در گفت‌و‌گو با کارشناسان مطرح شد
افزایش ضایعات باغی با توزیع سموم تقلبی در بازار
این در حالی است که بخش قابل‌توجهی از کودهای کشاورزی و سموم از طریق بازارهای خارجی تامین می‌شود. با وجود این دلایل مختلفی همچون «عدم‌نظارت سازمان‌های مربوطه بر بازار کود و سموم، گرانی محصولات و همچنین منفعت‌طلبی سودجویان این بخش» برای فراوانی محصولات تقلبی در بازار کشور عنوان می‌شود. اگرچه برخی نیز معتقدند کشورهای صاحب این صنعت از فروش محصولات با کیفیت بالا به ایران امتناع می‌کنند و بنابراین محصولات بیکیفیت چینی که غالبا فاقد ماده موثره هستند به وفور وارد کشور می‌شود و خسارت‌‌‌های جبرانناپذیری به بخش کشاورزی کشور می‌‌‌زند.
آثار منفی استفاده از سموم تقلبی بر محصولات گلخانه‌‌‌ای
رئیس انجمن گل و گیاهان زینتی ایران با تاکید بر اینکه توزیع کود و سموم تقلبی در حوزه باغبانی نیز مانند حوزه زراعت رایج است به بازار می‌‌‌گوید: علاوه بر آسیب‌‌‌هایی که استفاده از این محصولات بیکیفیت به خاک کشاورزی وارد می‌کند زیان‌‌‌های مالی هنگفتی نیز به بهرهبرداران بخش می‌‌‌زند.
«محمدرضا شفیعی» افزود: مساله مهم اینجاست که در کشاورزی شاخه باغبانی نسبت به زراعت به اصطلاح فشرده‌‌‌تر است؛ به این مفهوم که کار زیادتر، سرمایه بیشتر و درآمد بیشتری دارد. از طرف دیگر در حوزه باغبانی نیز گلکاری و گل و گیاه نسبت به دیگر شاخه‌‌‌ها فشرده‌‌‌تر است و کار و سرمایه زیادی می‌‌‌طلبد و به تبع درآمدزایی بیشتری نیز دارد؛ یعنی وقتی می‌‌‌گوییم در یک هکتار گلخانه تولید و راندمان اقتصادی برابر صد هکتار زراعت است بیانگر این است که سرمایه، کار و ماده اولیه زیاد می‌‌‌برد.
وی ادامه داد: به این ترتیب در این شرایط کار حساس‌تر می‌شود؛ به این معنا که در یک مترمربع بر فرض به ارزش ۵ میلیون تومان گیاه است و بنابراین وقتی دچار آفت یا بیماری می‌شود کشاورز برای کنترل و مبارزه با این آفت و بیماری باید سم تهیه کند، اما متاسفانه به دلیل استفاده از سموم تقلبی وقت و زمان را از دست می‌دهد و اثر نمی‌‌‌کند و بنابراین کل گیاه از بین میرود.
شفیعی خاطرنشان کرد: به دلیل مشکلاتی که از این طریق برای گلکاران ایجاد می‌شود، برخی از گلکاران تن به این امر می‌دهند که به هر قیمتی سموم اصلی را از خارج از کشور، قانونی یا به صورت قاچاق دریافت کنند و این بیانگر این است که در مورد سموم و کودهای تقلبی در حوزه گلخانه‌‌‌ها شرایط بسیار حاد است.
گرانی محصولات؛ عامل اصلی توزیع سموم و کود تقلبی در بازار
رئیس انجمن گل و گیاهان زینتی ایران همچنین در پاسخ به این سوال که فراوان شدن سموم و کودهای کشاورزی تقلبی ریشه در کاهش واردات دارد یا صرفا به دلیل منافع مالی است که با خود به همراه دارد، گفت: در این مورد دو سه عامل نقش دارد؛ یکی به دلیل وضعیت کلی کشور است به این معنا که تعاملات با دنیا محدود شده و به چند کشور محدود بسنده کرده‌‌‌ایم، نقل و انتقال محدود شده، ارتباطات بسته شده، با شرکت‌های معتبر سم و کود مثل شرکت‌های آلمانی، فرانسوی و... مستقیما ارتباط نداریم و مستقیما جنس به اینجا نمی‌‌‌فرستند.
