صورت‌های مالی شرکت‌های نوشیدنی بازار سهام در سه دوره سالانه، فصلی و ماهانه بررسی شد

درخشش آشامیدنی‏‏‌ها

دنیای‌اقتصاد-عباس بیات : گروه محصولات نوشیدنی به عنوان یکی از مولفه‌‌‌های اساسی زندگی انسان‌‌‌ها، نقش بسیار مهمی در جوامع ایفا می‌کند. محصولات این بخش به دو گروه نوشیدنی‌‌‌های الکلی و غیرالکلی تقسیم می‌شود. تا سال ۱۴۰۱ نحوه قیمت‌گذاری محصولات این صنعت به‌طور دستوری بوده است که مقادیر صورت‌های مالی سه شرکت آشامیدنی گواه وجود وضعیت نه‌‌‌چندان جالب این صنعت در این سال است. از سال ۱۴۰۰ روند مقداری تولید و فروش و همین‌طور درآمد فروش آشامیدنی‌‌‌ها سیر نزولی به خود گرفته است.

وضعیت سودآوری این صنعت نیز از این قاعده مستثنی نیست و سه متغیر اصلی حاشیه سود آنها طی سال گذشته متوسط کاهش 3درصد را در قیاس با میانگین 12ساله خود تجربه کرده‌‌‌اند. با این حال طی سال‌جاری با حذف قیمت دستوری در محصولات آشامیدنی وضعیت این صنعت تا حد زیادی بهبود یافته است. در مهر ماه متوسط افزایش نرخ محصولات آشامیدنی 66درصد به ثبت رسیده است که این امر موجب ثبت رشد 34درصدی مجموع درآمد این صنعت در مقیاس نقطه به نقطه طی مهر ماه شده است. ظرف مدت7 ماه امسال درآمد آشامیدنی‌‌‌ها نسبت به 7ماه مشابه سال قبل 58درصد رشد یافت. باتوجه به اینکه مقدار تولید و فروش این صنعت در 7 ماه امسال افت 5 و 6درصدی یافته است، عامل اصلی ثبت درآمد فروش خوب آشامیدنی‌‌‌ها به رشد نرخ فروش بازمی‌گردد. بر این اساس از ابتدای سال‌جاری نرخ فروش محصول اصلی شرکت‌های تولیدکننده این صنعت متوسط افزایش 42درصد را تجربه کرده است. سودآوری آشامیدنی‌‌‌ها در بازه فصلی طی سال‌جاری همچون دیگر متغیرهای بنیادی بهبود خوبی یافته است. بر این اساس سه نماگر اصلی سودآوری این صنعت در بهار و تابستان به‌‌‌ترتیب متوسط 1 و 11درصد نسبت به میانگین 13فصل اخیر رشد تجربه کردند.

نگاهی به تاریخچه صنعت نوشیدنی در ایران و جهان

مواد غذایی و آشامیدنی به‌‌‌عنوان یکی از مهم‌ترین صنایع تامین‌کننده نیازهای روزمره انسان، لحظه به لحظه شاهد افزایش سهم بازار بوده است. ارزش بازار جهانی صنعت نوشیدنی در سال 2023 چیزی بالغ بر 190میلیارد دلار تخمین زده می‌شود. پیش‌بینی می‌شود تا سال 2027 ارزش بازار این صنعت با نرخ رشد سالانه 12.39درصدی به 303میلیارد دلار برسد. کشورهای چین، آمریکا، ژاپن، انگلستان و کره‌جنوبی به‌ترتیب در رتبه‌‌‌های اول تا پنجم از منظر درآمدی در صنعت آشامیدنی قرار دارند. در بخش نوشیدنی‌‌‌های غیرالکلی پیش‌بینی می‌شود ارزش بازار تا پایان سال 2023 به 95میلیارد دلار افزایش یابد که در بخش غیرالکلی‌‌‌ها کشورهای آمریکا، چین و انگلستان به‌‌‌ترتیب پیشتاز هستند. نوشیدنی‌‌‌های سرد در ایران در قیاس با سایر حوزه‌‌‌های صنایع غذایی از قدمت، اعتبار و گردش مالی بهتری برخوردار است. در میان انواع نوشیدنی‌های سرد رایج در کشور، نوشابه جایگاه نخست را در اختیار دارد. طبق اسناد موجود اولین کارخانه نوشابه‌سازی ایران توسط فردی به نام «میرزای تونی» احداث شد. شرکت زمزم که تحت لیسانس پپسی کولا در سال 1331شمسی توسط حبیب ثابت تاسیس شده بود یکی از اولین شرکت‌های آشامیدنی در کشور ایران محسوب می‌شود. بنا بر گفته انجمن تولیدکنندگان مالت و ماءالشعیر ایران در حال حاضر 43شرکت فعال در زمینه تولید و تامین انواع مالت و ماءالشعیر در طعم‌‌‌های متنوع و بسته‌‌‌بندی‌‌‌های مختلف در سه سبک PET، شیشه‌‌‌ای و قوطی محصولات خود را تولید و عرضه می‌کنند.

