‌های موجود به میزان قابل‌توجهی کاهش یافته است. هلند نیز دیگر تولیدکننده سیبزمینی است؛ گرچه هلند تنها ۷ میلیون تن سیبزمینی تولید میکند، اما در واقع حدود ۴۰۰ کیلوگرم سیبزمینی برای هر نفر در کشور تولید میکند.
بلاروس که در مرز اروپا و آسیا قرار دارد نیز هر ساله سیبزمینی زیادی تولید میکند. این کشور نسبتا کوچک تنها حدود ۶ میلیون تن سیبزمینی تولید میکند، اما سرانه تولید سیبزمینی در این کشور ۶۴۴ کیلوگرم است. آمریکا از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان سیبزمینی در جهان بوده و پس از اوکراین است. این کشور هر سال تقریبا ۱۹ میلیون تن سیبزمینی تولید میکند. آمریکا سالانه فقط ۵۸ کیلوگرم سیبزمینی به ازای هر نفر تولید میکند. به این ترتیب حتی اگر ایالات متحده سیبزمینی را به برخی کشورهای اطراف صادر کند، خود مجبور است سیبزمینی زیادی از کشورهای دیگر سراسر جهان وارد کند. سیبزمینی جزء اصلی رژیم غذایی غربی است.
مدیریتی در کشت سیبزمینی نیست
در همین راستا چندی پیش رحیم نیازی عضو هیات‌مدیره انجمن سیبزمینی اعلام کرد بر اساس آمار طی ۵ تا ۶ سال اخیر بالای ۵ میلیون تن سیبزمینی تولید شده است. سال زراعی ۱۴۰۲-۱۴۰۱ پنج میلیون و ۳۰۰ هزارتن محصول تولید شد. در استان‌‌‌های کردستان، همدان، زنجان، چهارمحال و بختیاری، خراسان رضوی، کرمانشاه، لرستان و مرکزی بیش از ۷۰درصد سیبزمینی موردنیاز تولید می‌شود و مابقی تولید در شهرهای گرمسیر و نیمه‌‌‌گرمسیر همچون جیرفت، کرمان، زنجان، طارم، دزفول و اصفهان انجام می‌شود. به گفته وی بنابر آمار در ۵ سال گذشته بیش از ۲ میلیون تن سیبزمینی به بازارهای هدف صادر شد که یک میلیون تن از این میزان صادرات مربوط به سال ۱۴۰۱ است.
صادرات سیبزمینی به کشورهای عراق، آذربایجان، افغانستان، ترکمنستان و کشورهای خلیج‌‌‌فارس انجام می‌شود. اما بیشترین حجم صادرات مربوط به عراق است.
سال گذشته عراق علاوه بر تامین نیاز بازار با مازاد تولید سیبزمینی مواجه شد که به این ترتیب دیگر نیازی به سیبزمینی ما ندارند. از این رو کاهش سطح زیرکشت سیبزمینی و جایگزینی با دیگر محصولات تولیدی باید در دستور کار قرار گیرد. همچنین در خصوص لزوم افزایش فرهنگ‌‌‌سازی مصرف سیبزمینی خسرو طالبی، رئیس انجمن ملی سیبزمینی ایران پیش‌تر‌‌‌ها گفته بود سرانه مصرف سیبزمینی در کشور ۳۵ تا ۴۰ کیلو است و این در حالی است که در کشورهای اروپایی این میزان به ۵۰ تا ۵۵ کیلو می‌‌‌رسد. یعنی اگر می‌توانستیم سرانه مصرف را ۱۰ کیلو بالا ببریم مشکل تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان حل می‌‌‌شد.
وی به صراحت در این خصوص گفت: الگوی کشت ما ناقص است. در بخش صادرات تصمیمات خلق‌الساعه مشکل‌‌‌زاست. تصمیمات یکباره مانند ممنوعیت صادرات یا وضع عوارض بالا باعث می‌شود بازارهای هدف ما راه خودشان را پیدا و بازارهای جدیدی جایگزین کنند.
