دود قیمت‏‌گذاری دستوری به چشم مردم

در همین راستا به اعتقاد کارشناسان قیمت‌‌گذاری دستوری مردم را از دولت نسبت به قیمت‌‌هایی که نمی‌تواند اعمال کند، متوقع می‌کند و جز رانت و سوءاستفاده برای عده‌‌ای خاص چیزی از آن نصیب دیگران نمی‌شود، زیرا عده‌‌ای عرضه را محدود می‌کنند و با این امر موجب افزایش تقاضا و رشد قیمت در بازار می‌شوند. به گفته این کارشناسان دولت برای رفع مشکل کسب‌و‌کارها باید به دنبال راهکارهای توسعه‌‌ای باشد نه اینکه با قیمت‌‌‌‌گذاری دستوری مانع رشد تولید شود. نبود شفافیت، ایجاد فساد و رانت در بلندمدت، کاهش بهره‌‌وری در بنگاه‌های تولیدی، افول رقابت‌‌پذیری و در نهایت کاهش صادرات از تبعات قیمت‌‌گذاری دستوری است و به دولت پیشنهاد می‌کنم تنظیم بازار را به نظام عرضه و تقاضا بسپارد. متن زیر ماحصل گفت‌وگوی ما با مبصری، دبیر انجمن تولیدکنندگان زنجیره‌‌ای گوشت مرغ درباره چالش‌های قیمت‌گذاری دستوری و تبعات آن در بازار امروز این صنعت است.

به اعتقاد بسیاری از کارشناسان صنعت مرغداری عامل اصلی مشکلات صنعت پرورش مرغ گوشتی، قیمت‌گذاری دستوری است. نگاه شما به این موضوع چیست؟

در حال حاضر در دوره‌ای هستیم که عرضه مرغ بیشتر از تقاضاست و این طبیعی است که با کاهش قیمت روبه‌رو باشیم. این اتفاق عجیبی نیست و در حوزه محصولات کشاورزی در دنیا شاهد چنین اتفاقاتی هستیم. آنچه باید محل ایراد باشد این است که در حالی که در زمان کاهش قیمت مرغ، دولت توانی برای حمایت ندارد، چرا در دوره‌های کاهش عرضه مرغ نسبت به تقاضا و به تبع آن افزایش قیمت مرغ، دولت به صورت دستوری دخالت می‌کند؟

هم‌اکنون بیشتر از یک ماه است که مرغ با قیمتی در حدود ۱۰ تا ۱۵ هزار تومان در ازای هر کیلوگرم، پایین‌تر از قیمت مصوب در حال عرضه است و این باعث شده که مرغدارها به‌شدت متضرر شوند. در حالی که زمان بالا رفتن قیمت مرغ، مقامات قیمت ۶۶ و ۶۷ هزار تومان را که فقط ۳ تا ۴ هزار تومان بالاتر از نرخ مصوب بود نیز برنمی‌تابیدند.

در حال حاضر پاسخگوی این اختلاف و زیان کیست؟

همان‌طور که می‌دانید امروز تنها میزان اندکی مرغ توسط دولت خریداری می‌شود که آن نیز به نژاد آرین محدود شده است. با وجود این متاسفانه حتی این امکان نیز برای دولت وجود ندارد که این خرید را به صورت کامل انجام دهد. چرا که از طرفی ذخایر استراتژیک کشور تقریبا پر است و از سوی دیگر، امکان پرداخت پول آن برای دولت وجود ندارد. ما اطمینان داریم که پرداخت پول توسط دولت مدت‌ها به طول خواهد انجامید.

حذف عوارض صادرات مرغ چه تاثیری بر این بازار دارد؟

 اینکه بازار صادرات آزاد شود مطلوب است. خود ما متقاضی و مصر بر این موضوع بودیم. ولی این مساله نیز نباید نادیده گرفته شود که این صادرات تا چه زمانی می‌تواند پایدار بماند؟ کدام کشور می‌تواند به ما اطمینان کند و مرغ بخرد؟ باید پذیرفت که کشوری که قصد واردات مرغ را داشته باشد نیز بدون شک دغدغه امنیت غذایی مردم خود را دارد و از کشوری خرید می‌کند که قوانین آن هر روز دستخوش تغییر نشوند و صادرات آن کشور هر روز قطع و وصل نشود.

از ابتدای انقلاب گفتمان ما خصوصا در ارتباط با صنایع غذایی، جایگزینی واردات بود و براین اساس خودکفایی را هدف قرار داده و تمایل داشتیم تمام نیاز به مصرف داخل را تولید کنیم.

