فقدان صنایع تبدیلی، کشاورزی را درو می‌کند
به نظر می‌رسد متولیان بخش کشاورزی در پاسخ روشن به این دو سوال مهم عاجز مانده‌اند؛ «چرا تولید می‌کنیم و چگونه از تولیداتمان بهره ببریم؟» این در حالی است که در سال ۱۹۸۶ ماساکی ایمای ژاپنی نظریه چرخه کایزن را وارد فرهنگ کسب و کار کرد. کایزن (KAI + ZEN = KAIZEN) ترکیبی دو کلمه‌‌ای از یک مفهوم ژاپنی است که به معنای بهبود مستمر با تغییرات مداوم است. در پیاده‌سازی این استراتژی در هر حوزه‌ای یک اصل مهم را باید در نظر داشت و آن اینکه فعالیت‌‌هایی که برای تکمیل، بهبود و افزایش سطح کیفی محصولات و خدمات لازم است، باید به فعالیت‌‌های سازمان اضافه شوند. کشاورزی در کشورهایی که ظرفیت‌های لازم را دارند به عنوان محور خودکفایی تلقی می‌شود.در کشور ما کشاورزی ریشه در تاریخ دارد. منابع آبی، زمین‌های حاصلخیز و تنوع آب و هوایی، ایران را به کشوری استثنایی در این بخش بدل کرده است. طبیعی است برای توسعه این بخش باید از چرخه کایزن بهره برد.
تردیدی نیست توسعه کشاورزی به توسعه اشتغال، کسب ثروت و درآمد، امنیت غذایی و از همه مهم‌تر استقلال و عدم وابستگی منجر می‌شود منوط به اینکه ظرفیت‌ها به درستی شناخته شده و از دو منبع مهم آب و خاک عالمانه بهره‌گیری شود. برای توسعه این بخش توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلی غذایی و کشاورزی حکم شریان حیاتی را دارد، صنایع فرآوری کشاورزی می‌تواند موجب جلوگیری از ضایعات محصولات، ایجاد ارزش افزوده، افزایش سطح درآمد فعالان، ارتقای بهره‌وری بخش کشاورزی، افزایش سهم اشتغال صنعتی در مناطق روستایی و جزئی از فرآیند توسعه جامعه باشد.
استان هرمزگان به عنوان قطب تولید محصولات کشاورزی خارج از فصل، قطب تولید لیمو ترش و انبه و از استانهای برتر در تولید خرما و مرکبات، در حوزه شیلات و آبزی‌پروری محسوب می‌شود. اما همه ساله فصل برداشت محصولات کشاورزی و باغی به کابوسی برای تولیدکنندگان بدل شده است. اگر توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلی با توسعه کشاورزی در این استان متوازن پیش می‌رفت شاید این کابوس به ایامی به یاد‌ماندنی برایشان مبدل می‌شد.
اما امروز شاهد کاهش شدید قیمت در فصل برداشت، افزایش ضایعات محصول، رواج دلالی، نارضایتی تولیدکنندگان از فعالیت در این بخش هستیم. صدالبته اگر صنایع تبدیلی و فرآوری توسعه می‌یافت این اتفاقات حادث نمی‌شد. از طرف دیگر واحدهای موجود صنایع تبدیلی کشاورزی هرمزگان در جذب مواد خام (محصول) موفق عمل نکرده‌اند و دچار ضعف هستند.
