تولید کلان در صورت اصلاح زیرساختها ممکن می‌شود
پای لنگ کشاورزی در نبود صنعت
با وجود پیشرفت‌‌‌های چشمگیری که تمام کشورها در این صنعت بزرگ داشته‌‌‌اند، متاسفانه قسمت اعظم کشاورزی ایران هنوز مکانیزه نیست و از طرفی بالا بردن سطح کیفی تولیدات بدون حضور مکانیزه کشاورزی امکان ندارد.
امروز اکثر کشاورزان در ایران به روش‌های سنتی کار می‌کنند. اگر بخواهیم ریشه این مشکل را پیدا کنیم باید به کم‌کاری‌‌‌هایی از طرف قسمت‌‌‌های توسعه، ترویج و مکانیزاسیون که بخشی از وزارت جهاد کشاورزی هستند اشاره کرد، چرا که زیرساخت‌‌‌های اصلی این حوزه یعنی آموزش، فرهنگ‌‌‌سازی و حرکت از روش‌های سنتی به مکانیزه بر عهده بخش ترویج است و تزریق ادوات مدرن کاشت تا برداشت به کشاورزان بر عهده بخش مکانیزاسیون است. بخش ترویج باید فرهنگ‌‌‌سازی کند و اولویت خود را آموزش به کشاورزان در سطح خرد و کلان بداند، تمام تمرکز خود را روی تولیدکنندگان کلان نگذارد و همه را به یک دید ببیند، کشاورزان را به سمت تحقیقات و چالش‌‌‌های رقابتی بکشانند، در کلاس‌‌‌های آموزشی که چه در سطح استان، شهرستان و روستا برگزار می‌کنند فعالیت و پیشبرد کیفیت کشاورزان را مرتب رصد کنند. البته این را هم باید خاطرنشان کرد که تمام این صحبت‌‌‌ها و راهکارها در صورتی امکان‌‌‌پذیر هستند که تولیدکنندگان عزیز هم تمایل خود را در پیشبرد این هدف نشان دهند و خواهان تغییر باشند.
در این بین بنا به گفته‌‌‌های کارشناسان بازار کشاورزی ما در بخش مکانیزاسیون مشکلات عدیده‌‌‌ای داریم که اگر بخواهیم چند مورد از آنها را عنوان کنیم در ابتدا باید به اجرای تکنولوژی مناسب در هر منطقه اشاره کرد، یعنی هر ماشین‌آلاتی مناسب کار کردن در یک منطقه و یک موقعیت خاص است و استفاده نادرست از آن موجب می‌شود کارآیی لازم را از خود بروز ندهد. در این بین کمبود یا نبود خدمات مناسب در محل به دلایل مختلف نیز دیده می‌شود که خود از مشکلات بزرگ به حساب می‌‌‌آید.
همچنین برخوردار نبودن اپراتور ماشینآلات از مهارت‌‌‌های لازم میزان کاربری را بسیار پایین می‌‌‌آورد. به‌‌‌رغم اهمیت بسیار زیاد فناوری ماشینی در کشاورزی و اشراف داشتن به این موضوع، متاسفانه شاهد کم‌‌‌کاری و عرضه نامناسب، سخت‌‌‌گیری در ارائه خدمات، بالا بردن قیمت نهایی در‌‌‌کنار کیفیت پایین ادوات کاشت و برداشت هستیم که موجب شده کشاورزی در اکثر نقاط ایران به همان روش‌های قدیمی و کهن باقی بماند.
در شرایطی که نفوذ ماشینآلات روز صنعتی در حوزه تولید کشورهای مختلف روندی افزایشی به خود گرفته است، صنعتگران این حوزه با موانعی همچون افزایش قیمت فولاد، آهن‌‌‌آلات، کمبود نیروی کار متخصص و نوسان بازارها مواجه هستند.
ارزش ۵۸۹ میلیارد دلاری بازار جهانی ماشینآلات صنعتی تا ۲۰۲۴
با وجود این گزارش‌‌‌های جهانی بیانگر این است که اندازه بازار ماشینآلات صنعتی در سال‌های اخیر به شدت رشد کرده است. به طوری که داده‌‌‌های آماری منتشر‌شده از سوی سایت آماری تحلیلی استاتیستا نشان می‌دهد: بازار ماشینآلات صنعتی از 546.76 میلیارد دلار در سال ۲۰۲۳ به 589.34 میلیارد دلار در سال ۲۰۲۴ با نرخ رشد مرکب سالانه (CAGR) 7.8درصد خواهد رسید و به این ترتیب تحلیلگران معتقدند رشد در دوره تاریخی را می‌توان به رشد صنعت تولیدی و رشد اقتصادی نسبت داد.