به گفته کارشناسان دو سر اقتصاد صنعت غذا هزینه و درآمد است چگونه می‌توان تناسب  بین این دو را ایجاد کرد؟

تمرکز بر هزینه و قیمت، باعث می‌شود بیش از حد به قیمت و قیمت‌گذاری دستوری که در اصل مادر تمام مشکلات اقتصادی ماست اتکا کنیم. این در حالی است که برای صادرات‌گرا شدن، اولویت باید از بازار داخل به بازار خارجی تغییر پیدا کند. این تغییر دیدگاه استراتژیک است و در میان‌مدت باعث استفاده بیشتر و بهره‌ورتر از ظرفیت تولید کشور، افزایش درآمد و تولید ناخالص داخلی و پایداری اشتغال خواهد شد. در چنین شرایطی نمی‌توان هر بار که در داخل کشور کمبودی احساس شد، جلوی صادرات را گرفت. چرا که کشور وارد‌کننده محصولات ما نیز در صورتی که نتواند به پایداری صادرات ما اطمینان داشته باشد، یا به سمت خودکفایی حرکت می‌کند یا به دنبال مبدأ وارداتی دیگری می‌گردد.

آیا با همین دیدگاه ناصحیح بازار صادرات عراق را از دست داده‌ایم‌؟

پیش از این تجربه از دست دادن بازار صادراتی به دلیل عدم پایداری صادرات را داشته‌ایم. آن‌قدر صادرات خود به عراق را قطع و وصل کردیم و تامین مداوم نکردیم که عراق، ترکیه را جایگزین کرد و تعرفه بالایی برای محصولات وضع کرد تا به این راحتی نتوانیم به این بازار باز‌گردیم.

درباره نحوه عملکرد زنجیره‌ها در بازار توضیح دهید؟

 زنجیره‌ها بنیان‌هایی هستند که اساس فعالیت و مزیت رقابتی آنها به دو موضوع انتقال زنجیره ارزش و صرفه‌جویی در مقیاس وابسته است. صرفه‌جویی در مقیاس به معنای تولید زیاد با حاشیه سود کم است تا بتوانند محصول رقابتی‌تری عرضه کنند. اگر ما در این بین قوانینی را تعریف کنیم که به مزیت‌های زنجیره‌ها آسیب وارد کنیم، به‌طور مثال به صورت دستوری فواصل جوجه‌ریزی را افزایش دهیم یا برای حجم تولید سقف قائل شویم یا به هر طریقی به آنها نژاد خاصی را تحمیل کنیم، باعث خواهد شد که زنجیره‌ها مزیت خود را از دست بدهند. در چنین شرایطی نه تنها محصول زنجیره‌ها از نظر قیمتی رقابتی نخواهد بود، بلکه به دلیل بالابودن هزینه‌های ثابت و سربار تولید گران‌تری هم خواهند داشت. در حال حاضر این اتفاق برای چندمین بار برای زنجیره‌ها افتاده است.

نقش مهم زنجیره‌ها در ثبات بازار چیست‌؟

 زنجیره‌ها عوامل ثبات‌بخش تولید هستند. مدارک نشان می‌دهد که زنجیره‌ها با وجود برداشته شدن ارز ۴۲۰۰ تومانی و فشار‌های حاصل از آن بر صنعت مرغداری، تحت هیچ شرایطی از صد درصد تولید سال گذشته‌شان عدول نکردند. در حالی که کل جوجه‌ریزی امسال ما در مقاطعی تا کف ۷۶ درصد جوجه‌‌ریزی سال گذشته کاهش پیدا کرده است.این به این معناست که مرغداری‌های مستقل، تولید خود را کاهش داده‌اند. ثباتی که طی ماه‌های گذشته در بازار شاهد بودیم، تنها به دلیل ثبات تولید زنجیره‌هاست. اگر زنجیره‌ها نیز تولید خود را کاهش می‌دادند، بدون شک در مقاطعی مرغ از بازار ناپدید می‌شد. اما طی ماه‌های گذشته زنجیره‌ها نه تنها کاهش تولید نداشتند، بلکه نسبت تولید خود به کل تولید کشور را ارتقا دادند.

به هر روی جریان حال حاضر بازار مرغ دوباره به ما نشان می‌دهد که قیمت‌‌گذاری دستوری که دست بر قضا در تاریخ ایران سابقه ۵۰ ساله دارد چه آسیب‌هایی را می‌تواند ایجاد ‌کند. امیدوار هستیم قیمت‌‌گذاری دستوری برای همیشه از دستور کار دولت خارج شود. این سبک مدیریت اقتصادی در هیچ کجای دنیا سابقه ندارد. قیمت‌گذاری دستوری کار غلطی است که باعث می‌شود از ظرفیت‌های تولید کشور استفاده نشود.