عدم‌ اتکای سبد خانوار به روغن ‏‏‌موتور موجب ثبات سود حقیقی در این صنعت شد

راز تداوم سودآوری روانکارها

دنیای اقتصاد-عباس بیات : صنعت روانکار را می‌‌‌توان یکی از صنایع خوب از زیرمجموعه فرآورده‌های نفتی برشمرد که چراغ‌خاموش به رشد خود ادامه می‌دهد. یکی از مزیت‌‌‌های اصلی این صنعت را می‌‌‌توان بحث عدم‌حساسیت دولت نسبت به محصولات تولیدی آن عنوان کرد. به‌طور متوسط هر ماشین در سال ۱۶لیتر روغن‌موتور مصرف می‌کند که با توجه به وجود ۳۰میلیون دستگاه خودروی سواری و در نظر گرفتن ارزش تاریخی هر لیتر روغن خوراکی که حدود یک‌دلار است، ارزش کل بازار این صنعت دست‌بالا ۵۰۰میلیون دلار است. حال دولت اگر در قیمت محصولات این صنعت دخالت کند، یعنی در سال بین ۲ تا ۳دلار به هر خودرو تخفیف دهد، این توجیه اقتصادی ندارد. درنتیجه این صنعت حتی با حذف ارز ۲۸هزار و ۵۰۰تومانی لوب‌‌‌کات خود می‌‌‌تواند به‌راحتی هزینه را به مصرف‌کننده منتقل سازد. در حال حاضر با وجود ارز ترجیحی برای ماده‌‌‌اولیه این صنعت سود اهرمی به‌خصوص برای شرکت‌هایی همچون «شسپا» که تمامی روغن پایه خود را صادر می‌کنند ایجاد شده است. بررسی مقادیر تولید و فروش روانکارها نشان می‌دهد که در ۱۰ماهه سال‌جاری به‌طور متوسط رشد ۳درصدی را به ثبت رسانده‌اند.

مجموع فروش صنعت روانکار در سال‌جاری با افزایش 21درصدی همراه بوده که عمدتا به‌‌‌دلیل متوسط افزایش نرخ فروش 11درصدی محصول اصلی این صنعت بوده است. در مجموع عملکرد روانکارها همواره مقبول بوده و با در نظر گرفتن عوامل موثر بر سودآوری آنها و وابستگی نداشتن سود آنها به سوبسیدهای دولتی می‌‌‌توان انتظار داشت که سودآوری در این صنعت پایدار باشد.

 عدم‌حساسیت دولت به روغن‌موتور

با توجه به اینکه محصولات صنعت روانکار که شامل انواع روغن موتور است در سبد هزینه خانوار تاثیری ندارد، اصلی‌‌‌ترین مزیت محصولات تولیدی این صنعت ‌حساسیت نداشتن دولت به محصولات آن است. صنایع فلزات اساسی همچون فولاد و آلومینیوم که حدود 25 تا 30درصد بهای تمام‌شده ساختمان را تشکیل می‌دهند همواره اگر دولت با افزایش قیمت مسکن تحت فشار باشد، بیشتر در تیررس دخالت قیمتی قرار می‌‌‌گیرند.

از محصولات پتروشیمی نیز نرخ اوره همواره در کانون توجه دولت قرار دارد؛ چرا که گندم یا برنج برداشتی که به دست مصرف‌کننده می‌رسد تحت‌تاثیر قیمت اوره قرار دارد و دولت سعی می‌کند اوره را با قیمت ناچیز از شرکت‌های اوره‌ساز تهیه کند. بنابراین در انتخاب یک صنعت پرپتانسیل مساله حساسیت دولت روی محصولات تولیدی آن بسیار حائز اهمیت است. بررسی‌‌‌ها نشان می‌دهد در حال حاضر حدود 30میلیون خودرو در ایران فعالانه تردد می‌کنند. هر خودروی سواری در سال به‌طور متوسط بین 20 تا 25هزار کیلومتر پیمایش مسیر دارد.

هر خودرو به‌‌‌ازای هر 5هزار کیلومتر باید یک روغن‌موتور تعویض کند و در هر تعویض به‌‌‌میزان 4لیتر برای هر خودرو روغن مصرف می‌شود. هر خودرو در سال به 4مرتبه تعویض روغن نیاز دارد که در مجموع برای هر خودرو در سال 16لیتر روغن مصرف می‌شود. بررسی متوسط نرخ فروش دلاری روغن‌موتور در سال‌های گذشته نشان می‌دهد که معمولا هر لیتر روغن موتور ایرانی یک‌دلار قیمت داشته است. با این تفاسیر مصرف روغن‌موتور 30میلیون خودرو در سال 400 تا 450میلیون لیتر است که با در نظر گرفتن متوسط ارزش یک‌دلاری آن دست بالا 500میلیون دلار ارزش کل بازار روانکار ایرانی است.