در حالی که پیش‌بینی می‌شود ارزش افزوده در بازار ماشینآلات و تجهیزات به 0.85 تریلیون دلار در سال ۲۰۲۴ برسد، برآورد می‌شود تعداد شرکت‌های فعال در بازار ماشینآلات و تجهیزات تا پایان سال ۲۰۲۴ در سراسر دنیا به 0.39 میلیون برسد.
از سوی دیگر بر اساس این گزارش و به گفته کارشناسان و تحلیلگران در حالی که روند بازار جهانی ماشینآلات و تجهیزات صنعتی رو به رشد است انتظار می‌رود که بخش کشاورزی به دلیل افزایش تقاضا برای تجهیزات کشاورزی پیشرفته، بیشترین رشد را بین سال‌های ۲۰۲۳ و ۲۰۳۲ شاهد باشد.
ارزش بازار جهانی ماشینآلات کشاورزی تا ۲۰۳۰ از ۱۸۹ میلیارد دلار فراتر می‌رود
در واقع همه‌گیری ویروس کرونا و اختلالات زنجیره تامین در سراسر جهان بر بازار جهانی تجهیزات کشاورزی تاثیر گذاشته است که در سال ۲۰۲۱ بیش از 103.6 میلیارد دلار ارزش داشت. این در حالی است که ارزش بازار در سال ۲۰۲۳ به میزان 106.8 میلیارد دلار بوده و انتظار می‌رود در سال‌جاری میلادی نیز به حدود ۱۱۶ میلیارد دلار برسد. طبق این داده‌‌‌های آماری همچنین انتظار می‌رود ارزش بازار جهانی تجهیزات کشاورزی در سال ۲۰۳۰به بیش از 189.4 میلیارد دلار برسد.
در بخش دیگری از این گزارش آمده است: در سال ۲۰۲۱ حدود 3.3 میلیون واحد از تجهیزات کشاورزی در سراسر جهان فروخته شد که منطقه آسیا و اقیانوسیه بیشترین فروش را در آن سال به خود اختصاص داد. پیش‌بینی می‌شود که بازار بین سال‌های ۲۰۲۲ تا ۲۰۲۸ رشد کند و در سال ۲۰۲۸ به بیش از 3.9 میلیون واحد برسد.
آسیا و اقیانوسیه؛ بزرگ‌ترین منطقه در بازار ماشینآلات و تجهیزات کشاورزی در سال ۲۰۲۳
گفتنی است گزارش‌‌‌های منتشر شده حاکی از این است که آسیا و اقیانوسیه بزرگ‌ترین منطقه در بازار ماشینآلات و تجهیزات کشاورزی در سال ۲۰۲۳ بود و آمریکای شمالی دومین منطقه بزرگ در سهم بازار جهانی ماشینآلات و تجهیزات کشاورزی بوده است. این در حالی است که بازیگران اصلی صنعت به طور فعال در حال توسعه راه‌‌‌حل‌‌‌های مستقل برای تقویت موقعیت خود در بازار در پاسخ به چشم‌‌‌انداز پویای بازار ماشینآلات و تجهیزات کشاورزی هستند. تراکتورهای خودران که با قابلیت‌‌‌های خودران یا بدون راننده مشخص می‌‌‌شوند، از فناوری‌‌‌های پیشرفته از جمله سنسورها، دوربین‌‌‌ها، GPS و هوش مصنوعی برای اجرای وظایف کشاورزی متنوع بدون دخالت مستقیم انسان استفاده می‌کنند.
به هر روی رشد پیش‌بینی‌‌‌‌شده توسط کشاورزی دقیق، روباتیک، اینترنت اشیا، کشاورزی پایدار و ماشینآلات الکتریکی-هیبریدی تقویت می‌شود. روندهای اصلی شامل قابلیت ردیابی بلاک‌چین، روباتیک برای کاشت و برداشت، هیدروپونیک-آئروپونیک، ابزارهای چند‌منظوره و سیستم‌های نظارت-کنترل از راه دور است.