سه ضلع 5هزار میلیاردی بازار سهام

شرکت‌های آشامیدنی زیر‌گروهی از صنعت محصولات غذایی هستند که شامل سه شرکت با ارزش بازار 5هزار و 723میلیارد تومانی است. بیشترین ارزش بازار آشامیدنی‌‌‌ها به شرکت «غبهنوش» تعلق دارد که در حال حاضر با ارزش بازار بیش از 3هزار میلیارد تومان در بازار معامله می‌شود. نسبت قیمت به سود هر سهم صنعت آشامیدنی 9.8واحد است و سهم‌‌‌ این گروه از بازار سهام عمدتا ارزشی محسوب می‌‌‌شوند. کمترین نسبت قیمت به سود هر سهم در حال حاضر مربوط به شرکت «غدیس» با عدد 6.9واحدی است و این امر به معنای وجود پتانسیل بالای رشد قیمت در سهم مذکور نسبت به سایر هم‌‌‌گروهی‌‌‌های خود است.

افت مقداری تولید و فروش آشامیدنی‌‌‌ها

وضعیت تولیدات محصولات صنعت آشامیدنی نشان می‌دهد که از سال 90 متوسط در هر سال افزایش 2درصد در تولیدات به وقوع پیوسته و روند تولیدات این صنعت همواره کاهشی است. بیشترین میزان رشد تولید طی سال 99 با افزایش 32درصد ثبت شده و این روند افزایشی تداوم نداشته است و طی سال گذشته افت 1درصدی تولیدات به وقوع پیوسته است. این کاهش تولید در بازه ماهانه نیز مشاهده می‌شود و جمع تولیدات 7ماه نخست سال‌جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل کاهش 5درصدی را تجربه کرده‌‌‌اند. طی هفتمین ماه سال‌جاری تولید آشامیدنی‌‌‌ها با رشد تقریبی 1درصد نسبت به مدت مشابه سال گذشته همراه بوده است. طی سال‌جاری بیشترین میزان جهش مثبت تولید مربوط به شرکت «غدیس» بوده است که در 7 ماه امسال با ثبت مجموع تولید 95میلیون و 248هزار لیتر، توانسته نسبت به مدت مشابه سال قبل افزایش 6درصدی به ثبت برساند.

