کاهش شدید صادرات ذرت و گندم اوکراین
هم اوکراین و هم روسیه قبل از شروع جنگ در فوریه ۲۰۲۲ در میان تولیدکنندگان برتر کالاهایی مانند گندم و جو در جهان بودند. اما این درگیری باعث شد که قیمت گندم و ذرت ایالات متحده به بالاترین حد خود در یک دهه گذشته رسید و نوسان شدید قیمت جهانی گندم را در طول سال موجب شد. گرچه قیمت‌ها در سال ۲۰۲۳ تا حدی تثبیت شده و تا به امروز حدود ۱۳درصد کاهش داشته است.
اندرو وایتلاو، یکی از بنیان‌گذاران و مدیر اپیزود ۳، یک شرکت تجزیه و تحلیل صنعت غذا و کشاورزی، در این خصوص اظهار کرد: جریان‌های تجاری همیشه تغییر می‌کنند و نوسان دارند. با در نظر گرفتن این موضوع که ۲۰ سال پیش، روسیه صادرکننده مهم غلات نبود، اما الان می‌بینیم که این کشور طی ۲۰ سال گذشته رشد کرده است و اوکراین و روسیه اکنون به بزرگ‌ترین صادرکنندگان این محصول تبدیل شده‌اند. همچنین در حالی که عملکرد سال گذشته صادرکنندگان غلاتی مانند گندم از اوکراین با وجود جنگ و بسته شدن بنادر در دریای سیاه همچنان قابل‌توجه بود، اما مقدار برداشت و فروش این محصولات در سال‌جاری احتمالا کاهش مییابد. از طرف دیگر، ابتکار غلات دریای سیاه، توافقی که با میانجی‌گری سازمان ملل در ترکیه برای هدایت ایمن کشتی‌‌‌ها به خارج از بنادر اوکراین انجام شد، در ماه مارس فقط ۶۰ روز تمدید شد که کاهشی نسبت به دوره ۱۲۰ روزه قبلی داشت.
وایتلاو محصول سال گذشته گندم را در اوکراین «بسیار خوب» و در روسیه «کاملا فوق‌‌‌العاده» توصیف کرد، اما گفت که برداشت در اوکراین احتمالا در سال ۲۰۲۳ حدود ۲۰درصد کاهش مییابد، زیرا کشاورزان محصولات کمتری کاشته‌‌‌اند. امسال در اوکراین مواردی مانند عدم‌دسترسی به منابع مالی، عدم‌دسترسی به کود، سوخت و نیروی کار وجود دارد، اما قیمت غلات در این کشور واقعا پایین است، بنابراین انگیزه کشاورزان برای کاشت آن کمتر است.
در واقع، ارقام سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد حاکی از آن است که ۲۰ تا ۳۰درصد از سطح زیر کشت گندم زمستانه کاشته شده در اوکراین در سال گذشته به دلیل کمبود سوخت در تابستان امسال برداشت نخواهد شد. آکاش دوشی، رئیس بخش کالاهای آمریکای شمالی در سیتی ریسرچ، گفت که برداشت و صادرات غلات اوکراین در سال‌جاری ممکن است تا ۵۰درصد نسبت به سطح قبل از جنگ کاهش یابد. بر اساس ارقام سیتی ریسرچ، اوکراین در سال ۲۰۲۱، بالغ بر ۴۲ میلیون تن ذرت داشت و این بانک تخمین می‌زند که این میزان در سال ۲۰۲۴-۲۰۲۳ به ۲۱ تا ۲۲ میلیون متریک تن کاهش یابد.
دوشی گفت که علاوه بر بازده محصولات، صادرات نیز کاهش خواهد یافت. جریان تجارت غلات از اوکراین باید شاهد کاهش حجم باشد، اما نه به اندازه کاهش تولید، زیرا مصرف داخلی ضعیف است. صادرات غلات ۲۰۲۴-۲۰۲۳ اوکراین (ذرت + گندم) ممکن است ۲۷ تا ۳۰ میلیون تن باشد که ۱۵ تا ۱۸ میلیون تن نسبت به سال ۲۰۲۲-۲۰۲۱ کاهش داشته است. در حال حاضر مازاد غلات اوکراینی در کشورهای اروپای مرکزی وجود دارد که باعث ایجاد شکاف با کشورهایی از جمله لهستان، مجارستان، بلغارستان و اسلواکی شده است. کاهش قیمت‌ها باعث اعتراض کشاورزان لهستانی و همچنین استعفای هنریک کوالچیک وزیر کشاورزی لهستان در این ماه شد.