وضعیت صنف ماشینسازان کشاورزی کشور
در کشور ما نیز صنف ماشینسازان کشاورزی کشور از جمله صنف‌‌‌های پویایی است که علاوه بر تامین نیاز داخل بخشی از تولیدات خود را راهی بازارهای صادراتی به‌خصوص بازارهای اطراف می‌‌‌سازد. با وجود این، این صنف نیز با یکسری کمبودها و مشکلات مواجه است که به نظر می‌رسد در سال جدید نیز این مسائل در حوزه تولید و فروش ماشینآلات کشاورزی وجود داشته باشد.
علی عباسزاده، دبیر انجمن صنفی ماشینآلات کشاورزی پیش‌تر در گفت‌‌‌وگو با بازار در خصوص وضعیت فروش ماشینآلات کشاورزی در سال قبل گفت: همان‌طور که می‌‌‌دانید وضعیت فروش ماشینآلات کشاورزی بر اساس تقاضاست؛ یعنی سهم اصلی در فروش ماشینآلات کشاورزی «تسهیلات و شرایط کشت» است. به این ترتیب یکی از دلایلی که می‌تواند بسیار بر موضوع فروش ماشینآلات کشاورزی اثرگذار باشد موضوع خشکسالی است؛ به این معنا که اگر موضوع خشکسالی نباشد اراضی بسیاری کشت می‌شود و بالطبع تقاضا برای ماشینآلات بسیار زیاد می‌شود.
ترکیه؛ رقیب ماشینآلات کشاورزی ایران در غرب آسیا
بر اساس آخرین آمارهای رسمی، تعداد تراکتورهای بخش کشاورزی ایران تا انتهای سال ۱۴۰۲ به حدود ۶۲۰هزار دستگاه رسیده است. این تعداد درحالی است که داده‌‌‌های مرکز آمار ترکیه نشان می‌دهد در این کشور ۸۴ میلیونی، حدود ۲ میلیون و ۱۸۶هزار دستگاه تراکتور وجود دارد. به عبارتی، ترکیه با جمعیتی مشابه ایران، 3.5تا ۴ برابر کشورمان تراکتور دارد. قابل ذکر است اخیرا کریم ذوالفقاری، رئیس مرکز مکانیزاسیون کشاورزی گفته بود ۷۰هزار نفر از کشاورزان ایرانی در صف دریافت تراکتور بوده و صف انباشت تقاضای تراکتور در کشورمان به ۴ یا ۵ سال رسیده که این موضوع علاوه‌‌‌بر ایجاد نارضایتی، موجب شده ۵۵درصد از تراکتورهای کشور فرسوده شده و امکان نوسازی برای آنها فراهم نباشد.
عباسزاده در ادامه همین مبحث افزود: خوشبختانه سال گذشته تعداد زیادی دستگاه به عنوان کشت دیم و بذرکار خریداری شد و بخش دولت امتیازاتی به کسانی که از این دستگاه‌‌‌ها استفاده می‌کنند داد که بتوانند در رشد محصولات استفاده کنند، اما مساله اینجاست که کشاورزی ما تا اندازه زیادی تابع شرایط بازار، شرایط آب و هوایی و شرایط مالی خود کشاورزان است.
ارزش بازار جهانی ماشینآلات کشاورزی تا ۲۰۲۸
وی همچنین در خصوص وضعیت تسهیلات تخصیصی برای خرید ماشینآلات کشاورزی در سال قبل اظهار کرد: سال قبل تسهیلاتی تخصیص داده شد به طوری که شاید بتوان گفت ۸۰درصد ماشینآلات که فروخته می‌شود از طریق تسهیلات به اصطلاح ارزان‌قیمت است که بین کشاورزان توزیع شده و خوشبختانه وزارت جهاد اول هر سال مشخص می‌کند چه میزان به عنوان تسهیلات قرار است تخصیص داده شود و پارسال تا جایی که در توان بود انجام دادند.