با درنظر گرفتن وجود مزیت دپو‌پذیری محصولات آشامیدنی، توجه به آمارهای مربوط به مقدار فروش در کنار مقدار تولید از اهمیت ویژه‌‌‌ای برخوردار است. بر این اساس بررسی سالانه آمار مقداری فروش این صنعت نشان می‌دهد که از سال 90 متوسط در هر سال افزایش 2درصدی مقدار فروش این صنعت به وقوع پیوسته و این رشد مقداری فروش از سال 1400 روند کاهشی به خود گرفته و در نهایت طی سال 1401 مجموع مقدار فروش این صنعت برابر با سال قبل خود و بدون تغییر به ثبت رسیده است. طی سال‌جاری مجموع مقدار فروش آشامیدنی‌‌‌ها 543میلیون و 267هزار لیتر به ثبت رسیده است که نسبت به مدت مشابه قبل کاهش 6درصدی تجربه کرده‌‌‌اند. همچنین در بازه ماهانه طی هفتمین ماه سال افت 25درصدی مقدار فروش به وقوع پیوسته است. مقادیر یاد‌شده نشان می‌دهد افت تولید به افت مقداری فروش ختم شده است و از سال 1401 تاکنون میزان تولید و فروش شرکت‌های آشامیدنی با کاهش چشمگیر نسبت به میانگین و اوج خود در سال 99 به ثبت رسیده است.

«غبهنوش» یکه‌تاز جهش نرخ

نرخ فروش محصولات آشامیدنی تا سال 1401 به‌صورت دستوری تعیین می‌شد و این امر منجر به ایجاد مشکلات زیادی برای شرکت‌های تولیدی این صنعت شد. از جمله این مشکلات می‌توان به عدم‌هماهنگی هزینه‌‌‌ها و درآمد این صنعت که به کاهش سودآوری آنها منجر شد و همین‌طور افت قابل‌توجه میزان نقدینگی این صنعت اشاره کرد. طی سال‌جاری نرخ فروش محصولات آشامیدنی آزاد شد و این امر موجب شکوفایی آشامیدنی‌‌‌ها شد. بر این اساس وضعیت نرخ فروش محصولات این صنعت نشان می‌دهد که در مدت 7ماه ابتدایی سال‌جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل متوسط افزایش نرخ محصول اصلی سه شرکت آشامیدنی بازار سهام 43درصد بوده است. بیشترین رشد نرخ فروش به شرکت «غبهنوش» تعلق دارد که در مدت یاد‌شده محصول اصلی خود یعنی انواع ماءالشعیر را 67درصد بیشتر از 7 ماه نخست 1401 به فروش رسانده است. طی هفتمین ماه امسال محصولات آشامیدنی وضعیت خوبی به لحاظ نرخ فروش تجربه کردند. مقایسه نرخ فروش نقطه به نقطه آنها طی این ماه نسبت به مهر ماه 1401، متوسط رشد 59درصدی را نشان می‌دهد. در این مقیاس نیز شرکت «غبهنوش» سردمدار جهش نرخ فروش محصول خود بوده و توانسته با ثبت رشد نقطه به نقطه 93درصدی نسبت به هم‌‌‌گروهی‌‌‌های خود پیشتاز باشد. مقایسه نرخ فروش محصول اصلی صنعت نوشیدنی در هفتمین ماه سال‌جاری نسبت به میانگین آن طی 7 ماه امسال، رشد 66درصدی را به ارمغان رسانده است. در این مقیاس نیز شرکت «غبهنوش» یک‌بار دیگر با جهش 106درصدی محصول اصلی خود عرض اندام کرده و توانسته گوی رقابت نرخ فروش را از هم‌‌‌گروهی‌‌‌های خود برباید. همان‌طور که اشاره شد عامل اصلی جهش‌‌‌های رکوردی نرخ فروش سال‌جاری صنعت آشامیدنی به حذف قیمت‌گذاری دستوری که تا سال 1401 بر سودآوری شرکت‌های این صنعت سایه افکنده بود بازمی‌گردد.