متاسفانه مدیریت اصولی در این بخش نداریم. بخش دولتی باید از ظرفیت‌‌‌ها و نظرات بخش خصوصی که هیچ بار مالی نیز برای آنها ندارد استفاده کند. بخش دولتی و خصوصی باید در کنار هم باشند تا مشکلات مرتفع شود. میزان تولید سیبزمینی در کشور حدود ۵ میلیون و ۵۵۰هزار تن است که حدود ۵ میلیون و ۲۰۰هزار تن برای مصارف خانگی، صنایع و بذر سال آینده نیاز است و حدودا ۳۵۰هزار تن مازاد داریم.
بیبرنامگی در کشت سیبزمینی
در این میان به گفته‌‌‌های کارشناسان و فعالان این حوزه بیبرنامگی در کشت سیبزمینی و عدم‌اجرای طرح الگوی کشت سبب شده بازار این محصول همیشه از التهاب و تنش‌‌‌های خاص خود برخوردار باشد. با توجه به اینکه هزینه کشت سیبزمینی نسبت به سایر محصولات مانند گندم، جو، سویا و دیگر موارد بیشتر است، کشاورزان همیشه با ریسک‌پذیری بالا این محصول را کشت می‌کنند و اگر کشاورز برداشت خوبی نداشته باشد متضرر خواهد شد اما اگر به تولید خوب و قیمت مناسبی ختم شود، سود مطلوبی عاید کشاورز می‌شود. با توجه به عملی نشدن طرح الگوی کشت، سیبزمینی یک سال بازار بسیار خوبی دارد و سال دیگر به دلیل کشت بالا و عدم‌تعادل بازار و ضرردهی، کاشت آن کاهش می‌‌‌یابد و کشور با بحران کمبود این محصول مواجه می‌شود. امسال نیز مانند سال‌های گذشته با رسیدن به فصل برداشت سیبزمینی و عدم‌اجرای الگوی کشت و همچنین تاخیر در تصمیم‌گیری دولت برای صادرات، دغدغه‌‌‌ها در این حوزه افزایش یافت و بازار سیبزمینی باز هم شاهد تنش‌‌‌های ناشی از تصمیمات بدون تدبیر و پشتوانه دولت باشد. در این راستا پیش‌تر رئیس انجمن سیب‌زمینی‌‌کاران به بازار گفته بود: همزمانی برداشت سیبزمینی جنوب و گلستان، قیمت این محصول را به شدت کاهش داد و سبب شد برخی کشاورزان سیبزمینی را با کمترین سود‌دهی به فروش برسانند.
از طرفی دولت بدون در نظر گرفتن شرایط تولید این محصول با تعرفه ۶۰ درصدی صادرات، خروج سیبزمینی را از کشور ممنوع کرد و همین امر سبب شد قیمت این محصول در زمان برداشت در بازار به شدت افت کند. رمضان مقصودلو با بیان اینکه با توجه به تلاش‌‌‌هایی که برای حذف موانع صادرات انجام دادیم و با پیگیری‌‌‌های انجام‌شده هر چند کمی دیر اما تصمیم بر این شد صادرات به صورت پلکانی انجام شود، ابراز کرد: این مساله که بیش از یک ماه پیگیر مجوز صادرات بودیم و امسال به دلیل رطوبت بالای هوا علاوه بر تنش‌‌‌هایی که در خصوص بازار سیبزمینی وجود داشت، شیوع قارچ در مزارع هم سبب افت تناژ این محصول شد. وی با اشاره به کاهش ۳۰ درصدی تناژ در مزارع آلوده شده به قارچ گفت: در حال حاضر بخشی از مزارع آلوده به این قارچ هستند بنابراین می‌‌‌طلبد هر چه زودتر برداشت سیبزمینی آغاز شود. وی با اشاره به هزینه‌‌‌های بالای تولید این محصول ادامه داد: اگر دولت سیاست به موقع در خصوص صادرات و اعلام قیمت حمایتی داشته باشد و بازار به تعادل برسد، کشاورزان دلواپسی کمتری خواهند داشت و انگیزه بیشتری برای سم‌پاشی محصول دارند.