ضرورت توسعه صنایع تبدیلی کشاورزی میناب
در همین راستا مدیرعامل یک شرکت کشت و صنعت گفت: در این مجموعه در حال حاضر با توجه به فصل برداشت محصولات بخش کشاورزی و باغی، ترشی انبه، لیمو ترش، کردیا، سس فلفل و کچاپ تولید می‌شود. ندا جمالی ادامه داد: ظرفیت تولید این مجموعه حدود ۱۱ هزار و ۳۵۰ تن در سال است که شامل سس‌‌ها، مربا، مارمالاد و انواع ترشیجات و شوریجات می‌شود که در حال حاضر تولید ترشی انبه و لیمو ترش در دستور کار است. تقریبا عمده تولید ما در فصل بهار و تابستان که فصل برداشت محصولات گرمسیری است، صورت می‌گیرد. جمالی با اشاره به اینکه محصولات تولیدی این مجموعه تصریح کرد: عمده محصولات تولیدی در بازارهای داخلی کشور عرضه می‌شود، اما بخشی از آن نیز توسط مشتریان به کشورهای حوزه خلیج‌فارس و برخی کشورهای اروپایی ارسال می‌شود، ولی ما مستقیما اقدامی در جهت صادرات انجام نداده‌‌ایم. وی ادامه داد: توسعه صنایع تبدیلی، تکمیلی و فرآوری بخش کشاورزی می‌تواند به رونق این بخش، کسب درآمد بهتر و البته تقویت کشاورزی بینجامد.
حمایت از واحدهای تولیدی و صنعتی ضروری است
این مدیرعامل شرکت کشت و صنعتی با اشاره به سابقه این مجموعه گفت: تولید ترشیجات را از ۳۰ سال پیش به صورت خانگی آغاز کردیم؛ به عبارتی سه دهه تجربه داریم. به تدریج یک مجموعه کارگاهی ایجاد شد و در نهایت کارخانه را با سرمایه پدرم که مالک اصلی است، آغاز کردیم؛ بخشی از اعتبار مورد نیاز هم از طریق دریافت تسهیلات از بانک کشاورزی تامین شد. به اعتقاد من برای حصول موفقیت لازم است دولت، نهادها و سازمان‌‌های مرتبط حمایت‌‌ها و همراهی‌‌های لازم را داشته باشند. مسلما تامین منابع مالی، کمک به تامین مواد اولیه، کمک به توسعه صادرات و تسهیل شرایط از جمله اقداماتی است که دولت و سازمان‌‌های مرتبط می‌توانند داشته باشند. جمالی کمبود نیروی کار را از عوامل سد راه افزایش تولید عنوان کرد و افزود: متاسفانه به‌رغم اینکه نرخ بیکاری در هرمزگان بالاست، ولی ما در اینجا با کمبود نیروی کار مواجهیم. در برخی فصول آن‌قدر این کمبود خود را نشان می‌دهد که نمی‌توانیم به طور همزمان دو خط تولید را باهم فعال کنیم. این فعال حوزه کشاورزی ادامه داد: ما چند سال است با این معضل روبه‌رو هستیم. هرمزگان هر چند در سالیان اخیر در حوزه صنعت توسعه خوبی دارد، اما زیرساخت اصلی آن یعنی تربیت نیروی کار ماهر و متخصص فراهم نیست. یعنی تمهیدی برای این بخش اندیشیده نشده است. از سوی دیگر پیشینه تاریخی این استان به ویژه شهرستان میناب با تجارت پیوند دارد.
تجارت با کشورهای حاشیه خلیج‌فارس توسط مردمان این منطقه امری رایج بود، اما متاسفانه در سالیان اخیر این مساله به شدت تحت تاثیر عوامل مختلف قرار گرفته است. ولی به هرحال ساکنان همواره با خوداشتغالی (با هر نامی‌که اطلاق شود) امرار معاش می‌کنند. این ویژگی استان ما از جمله میناب است.