 با توجه به میزان 16لیتر مصرفی هر خودرو در سال 16دلار برای هر خودرو روغن‌موتور هزینه به دنبال دارد. حال با توجه به محاسبات فوق اگر دولت دخالت کند و 20 تا 30درصد نرخ فروش روغن‌موتور را به‌طورت دستوری کاهش دهد، به معنای تخفیف 2 تا 3دلاری (100 تا 150هزار تومان) برای هر خودروست. بر این اساس برای دولت دخالت در قیمت‌گذاری روغن‌‌‌های موتور توجیه اقتصادی ندارد و به نظر می‌رسد این صنعت از این ریسک مبراست.

 امکان انتقال هزینه به مصرف‌کننده روغن‌‌‌موتور

با وجود اینکه صنعت روانکار از نظر فعالان بازار همواره یک صنعت ریالی محسوب می‌شود، ارزیابی نرخ فروش دلاری محصولات آنها نشان می‌دهد که با توجه به دلاری بودن ماده‌‌‌اولیه این صنعت، همواره با توجه به افزایش نرخ دلار، نرخ فروش ‌‌آنها رشد داشته و در سال‌های تاریخی هر لیتر روغن‌موتور ایرانی یک‌دلار بوده است. ماده اولیه اصلی صنعت روانکار، لوب‌کات است که یکی از فرآورده‌‌‌های فرعی پالایش نفت محسوب می‌شود.

دولت لوب‌‌‌کات روانکارها را با ارز 28هزار و 500تومانی تخصیص می‌دهد. از آنجا که برخی از شرکت‌های روانکار همچون «شسپا» روغن پایه تولیدی خود را صادر می‌کنند، تخصیص ارز 28هزار و 500تومانی لوب‌‌‌کات برای روانکارها مزیت اهرمی شدن سودشان را به دنبال داشته است. با توجه به حذف تدریجی ارز 28هزار و 500تومانی همواره باید سناریوی حذف این ارز را برای شرکت‌های تحت پوشش در نظر گرفت. بر این اساس در صورت حذف این ارز با توجه به اهمیت کم روغن‌موتور در سبد خانوار و عدم‌حساسیت دولت به این صنعت، شرکت‌ها به‌راحتی می‌‌‌توانند افزایش نرخ دهند و هزینه حذف ارز دولتی را به مصرف‌کننده منتقل کنند.

 کیفیت مطلوب روغن ‌‌‌موتور «شبهرن»

از میان چهار شرکت تولیدی روانکار بازار سهام، شرکت «شسپا» همان‌طور که پیش‌تر عنوان شد تمامی روغن پایه تولیدی خود را صادر می‌کند و از این محل درآمد خوبی دارد. شرکت‌های «شرانل» و «شبهرن» روغن پایه تولیدی خود را با ترکیب برخی ماده افزودنی به روغن‌موتور تبدیل می‌کنند. ماده افزودنی به روغن پایه کیفیت روغن موتور نهایی را تعیین می‌کند. «شبهرن» عمده ماده افزودنی خود را از طریق واردات تامین می‌کند و معمولا ماده باکیفیتی را به روغن پایه می‌‌‌افزاید. این امر موجب شده است تا نرخ فروش روغن موتور این شرکت همواره 15 تا 20درصد نسبت به دیگر روغن‌موتورها گران‌‌‌تر باشد.

 جهش تولیدی «شنفت»

بررسی میزان تولیدات صنعت روانکار نشان می‌دهد که به‌طور متوسط طی 12سال اخیر همواره روند افزایشی داشته و هر سال به‌طور میانگین 6درصد به تولیدات این صنعت افزوده شده است. در سال 1401 میزان رشد تولیدات روانکارها نسبت به سال ماقبل 3درصد به ثبت رسیده که با توجه به میانگین سالانه می‌‌‌توان عملکرد آنها را متوسط ارزیابی کرد. البته دلیل عمده کاهش شتاب تولید موجودی انبار این صنعت بوده که از سال گذشته داشته‌‌‌اند و موجب شده است نیاز به تولیدات آنها کمتر باشد.