رشد 58درصدی درآمد سال‌جاری

متوسط درآمد فروش سالانه صنعت آشامیدنی طی 12سال اخیر  یک‌هزار و 336میلیارد تومان بوده که در هر سال میانگین رشد 31درصد را تجربه کرده است. در بحث رشد درآمد فروش محصولات آشامیدنی، از سال 99 همچون مقدار تولید و فروش، روند کاهشی به خود گرفته به‌‌‌طوری که از اوج 84درصدی به 40درصد طی سال اخیر افت یافته است. علت عمده این کاهش شتاب افزایش درآمدی به همان افت مقداری تولید و فروش بر اثر وجود قیمت دستوری بازمی‌گردد که اثر آن در درآمد فروش شرکت نمایان شده است. با این حال طی سال‌جاری حذف قیمت دستوری شکوفایی این صنعت را به دنبال داشت و موجب شد تا مجموع درآمد 7 ماه نخست آشامیدنی‌‌‌ها نسبت به مدت مشابه سال قبل جهش 58درصدی را تجربه کند. بیشترین میزان افزایش در این بازه به شرکت «غنوش» تعلق دارد که موفق شده است با ثبت فروش 34میلیارد تومانی، مجموع فروش خود را 70درصد نسبت به 7 ماه نخست سال گذشته افزایش دهد. طی مهر ماه امسال مجموع فروش محصولات آشامیدنی 400میلیارد تومان به ثبت رسیده است که مقایسه نقطه به نقطه آن رشد 34درصدی را نشان می‌دهد.

سهم درآمد صادراتی در سبد محصولات آشامیدنی‌‌‌ها بسیار ناچیز است به‌‌‌طوری که در پنج سال اخیر متوسط در هر سال تنها 3درصد از درآمد فروش این صنعت به صادرات تعلق داشته است. بر این اساس این صنعت جزئی از صنایع ریالی بازار سهام محسوب می‌شود بنابراین افزایش نرخ ارز و تحریم‌‌‌های اقتصادی با توجه به داخلی بودن ماده‌‌‌اولیه این صنعت، اثر ناچیزی بر میزان فروش این شرکت به دنبال خواهد داشت.

شگرفی سودآوری آشامیدنی‌‌‌ها با حذف سایه دستوری

روند حاشیه سود سالانه آشامیدنی‌‌‌ها همواره کاهشی بوده و طی سال 1401 نسبت به میانگین 12ساله افت 3درصدی تجربه کرده‌‌‌ است. بر این اساس طی سال 1401 سه حاشیه سود ناخالص، عملیاتی و خالص این صنعت به‌‌‌ترتیب 26، 8 و 6درصد به‌‌‌ثبت رسیده است. متوسط سه حاشیه سود این صنعت در سال گذشته 14درصد به‌‌‌ثبت رسیده که نسبت به میانگین سالانه 3درصد کاهشی بوده است. با این حال در بازه فصلی طی سال‌جاری با حذف قیمت دستوری سودآوری آشامیدنی‌‌‌ها بهبود یافته است. بر این اساس طی بهار و تابستان سال‌جاری متوسط سه حاشیه سود این صنعت نسبت به میانگین 13فصل از سال 99 به‌‌‌ترتیب رشد 1 و 11درصدی تجربه کرده است. در بازه فصلی شرکت «غبهنوش» با ثبت متوسط سود 388میلیارد تومانی و متوسط سه حاشیه سود 27درصدی رتبه اول بیشترین میزان سود در فصل دوم سال را از آن خود کرده است.

عمده هزینه‌‌‌ بهای تمام شده صنعت آشامیدنی مربوط به مواد مستقیم مصرفی آنهاست. بر این اساس طی 12سال اخیر ترکیب بهای تمام‌شده این صنعت به‌طور متوسط به این صورت بوده است که مواد مستقیم سهم 78درصدی، دستمزد 4درصد و سربار تولید سهم 18درصدی از بهای تمام‌شده این صنعت را تشکیل داده‌‌‌اند. تمامی مواد اولیه موردنیاز این صنعت از طریق بازار داخل تامین می‌شود که این موضوع ریسک مرتبط با نوسانات ارزی و در نتیجه احتمال کاهش سودآوری آنها را پایین می‌‌‌آورد. تنها شرکت «غدیس» طی دوره‌های اخیر حدود 2درصد مواداولیه موردنیاز خود را از طریق واردات تامین کرده است که این بخش نیز عمدتا مرتبط با اقلام بسته‌‌‌بندی بوده است.