تجارت جهانی مواد غذایی
بر اساس آمار بانک جهانی، جنگ در اوکراین به افزایش قیمت مواد غذایی با تورم بالای ۵درصد در بیش از ۸۰درصد از کشورهای کم‌درآمد کمک کرده است. اما طبق تحقیقات تیمی در دانشگاه ادینبورگ به سرپرستی پیتر الکساندر که در فوریه منتشر شد، در حالی که محدودیت‌های صادرات از اوکراین بر قیمت مواد غذایی تاثیر گذاشته است، افزایش هزینه‌‌‌های انرژی و کود احتمالا تاثیر بیشتری خواهد داشت. این مطالعه نشان می‌دهد که اگر قیمت بالای کودهای شیمیایی در سال‌جاری حاکم شود، ممکن است تا یک میلیون مرگ و میر بیشتر در خاورمیانه، آفریقای جنوب صحرا و آفریقای شمالی رخ دهد. در دراز مدت، تصویر پیچیده است. به گفته الکساندر، مدرس ارشد آکادمی جهانی کشاورزی و سیستم‌های غذایی دانشگاه ادینبورگ، تغییرات آب و هوایی که باعث آب و هوای شدید می‌شود در حال حاضر به سیستم غذایی آسیب می‌رساند. او به CNBC گفت: اما چگونگی توسعه این امر نامشخص است. قطعا این احتمال وجود دارد که ما بتوانیم چنین رویدادی را در آینده ببینیم که می‌تواند عواقب واقعا منفی برای بسیاری از مردم داشته باشد.
عوامل موثر بر قیمت و در دسترس بودن کالاها و مواد غذایی، به طور کلی بسیار زیاد و متنوع هستند. برای مثال دلیل کمبود میوه و سبزیجات در بریتانیا در ماه فوریه، آب و هوای بد مراکش و اسپانیا عنوان شد، اما تشریفات اداری مضاعف به دلیل خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا و قیمت بالای انرژی هم بی‌تاثیر نبود. به گفته الکساندر، با توجه به بسیاری از روایت‌های ضدونقیض، راه‌های جلوگیری از کمبود مواد غذایی در سراسر جهان نیز ساده نیست. به عنوان مثال، بومی‌سازی زنجیره‌های غذایی ممکن است کمکی به این موضوع نکند. اینکه ما یک سیستم غذایی جهانی داریم و نیز اینکه غذا در دهه‌‌‌های گذشته ارزان‌‌‌تر شده است، به دلیل مزیت رقابتی شدن آن است به این معنی که ما غذا را در جایی تولید می‌‌‌کنیم که راحت‌‌‌تر باشد، جایی که کمترین هزینه را داشته باشد. اگر شروع به احیای همه چیز به صورت محلی کنیم، در واقع به عنوان یک سیستم غذایی کارآیی کمتری دارد. وی افزود: به عنوان مثال، در بریتانیا، ما در گندم خودکفا هستیم، اما همچنان تابع قیمت گندم در بازار جهانی هستیم. به گفته الکساندر، همچنین قیمت‌های بالاتر مواد غذایی لزوما چیز بدی نیست.
او پیشنهاد کرد: به‌‌‌جای تلاش برای حفظ مصنوعی قیمت‌های مواد غذایی، یا قیمت‌های مواد غذایی که همه هزینه‌‌‌ها را منعکس نمی‌‌‌کند، شاید بتوانیم غذاهای سالم‌‌‌تر و پایدارتر بسازیم و می‌توانیم برای همه آنها یارانه بدهیم. کاهش مصرف گوشت در کشورهای توسعه‌یافته نیز ممکن است یک گزینه باشد. الکساندر افزود: ما به یک سیستم غذایی عادلانه‌تر و کارآمدتر نیاز داریم که به احتمال زیاد شامل تغییر رژیم غذایی از دیدگاه غربی است. ما هنوز مقادیر زیادی غلات در سراسر جهان داریم که برای غذا استفاده نمی‌شود، بلکه در فرآیندهای صنعتی تولید اتانول، بیودیزل و این نوع محصولات کاربرد دارد. من انتظار دارم که در چند سال آینده شاهد بحث‌های بیشتری در این خصوص باشیم.