شفیعی ادامه داد: از سوی دیگر گران شدن سموم و کودهای کشاورزی نیز در این امر نقش دارد؛ یعنی وقتی قیمت یک لیتر سم ۱۰۰هزار تومان باشد در شرایط بد اقتصادی کنونی رغبت چندانی برای تقلبی‌‌‌ها نیست، اما وقتی نرخ آن به ۳ میلیون تومان می‌رسد افراد سودجو و متقلب به این فکر می‌‌‌افتند که با برچسب‌‌‌های تقلبی سهمی از بازار داشته باشند و این عوامل موجب می‌شود سموم و کود تقلبی در بازار زیاد باشد.
بر اساس این گزارش علاوه بر ضرر و زیان‌‌‌های مالی که به تبع استفاده از سموم و کودهای کشاورزی تقلبی یا با ماده موثره کم بر بخش کشاورزی وارد می‌شود و کشاورزان و بهرهبرداران حوزه متضرر می‌‌‌شوند، این اتفاق موجب بالا رفتن ضایعات بخش زراعت و باغبانی نیز می‌شود.
استفاده مکرر از یک نوع سم در باغات موجب افزایش ضایعات می‌شود
در این راستا «مجتبی شادلو»، نایب رئیس اتحادیه باغداران کشور در پاسخ به این سوال بازار که چند درصد ضایعات بخش باغبانی متاثر از رایج شدن سموم و کودهای تقلبی است می‌‌‌گوید: بحث تولید ضایعات به دلیل استفاده از سموم و کودهای بیکیفیت از گذشته‌‌‌ها بوده و غالبا به عدم‌مدیریت صحیح بهره‌‌‌بردار برمی‌‌‌گردد؛ یعنی تکرار بی‌‌‌موقع سموم یا به نوعی استفاده بی‌رویه یا مکرر از یک نوع سم در مزرعه یا باغ باعث می‌شود که آفت یا بیماری در مقابل سم مقاوم شود.
شادلو افزود: بنابراین در بسیاری مواقع ضایعات تنها به دلیل بی‌کیفیتی سموم نیست، بلکه بحث مدیریت هم هست چون در حوزه این محصولات باید تنوع وجود داشته باشد. مساله اینجاست که بازار هم در خیلی مواقع این همکاری را ندارد؛ یعنی ما می‌‌‌خواهیم دائما از یک سم استفاده نکنیم، اما سم جایگزین نداریم و به اجبار باید تکرار شود و این مسائلی است که در افزایش ضایعات بی‌تاثیر نیست.
وی تاکید کرد: در هر صورت در حوزه سموم و کودهای کشاورزی یا باید تولید خوب داشته باشیم یا واردات خوب رقم بخورد. چرا که پیش از این به هر حال سمومی از کشورهای صاحب صنعتی همچون آلمان، اسپانیا و فرانسه وارد می‌‌‌شد که محصولات با کیفیت بالایی بود و به طور خاص برای بیماری‌‌‌ها بسیار کارآمد بودند، اما وقتی این کالاهای با کیفیت موجود نباشد نمی‌توان بر بیماری‌‌‌ها فائق آمد در نتیجه ضایعات بالا میرود.
سازمان‌های نظارتی بازار سموم و کودهای کشاورزی را رصد نمی‌‌‌کنند
علیرضا الوندی رئیس سازمان مردم‌نهاد «هکا» در پاسخ بازار مبنی بر اینکه چه عواملی موجب شده تا سموم و کودهای کشاورزی تقلبی، غیرمجاز یا فاقد ماده موثر در بازار تا به این حد فراوان توزیع شود می‌‌‌گوید: در وهله اول قطعا سازمان‌های نظارتی در این زمینه کم‌کاری داشته‌‌‌اند و نتوانسته‌‌‌اند بازار را رصد کنند.
الوندی افزود: بدون شک اگر سازمان‌های تخصصی مثل سازمان استاندارد و سازمان حفظ نباتات وارد این قضیه شوند، بازار را رصد کنند و در ادامه با متخلفان برخورد کنند ما این مشکلات را نخواهیم داشت، اما مساله اینجاست که سازمان‌های نظارتی بازار را رها کردهاند و نقش اصلی خود را که باید نقش نظارتی باشد حذف کردهاند. بنابراین هر کسی به خود اجازه می‌دهد هر چیز تقلبی را در بازار عرضه کند.