این مقام صنفی همچنین در خصوص وضعیت و برنامه‌‌‌های صادراتی تولیدکنندگان این صنف گفت: اصولا تولیدکنندگان ماشینآلات کشاورزی سعی می‌کنند صادرات را در برنامه تولید داشته باشند و همان‌طور که می‌‌‌دانید اطراف ما جمعیت ۴۰۰-۵۰۰ میلیونی هست که می‌توانند مصرف‌کننده‌‌‌های ماشینآلات کشاورزی ایران باشند، اما در غرب آسیا رقیبی مثل ترکیه داریم که آنها هم سعی می‌کنند بازار را داشته باشند. ضمن اینکه کشورهای حوزه CIS، عراق، افغانستان و دیگر بازارهای جدید که می‌توانند اضافه شوند هستند. با وجود این غالب صادرات ما به کشورهای اطراف است که به دلیل نزدیکی به ایران و گرفتن خدمات پس از فروش ترجیح می‌دهند از اینجا خرید کنند.
عباسزاده همچنین در پاسخ به این سوال که با تمام تفاسیر و اتفاقات سال قبل، برای صنف ماشینآلات کشاورزی در سال جدید چه چشم‌اندازی می‌شود متصور شد، گفت: نه‌تنها در حوزه ماشین کشاورزی بلکه در کل صنعت آن چیزی که سرلوحه قرار گرفته شد جهش تولید با مشارکت مردم است و تحقق آن نیازمند این است که یک بازنگری در قوانین و آیین‌نامه‌‌‌ها بشود و یکسری مشکلات خاصی که بر سر راه تولیدکننده‌‌‌ها هست حذف شود. بر فرض مشکلاتی که ممکن است در حوزه تامین اجتماعی، دارایی، تامین سرمایه در گردش، گشوده شدن فضای بوروکراسی، به وجود آمدن آیین‌‌‌نامه‌‌‌های جدید، پایداری قوانین که امکان برنامه‌ریزی برای واحدهای تولیدی مهیا باشد و... به وجود بیاید. همه اینها مواردی است که سیاستگذاران در این حوزه باید دقت نظری داشته باشند تا شرکت‌ها بتوانند راحت‌تر کار کنند.
تاثیر افزایش ۵۰درصدی قیمت آهن‌‌‌آلات آلیاژی بر ماشینآلات کشاورزی
در همین راستا کاوه سیادت، مدیرفروش یک مجموعه فعال در حوزه ساخت ادوات و دستگاه‌‌‌های حوزه کشاورزی حفاظتی، در خصوص میزان نوسانات قیمتی این موارد نسبت به مدت مشابه سال قبل گفت: قیمت آهن‌‌‌آلات در مقایسه با سال قبل بین ۱۵ تا ۵۰درصد افزایش داشته است که عمدتا به دلیل افزایش تصاعدی و عجیب و غریب قیمت دلار بوده به نحوی که حتی در برخی موارد قیمت آهن‌‌‌آلات آلیاژی و فولادی و مواد پلی‌اتیلنی تا ۵۰درصد افزایش را به ثبت رسانده است.
این صنعتگر بخش کشاورزی در پاسخ به این سوال که افزایش ۱۵ تا ۵۰ درصدی فلزات چقدر روی قیمت محصولات نهایی تولیدی تاثیر گذاشته است، گفت: با توجه به افزایش هزینه‌‌‌های تولید به واسطه افزایش مواردی همچون دستمزد، بیمه و... که به میزان ۲۲ تا ۳۰درصد بوده، ما نیز به تبع قیمت محصولات و دستگاه‌‌‌های تولیدی خود را بین ۲۰ تا ۳۰درصد افزایش دادهایم.
برای حفظ بازار با حداقل سود قیمت ادوات و ماشینآلات را ۲۰ تا ۳۰درصد افزایش دادهایم
وی افزود: البته این افزایش ۲۰ تا ۳۰ درصدی قیمت ماشینآلات در واقع با حداقل افزایش قیمت‌ها بوده تا از یک طرف خود را در بازار نگه داریم و از سوی دیگر فشاری به کشاورزان برای خرید وارد نشود.
سیادت همچنین در خصوص عرضه مواد اولیه همچون آهن‌‌‌آلات و ورق‌‌‌های فولادی در بورس‌کالا گفت: خرید از بورس عمدتا توسط شرکت‌های بزرگ همچون خودرو‌‌‌سازی‌‌‌ها صورت می‌گیرد و شرکت‌هایی مانند ما کلیه محصولات را از بازار آزاد خریداری می‌‌‌کنیم. چون برای خرید از بورس باید خرید کلان و با تناژ بالا انجام بدهیم. ضمن اینکه از بازار آزاد به صورت اعتباری می‌توانیم خرید کنیم اما خرید از بورس چنین شرایطی ندارد.