طی 10ماه سال‌جاری مجموع تولیدات روانکارها در مقایسه با مدت مشابه سال قبل همچون سال 1401 رشد 3درصدی را تجربه کرده است. در این بین شرکتی همچون «شنفت» طی سال‌جاری بیشترین میزان رشد تولید را به ثبت رسانده و حدود 8درصد به مجموع تولیدات خود طی سال‌جاری افزوده است. همان‌طور که پیش‌تر عنوان شد موجودی انبار روانکارها موجب افت شتاب تولید این صنعت در سال 1401 شده و مقادیر فروش این صنعت نیز این موضوع را تایید می‌کند. بر این اساس طی سال 1401 مجموع مقدار فروش روانکارها 6درصد نسبت به سال ماقبل افزایش یافته است که 3درصد بیشتر از میانگین 12ساله صنعت است. با این حال در سال‌جاری متوسط مقدار فروش این صنعت نسبت به 10ماهه سال گذشته افت یک‌درصدی داشته است. در این اسکیل نیز شرکت «شنفت» با ثبت رشد 8 درصدی مقدار فروش بالاترین میزان رشد مقدار فروش را به ثبت رسانده است.

 جهش 11درصدی نرخ روغن‌‌‌موتور

ارزیابی نرخ فروش محصول اصلی صنعت روانکار نشان می‌دهد که شرکت‌های این صنعت در 10ماهه امسال جهش 11درصدی نرخ فروش را نسبت به میانگین سال 1401 تجربه کرده‌‌‌اند. در میان شرکت‌های فعال این صنعت «شسپا» طی سال‌جاری با رشد 14درصدی نرخ فروش روغن پایه توانسته است بیشترین میزان افزایش نرخ فروش را از آن خود کند که این موضوع به صادرات‌محور بودن محصولات «شسپا» بازمی‌گردد. با این حال مقایسه نرخ فروش دی‌ماه این صنعت نسبت به میانگین سال‌جاری نشان می‌دهد که به‌طور متوسط 3درصد افت در دی‌ماه رقم خورده است. با این حال «شسپا» که مانند تمامی شرکت‌ها روغن پایه خود را صادر می‌کند، در دی‌ماه متحمل زیان نشده و روغن پایه را نسبت به متوسط امسال یک‌درصد بیشتر به فروش رسانده است.

 درآمد 57هزار میلیارد تومانی روانکاران

طی 12سال اخیر هر سال میانگین درآمد فروش صنعت روانکار با افزایش 38درصدی همراه بوده است. طی سال 1401 مجموع فروش این صنعت 58هزار و 288میلیارد تومان به ثبت رسیده که در مقایسه با 1400 حدود 45درصد جهش یافته است. در 10ماهه سال‌جاری مجموع فروش روانکارها 57هزار و 455میلیارد تومان به ثبت رسیده که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل بیش از 20درصد رشد داشته است.  از میان چهارشرکت تولیدی بورسی روانکار، «شنفت» با ثبت رشد 31درصدی فروش خود طی 10ماهه امسال بیشترین میزان جهش درآمدی را در میان شرکت‌های روغنی بازار داشته‌‌‌ است.

 عملکرد متغیرهای سودآوری

ارزیابی سه‌متغیر اصلی سودآوری صنعت روانکار نشان می‌دهد که عمده شرکت‌های این صنعت در سال 1401 با رشد سودآوری نسبت به 1400 همراه شده‌‌‌اند. بر این اساس متوسط سه‌حاشیه سود ناخالص، عملیاتی و خالص این صنعت در سال 1401، 25درصد به ثبت رسیده که در قیاس با 1400 سه حاشیه سود آنها 2درصد افزایش یافته است.  با این حال وضعیت سودآوری روانکارها در پاییز امسال برخلاف سال گذشته قابل قبول نبوده و میانگین سه‌حاشیه سود این صنعت 15درصد به ثبت رسیده که در قیاس با پاییز سال گذشته حدود 8درصد کاهش را تجربه کرده است. در بازه سالانه سردمدار سودآوری شرکت «شبهرن» بوده که متوسط سه حاشیه سود 28درصدی را به ثبت رسانده است. شرکت یادشده چون مواد افزودنی خود را عمدتا از طریق واردات تامین می‌کند، روغن‌موتور باکیفیت‌‌‌تری را تولید می‌کند و درنتیجه با نرخ بیشتری نسبت به دیگر شرکت‌ها به فروش می‌‌‌رساند که این امر موجب رشد حاشیه سود آن شده است.