رشد ۳۳ درصدی صنایع تبدیلی در هرمزگان
در همین راستا رئیس جهاد کشاورزی هرمزگان ضمن بیان آماری از وضعیت بخش کشاورزی و شیلاتی استان گفت: استان هرمزگان در تولید انبه، صید و صیادی و پرورش ماهی در قفس رتبه اول؛ در تولید لیمو ترش، لیمو شیرین، بادمجان و گوجه‌فرنگی گلخانهای رتبه دوم و در تولید گوجه‌فرنگی، پیاز و پرورش شتر رتبه سوم را از آن خود کرده است. عباس مویدی سطح زیر کشت استان را ۱۶۲ هزار هکتار و تعداد بهره‌‌برداران را ۱۰۵ هزار نفر اعلام و اظهار کرد: از این میزان، سطح زیر کشت محصولات زراعی ۸۲ هزار هکتار، سطح زیر کشت محصولات باغی ۸۰ هزار هکتار و جمعیت دامی استان نیز هزار و ۳۶۳ راس است. وی گفت: در سطح استان تولید محصولات باغی به میزان ۹۷۰ هزار تن است که عمده محصولات باغی شامل ۷۶۰ هزار تن مرکبات، ۲۷هزار تن میوه‌‌های گرمسیری، ۱۸۰هزار تن محصولات گلخانهای و ۶/ ۳هزار تن گیاهان دارویی است. مویدی با اشاره به تلاش‌های انجام شده در توسعه صنایع تبدیلی در این استان تصریح کرد: توان استان در زمینه تولیدات صنایع تبدیلی و غذایی با برنامه‌‌ریزی و حمایت دولت، ۳۳ درصد افزایش داشته است. میزان کل صادرات استان هرمزگان در حوزه صنایع تبدیلی و غذایی افزون بر ۱۶ هزار و ۵۰۰ تن با ارزش دو میلیون دلار است.
نیازمند سرمایهگذاری در توسعه صنایع تبدیلی کشاورزی هستیم
یک کارشناس حوزه کشاورزی با اشاره به ضرورت توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلی کشاورزی گفت: صنایع تبدیلی یکی از فقیرترین بخش‌‌های کشاورزی استان ماست و به طور کلی هرمزگان از نظر صنایع تبدیلی و بسته‌بندی بسیار ضعیف بوده و خیلی کند حرکت کرده است. مجید عسکری سیاهویی افزود: در فرآوری‌‌ها و بسته‌بندی‌‌ها بسیار کم سرمایهگذاری شده است و خیلی ضعیف هستیم. در حقیقت در صنایع غذایی نتوانسته‌ایم زنجیره کشاورزی و غذایی را تکمیل کنیم و برای همین هم وقتی پتانسیل تولید در استان افزایش می‌یابد، مازاد تولید وارد بازار می‌شود و افت قیمت شدید دارد و کشاورزان متضرر می‌شوند. بنابراین در این بعد نیازمند سرمایهگذاری بیشتری هستیم. عضو هیات علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان هرمزگان تاکید کرد: به واسطه محدود بودن صنایع تبدیلی، استان هرمزگان در پله‌‌های اولیه و پایین صنایع غذایی قرار داشته و باید روی این بُعد خیلی کار شود.
ریسک کشاورزی در ایران سه برابر جهان است
معاون سابق برنامه‌‌ریزی و امور اقتصادی وزارت جهاد کشاورزی گفت: کشاورزی یکی از پر‌ریسک‌‌ترین بخش‌‌های اقتصاد در جهان به شمار می‌آید و میزان این ریسک در ایران به واسطه کمبود بارش‌‌ها و منابع آبی، سه برابر جهان است.
شاهپور علایی‌مقدم افزود: هرمزگان یکی از استانهای دارای تنوع کشاورزی است و در تمام طول سال فعالیت کشاورزی دارد. آمادگی داریم سند تحولی بخش کشاورزی هرمزگان را در قالب زنجیره تولید از ابتدا تا انتها با حمایت کامل ایجاد کنیم. این استان قابلیت کشاورزی در همه فصول سال را داراست و صدالبته ریسک این حوزه در هرمزگان به مراتب از میانگین ریسک کشاورزی در کشور بیشتر است و ضایع شدن ۳۰ درصد تولیدات و دسترنج تولیدکنندگان جفایی نابخشودنی است.