وی خاطرنشان کرد: تنها راهکار ساماندهی بازار سم و کود کشور این است که این سازمان‌ها فعالیت خود را در حوزه رصد بازار افزایش بدهند.
افزایش هزینه‌‌‌های تولید با عرضه وسیع کود و سموم تقلبی
بر اساس این گزارش از اصلیترین موضوعاتی که در خصوص توزیع این مواد بیکیفیت یا تقلبی در عرصه‌‌‌های کشاورزی مطرح می‌شود بحث خسارت‌‌‌ها و زیان‌‌‌های مادی است که به صورت خاص به کشاورز، اراضی کشاورزی و جامعه مصرف‌کننده وارد می‌کند. رئیس سازمان مردم‌نهاد هکا در این خصوص نیز اظهار می‌دارد: اولین زیانی که به واسطه توزیع کود و سموم تقلبی بر این بخش وارد می‌شود در واقع این است که هزینه تولید را به طور چشمگیری افزایش می‌دهد بدون اینکه هیچ فایدهای داشته باشد. وی افزود: از سوی دیگر ممکن است این سموم و کودهای تقلبی که هیچ فایدهای هم برای بخش کشاورزی ندارد حتی ضرر و زیان هم برای تولیدات داشته باشند؛ یعنی ممکن است در تولید مواد غذایی اثرات سوء بگذارند که این موضوع چندان شفاف نیست، اما همین دو عامل نکته بسیار مهمی است برای اینکه انتظار داشته باشیم سازمان‌های مربوطه با متقلبان این بخش برخوردهای جدی داشته باشند.
عرضه کود و سموم تقلبی با قیمت‌های ارزانتر در بازار
بر اساس این گزارش یکی از موضوعات قابل تامل در مورد کود و سموم کشاورزی تقلبی در بخش گلخانه‌‌‌هاست که موجب شده زیان‌‌‌های فراوانی به تولیدکننده‌‌‌های این بخش وارد شود. در واقع با توجه به اینکه در فضای گلخانه‌‌‌ای به عنوان یک فضای کاملا متفاوت با فضای باز، سموم زیادی در راستای رفع آفات و بیماری مورد استفاده قرار می‌گیرد، جولان محصولات تقلبی خسارت‌‌‌های جبرانناپذیری به تولیدات این بخش می‌‌‌زند.
«محمد زیبایی» یکی از فعالان بخش گلخانه‌‌‌های کشور است که در خصوص کود و سموم تقلبی در حوزه گلخانه‌‌‌ها به بازار می‌‌‌گوید: این محصولات تقلبی در حوزه کاری ما نیز وجود دارد به طوری که بر فرض کود نیترات کلسیم الان کیلویی ۶۸هزار تومان شده است، اما هستند فروشندگانی که همین محصول را ۱۵ تا ۲۰هزار تومان ارزانتر در بازار عرضه می‌کنند، که به اصطلاح خالص نیست.
وی ادامه داد: در واقع محصولات تقلبی با کیفیت پایین که مواد دیگری همچون ماسه بادی در آن اضافه شده است، در بازار عرضه می‌شود که نه‌تنها ضررهای مالی به من بهره‌‌‌بردار می‌‌‌زند، بلکه به خاک و زمین نیز ضربه می‌‌‌زند. به طوری که می‌‌‌بینیم در اراضی کشاورزی کودی به نام «کود کامل» استفاده می‌شود که نوع تقلبی آن غالبا ترکیب گچ و خاک است و توسط کشاورز استفاده می‌شود و وقتی وارد زمین می‌شود هم زمین را سفت می‌کند و هم کیفیت محصول و زمین را کاهش می‌دهد.
این فعال بخش گلخانه‌‌‌ای گفت: در ادامه کشاورز به تصور اینکه از کود کامل استاندارد استفاده کرده است برای دفع آفات اقدام به استفاده از سموم تقویتی هم می‌کند و در نهایت با باقی‌مانده سموم مواجه می‌شود و باز هم به زیان مصرف‌کنندگان است که این محصولات را مصرف می‌کنند.
